Zaparcia, wzdęcia, ból brzucha? Poznaj przyczyny i objawy Helicobacter pylori. Sprawdź jak leczyć Helicobacter pylori!

Helicobacter pylori to bakteria, którą znajdziemy w żołądkach połowy światowej populacji człowieka. Niestety ten mikroskopijny organizm może prowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego oraz powodować rozwój zmian nowotworowych. W jaki sposób można zarazić się bakterią? Czy dostępne są testy pozwalające na wykrycie Helicobacter pylori w organizmie? Jakie są sposoby leczenia?

Warto dowiedzieć się jakie objawy powinny nas zaniepokoić, by móc odpowiednio szybko zwalczyć zakażenie tym onkogennym patogenem.

Helicobacter pylori należy do względnie beztlenowych bakterii Gram-ujemnych, katalazo- i oksydazo-dodatnich. Jest pałeczką o spiralnym kształcie, której ruch możliwy jest dzięki występowaniu ułożonych biegunowo rzęsek.

Powierzchnia komórki Helicobacter pylori pokryta jest glikokaliksem, który zostaje usunięty w kwaśnym środowisku żołądka, co z kolei umożliwia przyleganie bakterii do komórek nabłonkowych. Cechą charakterystyczną mikroorganizmu jest też występowanie lipopolisacharydu (LPS) złożonego z lipidu A, oligosacharydowego rdzenia oraz bocznego łańcucha O.

Należy podkreślić fakt, że Helicobacter pylori szybko dostosowuje się do zmian warunków środowiska i często wykazuje oporność na antybiotyki (np. klarytromycynę), co stwarza problemy leczenia zakażenia.

Helicobacter pylori ma zdolność wytwarzania enzymu zwanego ureazą, która z jednej strony chroni patogen przed niszczącym działaniem soku żołądkowego, a z drugiej wykorzystywana jest w badaniach diagnostycznych pozwalających na identyfikację zakażenia.

Historia związana z Helicobacter pylori sięga najprawdopodobniej blisko 60 tysięcy lat, natomiast pierwsze oficjalne wzmianki pojawiły się dopiero w 1875 roku. Przełomowym wydarzeniem było założenie pierwszej hodowli Helicobacter pylori, co zostało zrealizowane w 1982 roku dzięki pracy Barry’ego Jamesa Marshalla i Robina Warrena. To osiągnięcie australijskich lekarzy zostało wkrótce odpowiednio nagrodzone, bowiem w 2005 roku otrzymali oni Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za udowodnienie, że bakterie Helicobacter pylori biorą udział w powstawaniu  choroby wrzodowej i stanu zapalnego żołądka.

Oszacowano, że Helicobacter pylori może występować w przewodzie pokarmowym nawet u połowy ogólnoświatowej populacji ludzi, przy czym najwyższy odsetek nosicielstwa obserwuje się w krajach rozwijających się.

Niestety Polska znajduje się w grupie krajów o wysokim współczynniku zakażenia Helicobacter pylori. Według danych statystycznych nawet ponad 80% dorosłych Polaków może być zakażonych bakterią, a wśród dzieci i młodzieży problem dotyka nawet co trzeciego pacjenta (około 30% osób w populacji do 18 roku życia).

Rezerwuarem Helicobacter pylori jest przede wszystkim człowiek, a do zakażenia dochodzi zazwyczaj jeszcze przed 12 rokiem życia pacjenta.

Bakteria jest przenoszona poprzez kontakt z zakażoną osobą. Patogen najczęściej przekazywany jest razem z wydzielinami takimi jak ślina, a także poprzez wydaliny drogą oralno-oralną oraz fekalno-oralną.

W wyniku intensywnych badań laboratoryjnych i klinicznych stwierdzono, że Helicobacter pylori stanowi główny czynnik etiologiczny wrzodów żołądka oraz innych chorób przewodu pokarmowego.

Potwierdzono, że Helicobacter pylori jest czynnikiem onkogennym, dlatego odpowiednia profilaktyka i leczenie ewentualnych zakażeń bakterią wpisują się w działania zapobiegające rozwojowi nowotworów.

W wielu przypadkach zakażenie H. pylori przebiega bezobjawowo, jednak powinniśmy zwrócić uwagę na następujące objawy Helicobacter:

• ból brzucha,
• uczucie pełności w brzuchu,
• wzdęcia,
• niestrawność,
• słaby apetyt,
• nudności,
• wymioty,
• zgaga,
• częste odbijanie.

Zakażenie Helicobacter pylori może prowadzić do:

• Zapalenia błony śluzowej żołądka - jest to stan w którym mogą pojawiać się nacieki zapalne, prowadzące do metaplazji i stopniowego zaniku błony śluzowej. W wielu przypadkach schorzenie przebiega bezobjawowo, choć możliwe jest występowanie nudności, wymiotów i uczucia dyskomfortu w nadbrzuszu. Nieleczone zapalenie może skutkować pojawieniem się wrzodów i zwiększa ryzyko rozwoju raka żołądka.
• Wrzodów żołądka i dwunastnicy - spowodowane są ubytkiem w błonie śluzowej, które wykracza poza jej blaszkę mięśniową i powoduje pojawienie się nacieków zapalnych. Oszacowano, że schorzenie dotyczy dwukrotnie częściej mężczyzn niż kobiet. Czynniki sprzyjające powstawaniu wrzodów obejmują nie tylko zakażenie Helicobacter pylori (szczególnie szczepem z genem cagA), ale też predyspozycje genetyczne, nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu oraz nieprawidłową dietę.
• Nowotworu tkanki limfatycznej przewodu pokarmowego (chłoniak MALT, ang. mucosa-associated lymphoid tissue lymphoma) - związany z przewlekłym stanem zapalnym błony śluzowej żołądka wywołanym zakażeniem Helicobacter pylori.
• Raka żołądka - jest to złośliwy nowotwór, który znajduje się w czołówce przyczyn zgonów nowotworowych w Polsce. Objawy choroby są mało charakterystyczne i mogą być mylone z refluksem lub zapaleniem błony śluzowej żołądka. Pacjenci zgłaszają najczęściej bóle brzucha, uczucie pełności, brak apetytu, ubytek masy ciała, odbijanie, nudności i wymioty oraz smoliste stolce. W diagnostyce wykorzystywana jest między innymi gastroskopia, badanie ultrasonograficzne (USG), tomografia komputerowa (CT), rezonans magnetyczny (NMR), czy oznaczanie markerów nowotworowych (CA19-9 i CEA).
• Zakażenie Helicobacter pylori jest także korelowane z niedokrwistością z niedoboru żelaza, idiopatyczną czerwienicą małopłytkową oraz niedoborem witaminy B12. Obecnie trwają intensywne prace nad korelacją zakażenia Helicobacter pylori z chorobami takimi jak: astma, choroba wieńcowa, udar niedokrwienny, choroba Raynauda, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, zespół metaboliczny, czy cukrzyca typu 2.

Badania wykorzystywane w celach diagnostycznych obejmują:

• metody inwazyjne, do których należy gastroskopia z biopsją. Pobrana próbka powinna być poddana analizie histopatologicznej oraz należy przeprowadzić test na wytwarzanie ureazy,
• metody nieinwazyjne obejmują następujące badania:
• ureazowy test oddechowy (UBT, ang. urease breathing test), który jest obecnie złotym standardem diagnostycznym,
• test na wytwarzanie ureazy wykonany w moczu,
• test wykrywający antygeny Helicobacter pylori w stolcu,
• test serologiczny,
• badanie metodą PCR.

Wstępną diagnostykę zakażenia Helicobacter pylori możemy przeprowadzić samodzielnie we własnym domu. W aptekach dostępne są domowe testy na Helicobacter pylori.

Co zawierają domowe testy na H. pylori?

W skład takiego testu wchodzi przede wszystkim:

• płytka testowa,
• fiolka roztworu testującego,
• wacik dezynfekujący,
• pipeta,
• automatyczny nakłuwacz pozwalający na pobranie niewielkiej ilości krwi.

Badanie należy przeprowadzić zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Wynik domowego testu na H.pylori jest dostępny już w kilka minut.

Jeśli otrzymamy pozytywny wynik testu, oznacza to, że w naszym organizmie obecne są specyficzne przeciwciała skierowane przeciwko Helicobacter pylori. Test wykonany w domu należy jednak traktować jako badanie wstępne. Konieczna jest konsultacja lekarska w celu ustalenia planu szerszej diagnostyki i leczenia Helicobacter pylori.

Ustalono, że zdiagnozowane zakażenie Helicobacter pylori powinno być leczone, bez względu na to czy pacjent odczuwa objawy.

Lekarz może zalecić zastosowanie następujących schematów leczenia:

• terapia potrójna, w której podawane są inhibitory pompy protonowej (IPP) oraz 2 antybiotyki (amoksycylina, klarytromycyna lub pochodna 5-nitroimidazolu),
• terapia poczwórna z bizmutem, polegająca na podawaniu pacjentowi związku bizmutu, IPP oraz 2 antybiotyków (np. tetracyklina, lewofloksacyna, amoksycylina, ryfabutyna),
• terapia poczwórna bez bizmutu, do której zaliczamy między innymi tzw. terapię równoczesną (równoczesne podawanie IPP, amoksycyliny, klarytromycyny i pochodnej nitroimidazolu przez 10-14 dni).
• terapia z fluorochinolonem, która może mieć schemat potrójny (podawanie IPP, amoksycyliny i fluorochinolonu) lub poczwórny (podawanie IPP, amoksycyliny, fluorochinolonu i związku bizmutu).

W leczeniu zakażeń Helicobacter pylori warto skorzystać też z probiotyków. Najcenniejsze wydają się być preparaty zawierające szczepy:

• Saccharomyces boulardii,
• Lactobacillus,
• Bifidobacterium.

Powyższe probiotyki nie tylko pomogą pozbyć się patogennej bakterii z organizmu, ale też łagodzą skutki farmakoterapii stosowanej w leczeniu Helicobacter pylori.

Pamiętajmy, że zarówno w profilaktyce, jak i podczas leczenia zakażenia bakteryjnego, ogromną rolę przypisuje się odpowiedniej diecie.

Podczas leczenia Helicobacter pylori zalecane jest spożywanie:

• brokułów,
• kalafiora,
• kalarepy,
• brukselki,
• jarmużu,
• rukoli.

Dlaczego?  Pokarmy te zawierają związki bogate w siarkę, wykazującą działanie detoksykujące i przeciwnowotworowe szczególnie wskazane w diecie na Helicobacter pylori.

• Adrych, K. (2018). Czy każdy chory z zakażeniem Helicobacter pylori powinien być leczony? Aktualne stanowisko. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 10(1), 23-31.
• Bartnik, W., Celińska-Cedro, D., Dzieniszewski, J., Łaszewicz, W., Mach, T., Przytulski, K., & Skrzydło-Radomańska, B. (2014). Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczące diagnostyki i leczenia zakażenia Helicobacter pylori. Gastroenterologia kliniczna. Postępy i Standardy, 6(2), 41-49.
• Dryla, P., Gil, J., Wojtuń, S., Korszun, K., Kasińska, E., & Mackiewicz, A. (2015). Zakażenie Helicobacter pylori. Diagnostyka i leczenie. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 1(11), 68-74.
• Fedorowicz, S. A., Radzikowska, K. J., Mende, K., Ferenc, S., & Gnus, J. (2020). Helicobacter pylori–dotychczasowa terapia i leczenie współczesne Helicobacter pylori: Historical therapy and current treatment. Pielęgniarstwo, 49.
• McColl, K. E. (2010). Zakażenie Helicobacter pylori. N Engl J Med, 362, 1597-1604.
• Zegarski, W., Krause, A., & Zgierska, B. (2009). Rola Helicobacter pylori w raku żołądka. Cancer Surg, 2(1), 5-8.