Gorączka Q. Czym jest gorączka Q (kozia grypa)? Jakie są jej objawy i leczenie? Sprawdź! [choroba odzwierzęca]

Gorączka Q - kozia grypa. Jakie są objawy gorączki Q? Jaki czynnik ją wywołuje? Kto jest narażony na zakażenie kozią grypą? Jak ją leczyć? Czy choroba występuje w Polsce? Sprawdź! 

Gorączka Q, zwana kozią grypą, jest odzwierzęcą chorobą zakaźną, którą wywołują bakterie Coxiella burnetii. Patogeny są przenoszone przez kleszcze, ale źródłem zakażenia może być także zainfekowane mleko czy tkanki zwierzęce.

Przez wiele lat choroba dotyczyła przede wszystkim kóz, bydła i owiec, jednak w ostatnim czasie notowane są także liczne zakażenia wśród ludzi.

Czynnikiem etiologicznym gorączki Q są bakterie Coxiella burnetii. Jest to gatunek wysoce zakaźny, należący do Gram-ujemnych bakterii.

Wektorem bakterii Coxiella burnetii są przede wszystkim kleszcze, natomiast ich rezerwuarem są liczne zwierzęta, takie jak:

• owce,
• bydło,
• kozy,
• ptaki,
• psy,
• domowe gady,
• ssaki morskie.

Coxiella burnetii może być identyfikowana jako:

• postać wielkokomórkowa (ang. large-cell variant; LCV), którą stanowi aktywny metabolicznie wariant z możliwością namnażania, wykazujący jednocześnie wrażliwość na stresy środowiskowe,
• postać drobnokomórkowa (ang. small-cell variant; SCV), występująca jako wariant uśpiony, bez zdolności namnażania oraz odporny na czynniki środowiska zewnętrznego.

Należy podkreślić, że mimo różnic morfologicznych występujących pomiędzy powyższymi wariantami, oba z nich są zakaźne i mogą wywołać gorączkę Q.

Oszacowano, że wystarczy zaledwie 1-10 komórek bakteryjnych, aby wywołać chorobę u człowieka. Warto natomiast pamiętać, że już kilkunastosekundowa pasteryzacja w temperaturze około 72ºC niszczy komórki bakteryjne Coxiella burnetii.

Główną przyczyną rozwoju gorączki Q jest ugryzienie przez kleszcza, który jest nosicielem patogenu Coxiella burnetii.

Do zakażenia może dojść także poprzez kontakt z zainfekowanymi tkankami zwierząt lub drogą wziewną (wdychanie aerozolu zawierającego patogeny). Taka sytuacja może być obserwowana np. podczas porodu lub poronienia u zakażonych zwierząt.

Dodatkowo, rozwój koziej grypy może może być efektem inhalacji wysuszonych odchodów kleszczy lub fragmentów sierści, skóry czy wełny pochodzącej od chorych osobników.

Chorobotwórcza bakteria może przedostać się do organizmu człowieka także drogą pokarmową, szczególnie poprzez spożycie surowego mleka pochodzącego od chorych zwierząt.

Coxiella burnetii jest bakterią wewnątrzkomórkową, która atakuje początkowo monocyty i makrofagi, po czym zakażenie rozprzestrzenia się do różnych tkanek.

Okres wylęgania jest szacowany od 14 do 40 dni, jednak zwykle wynosi 20 dni.

Przebieg choroby może być zróżnicowany - około 60% przypadków przebiega bezobjawowo, natomiast u pozostałych pacjentów choroba może występować w różnym stopniu nasilenia.

U części osób diagnozowane jest atypowe zapalenie płuc, które może prowadzić do ostrej niewydolności oddechowej.

Do najczęściej obserwowanych objawów koziej grypy należy:

• gorączka,
• kaszel,
• bóle stawów i mięśni,
• silny ból głowy,
• zapalenie wątroby,
• zapalenie osierdzia,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• neuropatia obwodowa,
• może pojawić się wysypka.

U części pacjentów gorączka Q może przybrać postać przewlekłą, w której diagnozowane jest między innymi:

• zapalenie wsierdzia,
• zapalenie naczyń,
• zapalenie kostno-stawowe tkanek własnych
• może dojść do rozwoju nowotworu w układzie chłonnym.

Kozia grypa może mieć gwałtowny przebieg. Jeśli zauważymy niepokojące objawy, należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza.

Diagnostyka koziej grypy oparta jest przede wszystkim na wykonaniu:

• pośredniego testu immunofluorescencyjnego (IFA) lub testu immunoenzymatycznego ELISA (metody serologiczne z wykorzystaniem specyficznych przeciwciał),
• testu molekularnego w oparciu o reakcję łańcuchową polimerazy (PCR).

W leczeniu gorączki Q stosowane są antybiotyki, takie jak:

• tetracykliny (np. doksycyklina),
• chinolony,
• rifampicyna,
• makrolidy (np. klarytromycyna i azytromycyna).

U pacjentów należy wykonać RTG klatki piersiowej. Zalecana jest także konsultacja kardiologiczna.

Przypadki koziej grypy są regularnie odnotowywane w całej Europie, szczególnie na obszarach hodowli kóz, bydła i owiec. Choć choroba nadal uważana jest za dość rzadką, stanowi ważne zagadnienie w zakresie zdrowia publicznego i wymaga stałego monitorowania. Przykładem może być wybuch epidemii koziej grypy w Holandii, która była obserwowana w latach 2007-2010.

W Polsce istnieje obowiązek zgłaszania każdego przypadku choroby do sanepidu, jednak należy podkreślić, że gorączka Q na terenie naszego kraju identyfikowana jest raczej sporadycznie.

Na podstawie raportu opublikowanego przez Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB wiadomo, że w 2023 roku na kozią grypę w Polsce zachorowało 6 osób, natomiast w roku poprzednim (2022) chorobę potwierdzono u 2 pacjentów.

Zachorowanie na gorączkę Q w ciąży jest niebezpieczne dla kobiety i dziecka. Zakażenie Coxiella burnetii może skutkować ryzykiem poronienia lub przedwczesnego porodu.

Kozia grypa jest największym zagrożeniem dla osób pracujących bezpośrednio ze zwierzętami.

Do głównych grup ryzyka należą:

• rolnicy,
• hodowcy zwierząt,
• weterynarze,
• pracownicy rzeźni.

W profilaktyce najważniejsze jest dbanie o odpowiednie warunki sanitarne w gospodarstwach oraz zapewnienie właściwej opieki zwierzętom domowym i gospodarskim. Ponadto należy wykonywać okresowe badania serologiczne u zwierząt na obecność przeciwciał anty-Coxiella burnetii, a mleko krowie powinno być regularnie poddawane analizie jakościowej.

Narzędziem prewencyjnym jest też ochrona przeciw kleszczom, gdyż stanowią one wektor dla chorobotwórczych bakterii Coxiella burnetii.

Do chwili obecnej gorączka Q, czyli kozia grypa, pozostaje chorobą mało znaną, dlatego przeprowadzenie odpowiedniej kampanii informacyjnej z pewnością umożliwi wzrost świadomości społecznej, a w efekcie szybszą reakcję w razie ryzyka wystąpienia lokalnych epidemii.

• Borawski, K., Dunaj, J., Pancewicz, S., Król, M., Czupryna, P., & Moniuszko-Malinowska, A. (2020). Coxiella burnetii and Q fever-a review. Epidemiological Review/Przegląd Epidemiologiczny, 74(1).

   

• Eldin, C., Mélenotte, C., Mediannikov, O., Ghigo, E., Million, M., Edouard, S., Mege, J.L, Maurin, M., Raoult, D. (2017). From Q fever to Coxiella burnetii infection: a paradigm change. Clinical microbiology reviews, 30(1), 115-190.

  Howe, D., & Mallavia, L. P. (2000). Coxiella burnetii exhibits morphological change and delays phagolysosomal fusion after internalization by J774A. 1 cells. Infection and immunity, 68(7), 3815-3821.

   

• Truszczyński, M. (2011). Gorączka Q. Medycyna weterynaryjna, 67, 15.

   

• van der Hoek, W., Morroy, G., Renders, N. H., Wever, P. C., Hermans, M. H., Leenders, A. C., & Schneeberger, P. M. (2012). Epidemic Q fever in humans in the Netherlands. Coxiella burnetii: Recent Advances and New Perspectives in Research of the Q Fever Bacterium, 329-364.

  Raport Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB (za okres od 1.01 do 31.12.2023). Link: https://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2023/INF_23_12B.pdf

   

• https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/goraczka-q

   

• https://www.gov.pl/web/gis/goraczka-q