Kampylobakterioza. Jakie są przyczyny i objawy kampylobakteriozy? Jak leczyć bakterię Campylobacter? [Choroba odzwierzęca]

Czym jest kampylobakterioza? Jakie czynniki ją wywołują? Jakie są objawy? Czy choroba występuje w Polsce? Czy kampylobakteriozę można wyleczyć? Sprawdź!

Kampylobakterioza to choroba wywołana przez bakterie z rodzaju Campylobacter. Należy do najczęściej występujących zoonoz przenoszonych drogą pokarmową.

Zakażenie bakteriami z rodzaju Campylobacter może występować zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Do szczególnych grup ryzyka należą:

• osoby o obniżonej odporności,
• osoby starsze,
• pacjenci onkologiczni.

Choroba ma zwykle charakter sezonowy, a najwięcej przypadków odnotowywanych jest w okresie letnim.

Bakterie  wywołujące kampylobakteriozę to ruchliwe Gram-ujemne pałeczki, które posiadającą wić, natomiast nie mają zdolności wytwarzania zarodników.

Do rodzaju Campylobacter zaliczamy kilkanaście gatunków, jednak chorobotwórcze dla człowieka są przede wszystkim Campylobacter jejuni i Campylobacter coli. Określono, że stanowią one główną przyczynę biegunek oraz bakteryjnego nieżytu żołądkowo-jelitowego wśród osób zamieszkujących kraje rozwinięte.

Rezerwuarem Campylobacter w przyrodzie są ptaki (np. drób), dzika zwierzyna oraz zwierzęta domowe (np. psy i koty) i gospodarskie (np. świnie). Chorobę mogą wywołać także ryby i skorupiaki zamieszkujące skażone wody.

Do zakażenia może dojść poprzez:

• spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa,
• picie skażonej wody lub surowego mleka,
• kontakt ze skażonymi powierzchniami (np. używanie tej samej deski do krojenia mięsa i warzyw),

bezpośredni kontakt z zakażonym zwierzęciem lub człowiekiem.

Okres inkubacji trwa od 5 do 14 dni. Warto jednak pamiętać, że kał pacjenta pozostaje zakaźny jeszcze przez kilka tygodni od momentu wystąpienia pierwszych objawów.

Do objawów kampylobakteriozy zaliczamy między innymi:

• osłabienie,
• biegunkę (często z krwią),
• ból brzucha,
• ból głowy,
• gorączkę do 38°C.

Objawy utrzymują się zwykle od 2 do 10 dni, jednak pacjent może odczuwać bóle brzucha jeszcze kilka miesięcy po przechorowaniu.

Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems), zapalenie jelit wywołane przez Campylobacter jest oznaczone jako A04.5.

Choć kampylobakterioza ma zwykle łagodny charakter, u części pacjentów może dojść do poważnych powikłań.

Konsekwencjami kampylobakteriozy może być:

• bakteriemia, której towarzyszy biegunka i zakażenia skórne,
• zespół Guillaina-Barré (ostra zapalna neuropatia demielinizacyjna),
• poinfekcyjny zespół Sweeta,
• kłębuszkowe zapalenie nerek z depozytami IgM,
• zapalenie mięśnia sercowego.

W przebiegu kampylobakterizoy obserwowany jest nieżyt żołądkowo-jelitowy, który zwykle jest podstawą do wykonania odpowiedniej diagnostyki. Jest ona oparta przede wszystkim na mikrobiologicznym badaniu kału pobranego od pacjenta. Możliwe jest też wykonanie testu molekularnego (PCR) oraz metod serologicznych (np. odczyny aglutynacji lub test ELISA).

W większości przypadków kampylobakterioza jest chorobą samoograniczającą się i nie wymaga specjalistycznego leczenia. U pacjentów należy zadbać o prawidłową gospodarkę wodno-elektrolitową, a w razie potrzeby podać leki przeciwgorączkowe.

W ciężkim przebiegu kampylobakteriozy konieczne może być zastosowanie antybiotykoterapii, podczas której podawana jest np. erytromycyna lub cyprofloksacyna.

Osoby z niedoborami odporności mogą wymagać leczenia w warunkach szpitalnych.

Określono, że zakażenia Campylobacter są jedną z głównych przyczyn występowania biegunki u ludzi na terenie Unii Europejskiej.

Na podstawie raportu Państwowego Zakładu Higieny (PZH) wiadomo, że w Polsce w 2022 roku na kampylobakteriozę zachorowało 629 osób. Z kolei od początku bieżącego roku (2023), zakażenie Campylobacter odnotowano już u 772 pacjentów (dane z dnia 15.11.2023). Pamiętajmy jednak, że statystyki mogą być mocno zaniżone, gdyż w większości przypadków choroba ma charakter łagodny i pacjenci nie zawsze zgłaszają się do lekarza.

Profilaktyka kampylobakteriozy polega przede wszystkim na zachowaniu właściwej higieny osobistej oraz unikaniu jedzenia surowego lub niedogotowanego mięsa.

Należy pić wodę ze sprawdzonego źródła oraz unikać kontaktu z osobami, u których występuje nieżyt żołądkowo-jelitowy. Oszacowano, że bakterie Campylobacter giną po 15-minutowej inkubacji w 60°C, zatem odpowiednia obróbka termiczna żywności pozwala zminimalizować ryzyko wystąpienia kłopotliwych biegunek i bólu brzucha.

• Bruś-Chojnicka, A., Pauli, A., Początek, B., Chojnicki, M., Moskalik, M., Kowalik-Piaskowska, A., Mozer-Lisewska, I. (2011). Kampylobakterioza–epidemiologia, diagnostyka oraz leczenie w świetle najnowszych doniesień. Nowiny Lekarskie, 80(6), 473-476.
• Gliński, Z., & Kostro, K. (2013). Zagrożenie zoonozami od zwierząt towarzyszących. Część I. Wścieklizna, choroba ptasia, erlichioza, leptospiroza, kampylobakterioza, salmoneloza i listerioza. Życie Weterynaryjne, 88(12).
• Nowakowska, A., Demkow, U., & Podsiadły, E. (2021). Zakażenia przewodu pokarmowego w XXI wieku w Polsce i na świecie. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 75(1), 48-57.
• Osek, J., & Wieczorek, K. (2023). Bakteryjne choroby odzwierzęce u ludzi przenoszone drogą pokarmową oraz ich czynniki etiologiczne u zwierząt iw żywności w krajach Unii Europejskiej w 2021 r. Życie Weterynaryjne, 98(04).
• Pacanowski, J., Lalande, V., Lacombe, K., Boudraa, C., Lesprit, P., Legrand, P., Trystram, D., Kassis, N., Arlet, G., Mainardi, J.L., Doucet-Populaire, F., Girard, P.M., Meynard, J.L. & CAMPYL Study Group. (2008). Campylobacter bacteremia: clinical features and factors associated with fatal outcome. Clinical Infectious Diseases, 47(6), 790-796.
• Raport pt. “Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r.
• oraz w porównywalnym okresie 2021 r.”, (Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP
• PZH - PIB). Link: http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2022/INF_22_12B.pdf (data dostępu: 19.11.2023)
• Raport pt. “Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 15 listopada 2023 r. oraz w porównywalnym okresie 2022 r.”, (Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru
• NIZP PZH - PIB). Link: https://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2023/INF_23_11A.pdf (data dostępu: 19.11.2023)