Choroba kociego pazura. Co zrobić, gdy podrapie nas kot i jakie są konsekwencje choroby od kota? [Choroba odzwierzęca]

Czym jest choroba kociego pazura? Jakie są konsekwencje zakażenia? Co zrobić, gdy podrapie nas kot? Jakie są pierwsze obajwy choroby kociego pazura? Jak ją leczyć? Przeczytaj koniecznie!

Choroba kociego pazura (ang. cat-scratch fever lub cat-scratch disease) to bakteryjna choroba odzwierzęca (zoonoza), która występuje przede wszystkim u dzieci i młodzieży poniżej 15. roku życia.

Choroba jest wywoływana przez bakterie z gatunku Bartonella henselae (rzadko przez Bartonella clarridgeiae), które należą do rodzaju Bartonella. Są to pleomorficzne, Gram-ujemne pałeczki, które funkcjonują jako wewnątrzkomórkowe pasożyty.

Choroba kociego pazura jest zaliczana do chorób określanych jako bartonelozy.

Rezerwuarem bakterii Bartonella henselae są przede wszystkim koty (szczególnie młode osobniki), natomiast wektor patogenów dla samych zwierząt stanowią pchły.

Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez:

• zadrapanie lub pogryzienie przez kota,
• lizanie ran skórnych człowieka przez zakażonego kota,
• możliwe jest także zachorowanie po kontakcie z zakażonymi psami, świnkami morskimi oraz królikami, natomiast nie ma możliwości przeniesienia choroby z człowieka na człowieka.

Po wniknięciu do organizmu, bakterie Bartonella henselae przyczepiają się do komórek nabłonkowych (np. śródbłonka naczyniowego), ulegają namnożeniu, po czym są uwalniane do krwi. Następnie mogą wnikać do erytrocytów (krwinki czerwone), gdzie ponownie się namnażają. Taki stan prowadzi do bakteriemii, która może trwać przez długi czas (od kilku tygodni do nawet kilku lat).

Choroba kociego pazura jest diagnozowana przede wszystkim u dzieci i młodzieży poniżej 15. roku życia. 

Okres wylęgania trwa zwykle około 10 dni.

Zakażenie bakteriami Bartonella henselae może powodować zróżnicowany obraz kliniczny. W większości przypadków choroba kociego pazura ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie.

Niestety u części osób może rozwinąć się ciężka postać choroby, która często prowadzi do poważnych powikłań. 

Ryzyko ciężkiego przebiegu choroby dotyczy pacjentów z wadami wrodzonymi, upośledzoną odpornością oraz przyjmujących leki immunosupresyjne.

Objawy zakażenia obejmują między innymi:

• złe samopoczucie
• ból głowy,
• gorączkę lub stan podgorączkowy,
• biegunkę,
• nudności i wymioty,
• ból brzucha,
• brak apetytu,
• w miejscu zadrapania pojawiają się czerwone zmiany skórne. Po kilku dobach przyjmują one postać grudek wypełnionych surowiczą treścią, a następnie tworzą się strupy (od 2 do 6 mm),
• u chorych obserwowane są powiększone węzły chłonne (często jednostronnie), które najpierw są bolesne i twarde, a następnie przyjmują miękką postać.

U chorych może wystąpić zapalenie nerwu wzrokowego lub zapalenie wsierdzia. Istnieje także prawdopodobieństwo pojawienia się krwawych wylewów w wątrobie i śledzionie.

U niektórych pacjentów mogą być obserwowane encefalopatie oraz zespół Perinauda.

Niestety choroba kociego pazura może prowadzić do poważnych powikłań, do których zaliczamy:

• zaburzenia neurologiczne, np. drgawki, pobudzenie, niedowłady połowicze, porażenie nerwu odwodzącego, utrata słuchu oraz zaburzeniami świadomości (dotyczą około 2-3% pacjentów),
• powiększenie wątroby (hepatomegalia) oraz śledziony (splenomegalia),
• bóle stawowe,
• rumień guzowaty (zmiany zapalne w tkance podskórnej),
• zmiany naczyniowo-proliferacyjne skóry (przypominające naczyniaka), którym towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych,
• zaburzenia narządu wzroku (tzw. oczna postać choroby kociego pazura),
• uszkodzenie zastawek i zapalenie mięśnia sercowego, mogące w efekcie prowadzić do zastoinowej niewydolności krążenia (tzw. sercowa postać choroby kociego pazura).

W rozpoznaniu choroby ważny jest wywiad z pacjentem. Szczególnie istotne są informacje odnośnie kontaktu ze zwierzętami, wystąpienia zmian skórnych oraz powiększenia węzłów chłonnych.

Diagnostyka choroby kociego pazura oparta jest na wykonaniu:

• testu serologicznego (np. odczyn immunofluorescencji lub test ELISA),
• badania molekularnego (test PCR),
• posiewu mikrobiologicznego z krwi chorego,
• badania ultrasonograficznego (USG) węzłów chłonnych i jamy brzusznej.

W badaniach laboratoryjnych u chorego stwierdza się zwykle:

• leukocytozę,
• niedokrwistość,
• podwyższony wskaźnik sedymentacji erytrocytów (ESR),
• wzrost stężenia białka C-reaktywnego (CRP),
• hipergammaglobulinemię,
• białkomocz i ropomocz.

W leczeniu stosowane są antybiotyki makrolidowe (głównie azytromycyna i klarytromycyna). W ciężkiej postaci choroby zaleca się wprowadzenie kilkutygodniowej terapii skojarzonej z wykorzystaniem cyprofloksacyny, ryfampicyny lub dożylnych aminoglikozydów.

U części pacjentów konieczna może być interwencja chirurgiczna w celu usunięcia przetok i zmienionych chorobowo węzłów chłonnych.

W profilaktyce choroby kociego pazura kluczowa jest właściwa higiena osobista oraz przestrzeganie odpowiednich zasad przebywania ze zwierzętami, przede wszystkim z kotami.

Pamiętaj!

• Po kontakcie z pupilem należy zawsze myć ręce.
• Wszelkie zadrapania powstałe w wyniku kontaktu z kotem powinny być niezwłocznie dezynfekowane.
• Nie wolno pozwalać zwierzętom lizać naszych ran skórnych.
• U zwierząt domowych należy regularnie stosować środki przeciwpchelne.

• Mazur‑Melewska, K., Macedulski, T., Prusinowska, J., Mania, A., Figlerowicz, M., Służewski, W., & Kemnitz, P. (2012). Różnorodność przebiegu klinicznego choroby kociego pazura. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2(8), 176-179.
• Mazurek, Ł., Winiarczyk, S., & Adaszek, Ł. (2018). Choroba kociego pazura jako zoonoza: patogeneza, objawy kliniczne, rozpoznawanie. Med. Weter, 74(11), 693-696.
• Szaleniec, J., Oleś, K., Składzień, J., & Stręk, P. (2009). Choroba kociego pazura–lekceważone schorzenie. Otolaryngologia Polska, 63(3), 271-273.
• Wieczorek, M., Elwertowski, M., Podsiadły, E., Kostrzewski, P., & Tylewska-Wierzbanowska, S. (2011). Choroba kociego pazura–diagnostyka i leczenie. Reumatologia, 49(4), 294-297.
• https://www.cdc.gov/bartonella/bartonella-henselae/index.html (data dostępu 30.11.2023)