Nowotwór trzustki. Jakie są pierwsze objawy raka trzustki? Sprawdź!

Rak trzustki wykrywany jest zazwyczaj w stadium zaawansowanym często, gdy istnieją już przerzuty, ponieważ jego początki są zwykle bezobjawowe lub mało specyficzne. Złe rokowanie pacjentów z rakiem trzustki wynika w większości przypadków z późno postawionej diagnozy. Warto znać zatem sygnały alarmujące, które mogą być pierwszymi objawami raka trzustki.

Naukowcy alarmują, że rak trzustki stanie się drugą najczęstszą przyczyną zgonów w 2030 roku, wyprzedzając w ten sposób raka piersi i raka jelita grubego.

Ten nowotwór, tak jak większość innych nowotworów rozwija się podstępnie, dając niespecyficzne objawy lub nie dając ich wcale. Jednak w przypadku wielu chorób nowotworowych istnieją badania przesiewowe, które pozwalają na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie nowotworu. Rak szyjki macicy może być wykryty we wczesnym stadium dzięki cytologii, a rak jelita grubego dzięki kolonoskopii. W przypadku raka trzustki zostaje nam przeważnie samoobserwacja.

Niestety, rak trzustki przeważnie wykrywany jest w zaawansowanym stadium, kiedy możliwości skutecznego leczenia nowotworu są niewielkie. Statystyki pokazują, że tylko 11% pacjentów z rakiem trzustki przeżywa 5 lat. Z kolei wcześnie przeprowadzona operacja usunięcia guza daje pacjentowi aż 84% szans na przeżycie 5 lat.

Niespecyficzne objawy nowotworu trzustki powodują, że zarówno pacjent jak i lekarz nie wiążą ich automatycznie z rakiem trzustki.

Do pierwszych objawów raka trzustki, które może zaobserwować pacjent należą:

• dyskomfort i ból w jamie brzusznej,
• brak apetytu,
• nudności,
• wymioty,
• spadek masy ciała.

Jednym z pierwszych objawów raka trzustki jest również żółtaczka widoczna zazwyczaj jako zażółcenie skóry i białka oczu oraz objawiająca się ciemnym moczem i jasnym stolcem. Także spadek masy ciała może być nagłym i dosyć wyraźnym symptomem. Pacjent może stracić nawet 10% masy ciała w krótkim czasie.

Do innych wczesnych objawów raka trzustki należą także:

• nowo wykryta cukrzyca lub zakrzepowe zapalenie żył,
• ciemny mocz,
• odbarwienie stolca,
• świąd skóry,
• ból promieniujący do pleców lub łopatki.

Silny ból pleców może być jednak sygnałem postępującej choroby. Nie jest to jednak regułą. Aż 25% pacjentów z rakiem trzustki nie odczuwa bólu w momencie diagnozy. Połowa natomiast może zgłaszać niewielki ból.

Dobrą wskazówką we wczesnym wykrywaniu raka trzustki jest także niedawno zdiagnozowana cukrzyca. Nawet u 40% pacjentów zdiagnozowano cukrzycę w momencie rozpoznania raka trzustki.

Co ciekawe, mimo, że powszechnie uważa się, że pacjenci z rakiem trzustki są szczupli, wielu z nich miało nadwagę przed wystąpieniem pierwszych objawów.

Okazuje się także, że wielu pacjentów przed diagnozą raka trzustki było zdiagnozowanych w kierunku depresji. Skłania to badaczy do rozważenia depresji i lęku jako pierwszych sygnałów alarmujących, że coś nieprawidłowego dzieje się z organizmem. Jest to ważna informacja dla psychiatrów i psychologów, którzy powinni być świadomi potencjalnego związku między depresją a postępującym rakiem trzustki.

Niestety, tylko ok. 11% pacjentów z rakiem trzustki przeżywa 5 lat!

Pierwszym badaniem w kierunku raka trzustki jest przeważnie USG jamy brzusznej. Jednak nie jest to badanie przesiewowe i nawet prawidłowy wynik ultrasonografii nie wyklucza raka trzustki. Podczas badania wykrywane są przeważnie duże guzy, ale także poszerzony przewód żółciowy.

Tomografia komputerowa z kontrastem jest podstawowym badaniem diagnostycznym w kierunku raka trzustki. Nie jest to jednak badanie, które można przeprowadzać często i profilaktycznie, ponieważ podczas badania wykonywanych jest wiele zdjęć rentgenowskich, a więc działa na nas szkodliwe promieniowanie jonizujące. Wykonanie tomografii komputerowej jamy brzusznej i miednicy dostarcza nam takiej dawki promieniowania jaką otrzymalibyśmy w sumie przez 5-7 lat mieszkania w Polsce.

W diagnostyce nowotworów stosuje się często markery nowotworowe. W przypadku raka trzustki markerem zatwierdzonym przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków jest CA 19-9. Badanie w kierunku obecności tego markera nie jest jednak badaniem przesiewowym jak przykładowo kolonoskopia w raku jelita grubego. Powodem jest niska czułość badania i ograniczona swoistość dla raka trzustki. Obecność markera CA 19-9 może oznaczać także:

• zastój żółci,
• zapalenie trzustki,
• torbiel trzustki,
• zwłóknienie wątroby,
• raka dróg żółciowych,
• raka wątroby,
• raka jelita grubego.

Z tego powodu badanie na obecność markera CA 19-9 jest raczej używane do monitorowania leczenia i wykrywania nawrotów choroby nowotworowej.

Zdarza się, że w przypadku zaawansowanego nowotworu nie dochodzi do produkcji tego markera.

Aby zwiększyć swoistość badania mierzy się także inne antygeny nowotworowe łącznie z CA 19-9 takie jak:

• CEA,
• CA 125,
• CA 50.

Jednak powyższe markery są wykrywane także w innych stanach, na przykład:

• CEA i CA 50 w raku jelita grubego,
• CA 125 w raku piersi, jajnika.

Skoro brakuje badań przesiewowych w kierunku raka trzustki, które wcześnie diagnozowałyby ten nowotwór, przed nami nie lada wyzwanie by wcześnie wykryć raka tego narządu. Co możemy zatem zrobić?

Najważniejsza jest samoobserwacja. Pierwsze objawy raka trzustki mogą być niezauważalne, ale w niektórych przypadkach możemy dostrzec niepokojące zmiany. Samoobserwacja ważna jest nie tylko w przypadku raka trzustki, ale także innych nowotworów. Jeśli zatem coś nas niepokoi, zmieniło się coś w reakcji naszego organizmu lub mamy objawy o niewyjaśnionej przyczynie warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu. On pokieruje nas do odpowiedniego specjalisty w razie potrzeby.

Pamiętajmy również o badaniach kontrolnych. USG jamy brzusznej powinniśmy wykonywać co 3 do 5. lat, a po 50. roku życia nawet raz na rok. Lekarz rodzinny może zlecić takie badanie na NFZ.

Sugeruje się, że niektóre testy wykrywające zwiększone stężenie tyrozyny w moczu mogą sugerować rozwój nowotworu takiego jak rak trzustki, ale także:

• rak przełyku,
• rak żołądka,
• rak jelita grubego,
• rak wątroby.

Podniesiony poziom tyrozyny nie jest swoisty dla chorób nowotworowych, ale jest wskazaniem do dalszej diagnostyki.

• DiMagno E.P., Pancreatic cancer: clinical presentation, pitfalls and early clues, Ann Oncol. 1999.
• Gheorghe G., Bungau S., Ilie M., Behl T., Vesa C.M., Brisc C., Bacalbasa N., Turi V., Costache R.S., Diaconu C.C., Early Diagnosis of Pancreatic Cancer: The Key for Survival, Diagnostics (Basel), 2020.
• Kenner B.J., Early Detection of Pancreatic Cancer: The Role of Depression and Anxiety as a Precursor for Disease, Pancreas., 2018.
• Hjaltelin J.X., Novitski S.I., Jørgensen I.F., Siggaard T., Vulpius S.A., Westergaard D., Johansen J.S., Chen I.M., Juhl Jensen L., Brunak S., Pancreatic cancer symptom trajectories from Danish registry data and free text in electronic health records, Elife. 2023.
• Yang J., Xu R., Wang C., Qiu J., Ren B., You L., Early screening and diagnosis strategies of pancreatic cancer: a comprehensive review, Cancer Commun (Lond), 2021.