Acne fulminans. Jakie są przyczyny i objawy trądziku piorunującego? Sprawdź jak leczyć trądzik piorunujący!

Nazwa tej odmiany trądziku może przerazić niejednego - trądzik piorunujący. Określenie to nawiązuje do nagłego początku choroby oraz stopnia ciężkości występujących zmian skórnych, a także objawów ogólnych.
Termin “trądzik piorunujący” został po raz pierwszy użyty dopiero w 1975 roku, choć pierwsze przypadki opisywane były już ponad 60 lat temu. Wówczas określano je jako trądzik skupiony z posocznicą lub trądzik z objawami ogólnymi o ostrym przebiegu.

Trądzik piorunujący (acne fulminans) należy do ciężkich i rzadkich postaci trądziku pospolitego. Charakteryzuje się nagłym początkiem, poważnymi zmianami skórnymi, które mogą występować łącznie z zaburzeniami ogólnoustrojowymi (gorączka, zapalenie stawów).

Acne fulminans pojawia się zazwyczaj po około 2 latach od wystąpienia trądziku pospolitego (acne vulgaris). Oczywiście nie jest to regułą, a ta odmiana zdarza się bardzo rzadko, ponieważ stanowi mniej niż 1 % wszystkich przypadków trądziku. Częściej cierpią z jego powodu mężczyźni niż kobiety, a przedział wiekowy, w którym zazwyczaj rozpoczyna się trądzik piorunujący to 13-22 lata.

Jak w przypadku wielu innych odmian trądziku, dyskusja na temat przyczyn występowania trądziku piorunującego nadal trwa. Do możliwych przyczyn trądziku piorunującego zaliczamy najczęściej:

• czynniki genetyczne,
• zaburzenia immunologiczne,
• zaburzenia hormonalne,
• infekcje wirusowe,
• nadmiar androgenów (także przyjmowanie wysokich dawek testosteronu),
• leczenie doustną izotretynoiną trądziku pospolitego.

Ostatnia przyczyna może wydać się zaskakująca, ponieważ izotretynoina należy do silnych leków stosowanych w terapii trądziku pospolitego, która często daje znakomite efekty w trakcie leczenia. Jak to możliwe, że może być ona powodem pojawienia się zmian skórnych o tak ostrym przebiegu?

Izotretynoina jest pochodną witaminy A i należy do grupy tak zwanych retinoidów. Stosowana jest głównie w przypadku ciężkich postaci trądziku pospolitego. Jej działanie polega na zmniejszeniu wydzielania łoju, powstawania zaskórników, stanu zapalnego, a także wykazuje właściwości przeciwbakteryjne przeciwko Propionibacterium acnes. Rozpad tych bakterii podczas leczenia uwalnia liczne mediatory zapalne, co może paradoksalnie nasilić występowanie zmian skórnych. Z tego też powodu lekarz musi ocenić korzyści płynące z leczenia i możliwe ryzyko wynikające ze stosowania izotretynoiny.

Przyjmowanie sterydów anabolicznych takich jak testosteron również może być przyczyną rozwoju trądziku piorunującego. Opisywano przypadki osób z tak zwaną bigoreksją, czyli zaburzeniem postrzegania swojego ciała. Pacjent z tym schorzeniem odczuwa niezadowolenie z własnego wyglądu i dąży nieustannie do zwiększania masy mięśniowej. Obsesyjne myślenie o rozbudowie mięśni prowadzi nie tylko do odbywania intensywnych treningów siłowych, ale także wprowadzania steroidów anabolicznych jako suplementacji. A od nich już tylko krok do pogorszenia zmian trądzikowych.

Trądzik piorunujący charakteryzuje się nagłym, szybkim i agresywnym pojawieniem się zapalnych zmian skórnych, które występują najczęściej na twarzy, szyi i plecach, a także na ramionach i dekolcie. Mogą im towarzyszyć także objawy ogólne. Do objawów skórnych trądziku pionurującego zaliczamy:

• bolesne, krwotoczne krosty i owrzodzenia,
• torbiele i zlewające się ropnie, prowadzące do martwicy krwotocznej,
• żywoczerwone, często bolesne guzki.

Objawy ogólnoustrojowe trądziku piorunującego to:

• gorączka,
• spadek masy ciała,
• zapalenie stawów, bóle mięśniowe i stawowe,
• zapalenie szpiku kostnego,
• pogorszenie wyników badań laboratoryjnych:
  • przyspieszone OB (odczyn Biernackiego),
  • leukocytoza (zwiększona ilość białych krwinek),
  • nieprawidłowe wartości parametrów wątrobowych,
  • białkomocz.

Szybkie wdrożenie leczenia jest konieczne, ponieważ objawy trądziku piorunującego są poważne i dokuczliwe, a do jego następstw należy zaliczyć także rozległe blizny.

Z powodu mało estetycznych zmian skórnych, a także często ich bliznowacenia pacjenci mogą wymagać oprócz specjalistycznej opieki dermatologicznej także wsparcia psychologa i psychiatry.

Ze względu na tak charakterystyczne objawy postawienie diagnozy w kierunku trądziku piorunującego nie należy do skomplikowanych. Warto jednak podkreślić, że na wczesnym etapie tej choroby skóry należy różnicować ją z trądzikiem różowatym piorunującym i trądzikiem skupionym. Wymagają one innego podejścia terapeutycznego niż trądzik piorunujący, dlatego nie można ich pomylić.

Należy pamiętać, że w większości przypadków występowania trądziku piorunującego to nie leczenie izotretynoiną jest przyczyną rozwijania się tej choroby skóry. Leczeniem z wyboru pozostaje zatem łączenie glikokortykosteroidów z doustną izotretynoiną.

Glikokortykosteroidy

Glikokortykosteroidy doustne to grupa leków wykazująca przede wszystkim działanie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Należą do jednych z najsilniejszych stosowanych obecnie leków w terapii różnych jednostek chorobowych. W trądziku piorunującym zmniejszają zmiany skórne i bóle mięśniowo-stawowe. Zazwyczaj stosuje się prednizon, którego dawkę stopniowo zmniejsza się, włączając następnie izotretynoinę do procesu leczenia. 

Izotretynoina

Izotretynoina, czyli pochodna witaminy A nie może być stosowana u wszystkich pacjentów, choć w większości przypadków daje bardzo dobre efekty. Początkowa reakcja na izotretynoinę może być niekorzystna i prowadzić do pogorszenia zmian trądzikowych. Taka sytuacja występuje zazwyczaj w 1. lub 2. miesiącu leczenia u około 6% pacjentów. U innych chorych można zastosować połączenie glikokortykosteroidu z lekiem immunosupresyjnym, na przykład prednizon z cyklosporyną A, która również wykazuje silne działanie przeciwzapalne. W przypadku nietolerancji izotretynoiny można wprowadzić antybiotyki, choć uznawane są za mało skuteczne w tej dermatozie.

Dapson

U pacjentów, którym nie można podać retinoidów należy rozważyć stosowanie innych leków, na przykład dapsonu. Wykazuje on skuteczność w trądziku piorunującym z rumieniem guzowatym. Nie posiada on jednak dużego znaczenia terapeutycznego.

Infliksymab

Jeśli pacjent nie jest podatny na konwencjonalne metody leczenia, lekarz może zastosować infliksymab, czyli przeciwciało monoklonalne.

Terapia miejscowa

Terapie z zastosowaniem leków miejscowych nie są rozważane jako alternatywa w leczeniu, a dodatek do leczenia ogólnoustrojowego. Do takich miejscowych środków zaliczyć można glikokortykosteroidy, preparaty przeciwbakteryjne i odkażające. Miejscową terapią może być również oczyszczanie ze strupów martwiczych, pulsacyjny laser barwnikowy czy terapia fotodynamiczna.

Ze względu na to, że każdy przypadek jest inny i różne czynniki mogły doprowadzić do rozwinięcia trądziku piorunującego należy podchodzić do każdego pacjenta indywidualnie. Wymagane są częste kontrole dermatologiczne z oceną postępów leczenia i monitorowaniem ewentualnych działań niepożądanych.

Trądzik piorunujący należy do poważnych dermatoz o nagłym początku i gwałtownym przebiegu, często z występowaniem objawów ogólnoustrojowych. Najczęściej pojawia się jako kontynuacja i zaostrzenie zmian w trądziku pospolitym. Przyczyny występowania trądziku piorunującego nie są do końca znane. Często wymienia się uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne czy paradoksalnie pogorszenie stanu pacjenta pod wpływem leczenia izotretynoiną. Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia lekarza z zadbaniem o sferę emocjonalną pacjenta. 

• Siadat A.H., Bostakian A., Abtahi-Naeini B., Shahbazi M., Successful Treatment of Facial Acne Fulminans: Antimicrobial Agents and Oral Prednisolone as Promising Regimes, Case Rep Dermatol Med., 2017.

• Proença N.G., Acne fulminans, An Bras Dermatol., 2017.

• Massa A.F., Burmeister L., Bass D., Zouboulis C.C., Acne Fulminans: Treatment Experience from 26 Patients, Dermatology. 2017.