*Produkty na liście rezerwacji leków na receptę:
Przejdź do rezerwacji
Jelita

SIBO. Jakie są przyczyny i objawy zespołu rozrostu jelita cienkiego? Sprawdź jak leczyć SIBO!

Diagnoza w kierunku SIBO, czyli zespołu rozrostu jelita cienkiego była w przeszłości dość kontrowersyjna ze względu na mało charakterystyczne objawy, które mogłyby dotyczyć tak naprawdę wielu innych schorzeń żołądkowo-jelitowych. Jednak w ostatnim czasie coraz rzadziej poddaje się w wątpliwość istnienie tego zespołu, a wręcz odwrotnie zyskuje ona na popularności, będąc wyjaśnieniem wielu dokuczliwych objawów ze strony układu pokarmowego.

Kontrowersje wokół SIBO dotyczyły także odpowiedniej diagnostyki i leczenia rozrostu bakteryjnego. Obecnie mamy jednak znacznie większą wiedzę na temat tej choroby, a podejście do leczenia i rozpoznawania SIBO uległo zmianie. Zatem czym jest SIBO? Jak je poprawnie diagnozować i leczyć?

Co to jest SIBO?

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth), czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego to stan, w którym w jelicie cienkim występuje zwiększona ilość bakterii. Można powiedzieć, że SIBO jest więc dysbiozą, czyli zaburzeniem równowagi mikroflory jelitowej. W normalnych warunkach w jelicie cienkim znajduje się niewielka liczba bakterii, a nadmiernej kolonizacji zapobiegają odpowiednie mechanizmy takie jak:

  • niskie pH soku żołądkowego,
  • enzymy trzustkowe,
  • obecność żółci,
  • właściwa perystaltyka jelit,
  • zastawka krętniczo-kątnicza oddzielająca jelito cienkie od grubego.

SIBO może występować w przebiegu innych chorób takich jak IBS, czyli zespół jelita nadwrażliwego, cukrzyca czy choroba uchyłkowa.

Jakie są przyczyny SIBO?

Do najczęściej wymienianych czynników predysponujących do rozwoju zespołu rozrostu bakteryjnego należą:

  • hipochlorhydria, czyli niedokwaśność żołądka,
  • spowolnienie perystaltyki jelit,
  • zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka,
  • przewlekłe stosowanie opioidów,
  • nieprawidłowa anatomia jelita cienkiego (zrosty, uchyłki),
  • przewlekłe przyjmowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP),
  • zmniejszone wydzielanie enzymów trzustkowych i żółci.

Produkty wspogamające trawienie

Jakie są objawy SIBO?

Niestety objawy obserwowane w SIBO są mało charakterystyczne, dlatego często zespół ten przysparza wiele problemów diagnostycznych. Objawy SIBO obejmują zatem:

  • wzdęcia,
  • oddawanie gazów,
  • dyskomfort i ból w jamie brzusznej,
  • odbijanie,
  • zaburzenia trawienia, wchłaniania i perystaltyki jelit.

W przebiegu SIBO mogą wystąpić także ciężkie biegunki prowadzące do odwodnienia lub biegunki tłuszczowe. Spadek masy ciała, osłabienie, zmęczenie, krwawienie z przewodu pokarmowego to także sygnały alarmowe, które powinny skłonić do szerszej diagnostyki. Ciężko jednak przypisać jeden konkretny objaw SIBO, ponieważ są one naprawdę niespecyficzne.

Uważa się, że nadmierne gazy i wzdęcia są podstawą do zlecenia diagnostyki SIBO z użyciem odpowiednich testów oddechowych.

Jak zdiagnozować SIBO?

Złotym standardem w diagnostyce zespołu rozrostu bakteryjnego jest badanie mikrobiologiczne treści pochodzącej z jelita cienkiego i określenie liczby znajdujących się w niej bakterii. Pobranie materiału do badań odbywa się podczas gastroskopii oraz za pomocą specjalnego cewnika, który zasysa treść pokarmową. Niestety jest to badanie inwazyjne, kosztowne i w pewnym stopniu ryzykowne. Zdecydowanie łatwiejszą metodą diagnostyczną okazuje się test na SIBO.

Test na SIBO

Powszechnym badaniem ze względu na niski koszt przeprowadzenia metody i jej nieinwazyjność jest test oddechowy z zastosowaniem glukozy lub laktulozy. Należy zaznaczyć, że najlepszą metodą diagnostyczną jest wykonanie testu na obydwa gazy, a więc testu wodorowo-metanowego.

Jak wykonać test na SIBO?

Powszechnym badaniem ze względu na niski koszt przeprowadzenia metody i jej nieinwazyjność jest test oddechowy z zastosowaniem glukozy lub laktulozy. Należy zaznaczyć, że najlepszą metodą diagnostyczną jest wykonanie testu na obydwa gazy, a więc testu wodorowo-metanowego.

Na czym polega test na SIBO?

Test na SIBO polega na określeniu obecności gazów takich jak wodór i/lub metan w wydychanym przez badanego powietrzu. Powstają one w wyniku fermentacji glukozy lub laktulozy (w zależności od tego jaki substrat wybierany jest do badania) przyjmowanej doustnie na początku badania. U zdrowego człowieka nie dochodzi do powstania tych gazów, a gdy są wykrywane w wydychanym powietrzu świadczą o niestrawionych przez bakterie jelitowe węglowodanach.

Niestety wyniki badań testów oddechowych i posiewu z aspiratu treści jelitowej pokrywają się jedynie w 65%, co oznacza, że w praktyce najlepiej jest zastosować obydwa badania w celu postawienia ostatecznej diagnozy u pacjentów z wysokim prawdopodobieństwem występowania SIBO.

Jak się przygotować do testu na SIBO?

Odpowiednie przygotowanie do badania zgodnie z wytycznymi jest bardzo istotne, ponieważ ma wpływ na wynik testu.

Test można wykonać po 4 tygodniach od odstawienia niektórych leków takich jak antybiotyki czy prokinetyki (itopryd, cyzapryd czy metoklopramid) oraz 2 tygodnie od zakończenia kuracji probiotykami. Inhibitory pompy protonowej (IPP) takie jak omeprazol czy pantoprazol należy odstawić tydzień przed testem. Na 3 dni przed badaniem należy ograniczyć przyjmowanie produktów mlecznych z laktozą, owoców i warzyw. Na 12 godzin przed wykonaniem testu nie należy jeść, pić, myć zębów, płukać jamy ustnej ani smarować niczym ust.

Wszystkie konieczne wytyczne dostarczane są wraz z zestawem do przeprowadzenia badania, który możemy wykonać samodzielnie w domu lub w punkcie pobrań. Pobrane próbki również dostarczamy do laboratorium diagnostycznego.

Ile trzeba czekać na wynik testu SIBO?

Poszczególne próbki pobierane są w odpowiednich odstępach czasowych, dlatego badanie trwa w sumie około 180 minut.

Jak leczyć SIBO?

Celem leczenia jest przede wszystkim eliminacja zwiększonej ilości bakterii w jelicie cienkim i zazwyczaj polega na kuracji antybiotykami. Konsekwencją rozwoju SIBO mogą być również:

  • niedobór żelaza i związana z nim niedokrwistość,
  • niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,
  • braki witaminy B12.

Ze względu na powyższe spadki niektórych witamin i mikroelementów do leczenia należy również uzupełnianie niedoborów żywieniowych.

Wprowadzenie antybiotyków do leczenia SIBO jest jednak podstawą leczenia. Antybiotykoterapia powinna dotyczyć zarówno bakterii tlenowych, jak i beztlenowych. Szerokie spektrum działania mają przykładowo fluorochinolony, amoksycylina z kwasem klawulanowym, tetracykliny czy chloramfenikol. Stosowanie tych antybiotyków wiąże się jednak z działaniami niepożądanymi i wysokim ryzykiem wystąpienia antybiotykooporności, dlatego obecnie coraz częściej preferuje się podawanie innego leku – rifaksyminy.

Rifaksymina

Rifaksymina również należy do grupy antybiotyków i posiada szerokie spektrum działania wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, tlenowych, jak i beztlenowych. Słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, wykazuje niewiele działań niepożądanych, a nawet jeśli to są one łagodne lub umiarkowane i zazwyczaj ustępują samoistnie.

Rifaksymina wykazuje dobry profil bezpieczeństwa, a do tego wysoką skuteczność w terapii IBS (zespół jelita nadwrażliwego, zwany także zespołem jelita drażliwego), który wykazuje podobieństwo do SIBO.

Badania potwierdzają, że podczas stosowania tego antybiotyku dochodzi do namnażania bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus w jelitach, dlatego włączenie dodatkowo probiotyków podczas tej antybiotykoterapii nie jest wymagane.

Czy SIBO jest uleczalne?

Zastosowanie odpowiedniej antybiotykoterapii pozwala na wyjście z choroby. Niestety nawet po skutecznej eradykacji może dojść do nawrotu rozrostu bakterii. Pozytywne informacje są jednak takie, że odsetek nawrotów po stosowaniu rifaksyminy jest niewielki i po 3 miesiącach może ponownie zachorować około 12% osób. Po 9 miesiącach u mniej niż połowy pacjentów potwierdzono ponownie SIBO.

W razie nawrotu objawów należy rozważyć cykliczne podawanie rifaksyminy w dawce 1600 mg przez okres 2 tygodni z zachowaniem 30-dniowej przerwy między kolejnymi cyklami.

U osób, u których nie doszło do poprawy po zastosowaniu rifaksyminy należy przeprowadzić dodatkowe badania pod kątem innych chorób, na przykład IBS, nietolerancji pokarmowej czy celiakii. Pod lupę brane jest wówczas zastosowanie innych antybiotyków w terapii SIBO.

SIBO a zespół jelita nadwrażliwego

Zespół jelita nadwrażliwego i SIBO są ze sobą powiązane głównie ze względu na podobny obraz kliniczny i przyczynę występowania, którą jest dysbioza, czyli zaburzenie mikrobioty jelitowej, a więc równowagi w jelitach. SIBO i IBS mogą zatem odznaczać się bardzo zbliżonymi, niespecyficznymi objawami.

Rifaksymina w dawce dobowej 1600 mg również została zatwierdzona przez Polskie Towarzystwo Gastroenterologii w leczeniu IBS.

Jaką dietę stosować na SIBO?

Podstawową zasadą powinno być unikanie produktów, które łatwo fermentują w jelitach, a więc węglowodanów takich jak fruktoza czy laktoza. Są one łatwą pożywką dla bakterii i wspomagają ich dalszy rozrost, a to prowadzi do nadmiernych gazów i wzdęć. Jedną z najbardziej znanych diet przy SIBO jest dieta low FODMAP, która opiera się na tych właśnie zasadach i ma potwierdzoną skuteczność w IBS, który wykazuje klinicznie podobny obraz do SIBO.

Podejście do diety w SIBO powinno być jednak indywidualne, a najlepiej skonsultowane z dietetykiem, który omówi z pacjentem sposób identyfikacji produktów wyzwalających objawy, ich stopniową eliminację, a potem ponowne wprowadzenie ich do diety.

IMO (intestinal methanogen overgrowth). Czym jest metanowe SIBO?

IMO, czyli zespół rozrostu metanogenów w jelitach znany jest także jako SIBO metanowy. W tym przypadku w jelicie namnażają się drobnoustroje wytwarzające metan, a nie wodór. Są to tak zwane metanogeny należące do archeonów. Mogą zasiedlać nie tylko jelito cienkie, ale także grube, powodując głównie wzdęcia i zaparcia.

Właśnie dlatego tak ważne jest wykonanie testu wodorowo-metanowego na SIBO, a nie tylko wodorowego, ponieważ pozwala on na wykrycie także innych drobnoustrojów, które przekształcają wodór w metan. Zastosowanie zatem testu wodorowego może dawać fałszywie ujemne wyniki.

Bibliografia

  • Achufusi T.G.O., Sharma A., Zamora E.A., Manocha D., Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Comprehensive Review of Diagnosis, Prevention, and Treatment Methods, Cureus, 2020.
  • Rao S.S.C., Bhagatwala J., Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Clinical Features and Therapeutic Management, Clin Transl Gastroenterol., 2019.
  • Jabłkowski M., Białkowska-Warzecha J., Jabłkowska A., Zespół rozrostu bakteryjnego – SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych?, Lekarz POZ, vol. 8, no. 1, 2022.
  • Okuniewicz R., Moos Ł., Brzoza Z., Zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, Postępy mikrobiologii, 2021.
  • Charakterystyka Produktu Leczniczego Xifaxan, https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/rpl/search/public [dostęp: 28.07.2022].
Udostępnij:

Autor Natika Karolak Zobacz profil
Absolwentka farmacji Collegium Medicum w Bydgoszczy oraz studiów podyplomowych „Marketing strategiczny na rynku farmaceutycznym” Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Aktualnie poznaje uroki berlińskiego życia oraz niemieckich aptek.
Farmaceuta
Potrzebujesz darmowej porady? Zapytaj farmaceutę
Następna porada
Czym są zamienniki leków? Czy ich stosowanie jest bezpieczne? Sprawdź! Czytaj więcej