Rak jelita grubego we wczesnym stadium może przebiegać całkowicie bezobjawowo lub dawać mało charakterystyczne objawy. Z tego powodu często rozpoznawany jest w zaawansowanym stadium, co znacznie pogarsza rokowania pacjenta.
Rak jelita grubego jest trzecim najczęściej diagnozowanym nowotworem na świecie i drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu choroby nowotworowej na świecie. Mężczyźni chorują częściej niż kobiety, a szczyt zachorowań przypada na wiek powyżej 50. roku życia. Nie oznacza to oczywiście, że młode osoby nie chorują. Wręcz odwrotnie. W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań wśród młodszej populacji, osób powyżej 20. roku życia.
Przyczyny raka jelita grubego oscylują głównie wokół niezdrowego stylu życia, wśród których możemy wymienić:
Do rozwoju raka jelita grubego mogą przyczynić się także choroby przewlekłe, a przede wszystkim zaniedbanie ich leczenia, takie jak:
a także obecność nieleczonych łagodnych chorób jelita grubego:
Rak jelita grubego rozwija się powoli, często całkowicie bezobjawowo, co stwarza problemy z wczesnym wykryciem tego nowotworu. Z kolei szybko i trafnie postawiona diagnoza daje największe szanse na wyleczenie raka jelita grubego.
Do pierwszych objawów raka jelita grubego, które pacjent może zaobserwować należą:
Niestety powyższe objawy występują przeważnie w postępującym już nowotworze. Początek choroby może być zatem całkowicie niezauważalny dla pacjenta.
Ze względu na niski odsetek wczesnego wykrywania raka jelita grubego zaleca się pogłębioną diagnostykę u wszystkich osób powyżej 20. roku życia, które zgłaszają:
Na podstawie danych dostarczonych z roszczeń ubezpieczeniowych osób poniżej 50. roku życia, u których zdiagnozowano raka jelita grubego, określono cztery pierwsze objawy raka jelita grubego, które pojawiały się najczęściej. Należą do nich:
Występowanie jednego z tych objawów dwukrotnie zwiększało występowanie choroby, a trzech lub czterech wiązało się nawet z sześciokrotnie większym prawdopodobieństwem.
Występowanie powyższych objawów może być dla nas zatem sygnałem ostrzegawczym. Nie oznacza to oczywiście, że jeśli mamy biegunkę powinniśmy podejrzewać raka. Nie należy jednak bagatelizować takich sygnałów i jeśli występują objawy o niewyjaśnionej przyczynie, udać się przynajmniej do lekarza rodzinnego, który może skierować nas do gastroenterologa.
Co ciekawe, powyższe cztery objawy nie występowały równie często u osób powyżej 50. roku życia z rakiem jelita grubego. Może to oznaczać, że odkryto pierwsze objawy raka jelita grubego o wczesnym stadium.
Ze względu na to, że większość pacjentów z rakiem jelita grubego nie wykazuje wczesnych objawów klinicznych lub objawy te są mało charakterystyczne, choroba ta często diagnozowana jest w zaawansowanym stadium. To daje niestety mniejsze możliwości skutecznego leczenia.
Posiadamy jednak odpowiednie badania, które umożliwiają wczesne wykrycie zmian i nieobciążające pacjenta leczenie. Do takich badań należy kolonoskopia.
Kolonoskopia należy do badań przesiewowych, które pozwalają zajrzeć lekarzowi do środka jelita za pomocą endoskopu z kamerą i ocenić ewentualne zmiany. Podczas zabiegu może także wyciąć niewielkie zmiany, które mogłyby przekształcić się w nowotwór złośliwy, a wycinki oddać do badania histopatologicznego.
Polscy pacjenci mogą skorzystać z bezpłatnej kolonoskopii finansowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach badań profilaktycznych, jeśli:
Na przesiewowe badania profilaktyczne nie jest wymagane skierowanie.
Wprowadzenie badań przesiewowych pozwoliło znacznie zwiększyć wykrywalność raka jelita grubego dzięki kolonoskopii. Niestety wczesny rak jelita grubego występuje u znacznie młodszych osób, u których nie przeprowadza się rutynowo tego badania.
Kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym i nie jest pozbawiona ryzyka, dlatego nie jest zalecana jako badanie przesiewowe u młodych osób. W takich przypadkach jedyną metodą wczesnego wykrywania raka jelita grubego jest samoobserwacja i zgłaszanie do lekarza w przypadku wystąpienia zaburzeń ze strony układu pokarmowego i/lub anemii. Pamiętajmy zatem o czterech pierwszych objawach raka jelita grubego i nie wahajmy się porozmawiać z lekarzem.
Do innych badań, które mogą być wykonywane w diagnostyce raka jelita grubego należą:
Wprawdzie są to badania mniej inwazyjne niż kolonoskopia, ale także o niższej dokładności i swoistości dla tego typu raka i w wielu przypadkach lekarz i tak może zlecić wykonanie kolonoskopii.
Test na obecność krwi utajonej w kale (gFOBT) oraz immunochemiczne badanie stolca (FIT) mają na celu wykrycie hemoglobiny w próbce stolca, co sugeruje krwawienie z dolnej części przewodu pokarmowego. Różnica między tymi testami wynika z różnych metod oznaczeń. Co to oznacza dla pacjenta? Do testu gFOBT należy odpowiednio się przygotować i na 3 dni przed badaniem:
Immunochemiczne badanie stolca mogą wykonać bezpłatnie zarówno kobiety jak i mężczyźni po 40. roku życia w ramach programu “Profilaktyka 40 plus”. Taki test można także zakupić w aptece i wykonać w domu.
Pamiętajmy jednak, że wynik dodatni nie oznacza jednoznacznie raka jelita grubego. Mikroskopijna ilość krwi w kale może, ale nie musi być pierwszym objawem raka jelita grubego.
Markery nowotworowe, które są przeważnie badane w kierunku raka jelita grubego to:
Są one jednak głównie stosowane do oceny skuteczności terapii w potwierdzonym już raku jelita grubego i w monitorowaniu nawrotu choroby. Marker CEA może ulegać dużym wahaniom u tego samego pacjenta, a z kolei obydwa markery nie są swoiste dla raka jelita grubego, ale mogą oznaczać również raka trzustki, płuc czy zapalenie trzustki. Nie możemy się zatem jednoznacznie kierować wynikami markerów nowotworowych.
Chociaż pacjenci chętnie sięgają po domowe testy, kolonoskopia nadal pozostaje najdokładniejszą metodą diagnostyczną. Niestety nie jest ona zalecana u osób młodych, u których coraz częściej wykrywa się raka jelita grubego. Z tego powodu tak ważna jest samoobserwacja i dostrzeżenie pierwszych objawów. One mogą świadczyć o istotnych zmianach w jelicie grubym, które można skutecznie wyleczyć na wczesnym etapie, nie dopuszczając do rozwoju nowotworu.
