Skóra jest ważnym organem naszego organizmu, pełniącym istotne dla przetrwania role, od udziału w termoregulacji, po stanowienie bariery pomiędzy czynnikami zewnętrznymi a wnętrzem ustroju. Chroni nasz przed działaniem zagrażających nam czynników chemicznych, fizycznych i w końcu biologicznych, w tym patogennych bakterii. Sama również staje się niekiedy celem ich „ataku”. Przedmiotem tego tekstu będą najczęstsze choroby bakteryjne skóry.
Nie wszystkie bakterie, jakie znajdują się na skórze, są tam niepożądane. Skóra, tak jak na przykład układ pokarmowy, posiada swą florę bakteryjną. Zatem jeśli wykonalibyśmy posiew materiału pobranego ze zdrowej skóry, stwierdzilibyśmy na niej obecność bakterii. Istotnym pod kątem wywoływania infekcji jest zatem ich gatunek i rodzaj. Poniżej opiszę kilka najczęstszych chorób bakteryjnych skóry i wywołujące je patogeny.
Chorobę wywołują najczęściej Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) lub paciorkowiec Streptococcus pyogenes. Najczęściej chorują na nią dzieci, rzadziej dorośli, zwykle zarażając się właśnie od potomstwa. Przenosi się ona przez kontakt bezpośredni lub przez wspólnie używane przedmioty np. ręczniki. Do infekcji predysponują między innymi wcześniejsze uszkodzenia i choroby skóry, czy nieprawidłowa higiena. Wyróżnia się jej postać pęcherzową i klasyczną. Zmiany skórne w częstszej postaci klasycznej to czerwone plamki, z obecnością drobnych pęcherzyków lub krostek, które często zlewają się, następnie tworząc owrzodzenie pokryte żółtym strupem. W postaci pęcherzowej występują natomiast pęcherze osiągające nawet kilka cm średnicy. Rzadkim, choć groźnym powikłaniem liszajca zakaźnego jest kłębuszkowe zapalenie nerek. W leczeniu stosuje się antybiotyki miejscowe, a w razie wskazań również ogólnoustrojowe.
Patogenem najczęściej wywołującym schorzenie jest Gronkowiec złocisty, jednak może ono być również wywołane przez inne bakterie, grzyby lub nawet pasożyty. Zmiany skórne najczęściej lokalizują się na twarzy, okolicy pach i szyi, choć mogą występować też w innych miejscach ciała. Mają one postać krostek, niekiedy przebitych włosem, lub zapalnych grudek, a w ich otoczeniu skóra jest zaczerwieniona. Mogą pękać i pokrywać się strupami. Zwłaszcza u mężczyzn proces chorobowy w okolicy brody może się przewlekać i powodować liczne dolegliwości w związku z goleniem tego obszaru. Zapalenie mieszków włosowych brody nazywane jest figówką.
W leczeniu stosuje się antybiotyki stosowane miejscowo, a w niektórych przypadkach również ogólnoustrojowo.
Czyrak to zapalenie wywołane przez bakterie, najczęściej Gronkowce złociste, występujące w obrębie mieszka włosowego i obejmujące tkanki mu sąsiednie. Proces zapalny ma w tym przypadku głębszy zasięg niż w zapaleniu mieszków włosowych a infekcji może towarzyszyć powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, a nawet gorączka. Czyraki najczęściej lokalizują się w obrębie pach, pachwin, pośladków, ud, krocza, karku i twarzy. Zmiany są bolesne, mają postać pierwotnie rumieniowego nacieku, następnie bolesnego guzka, na którego szczycie powstaje krostka, z której wydziela się czop martwiczy. W leczeniu stosuje się antybiotyki doustne a w niektórych przypadkach zalecane jest nacięcie i drenaż zmiany w osłonie antybiotykowej.
Szczególnymi postaciami czyraków jest karbunkuł, czyli czyrak gromadny, oraz czyraczność, czyli nawracające, mnogie czyraki.
Róża
Róża to ostra choroba zapalna skóry, przebiegająca z ogólnoustrojowym zapaleniem i wysoką gorączką. Jej czynnikiem etiologicznym są paciorkowce. Dostają się one do organizmu przez uszkodzoną skórę (u chorych predysponowanych np. w obrzęku limfatycznym kończyny wystarczy nawet ukłucie komara), lub błony śluzowe. Najczęstszą lokalizacją zmian chorobowych są kończyny dolne, może również występować na kończynach górnych, twarzy i w innych miejscach. Czas wylęgania choroby to od 1 do 4 dni. W fazie początkowej występują objawy grypopodobne. Następnie pojawia się gorączka i ból w miejscu zmiany. Zajęta skóra jest czerwona, napięta i błyszcząca, wyraźnie odgraniczona od skóry zdrowej. Zajęte naczynia chłonne uwidaczniają się jako czerwone podskórne pręgi. Na powierzchni zmiany mogą występować pęcherze- róża pęcherzowa, lub wybroczyny. Okoliczne węzły chłonne mogą być powiększone i bolesne. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia róży są przewlekły obrzęk kończyny, owrzodzenia żylne kończyn, przebyte zabiegi na żyłach kończyn, przebyta zakrzepica żył głębokich, świąd powodujący drapanie i przeczosy czy niedostatki higieniczne. W leczeniu stosuje się antybiotyki ogólnoustrojowo (doustnie/ dożylnie), oraz leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, miejscowo jedynie okłady chłodzące. Leczenie jest zwykle, zwłaszcza u osób starszych, prowadzone w szpitalu.
Różyca to choroba bakteryjna wywoływana przez bakterię Erysipelothrix rhusiopathie. Ludzie patogenem tym zakazić się mogą poprzez kontakt z zakażonymi zwierzętami lub materiałem odzwierzęcym, pochodzącym między innymi od świń, ryb, krabów czy fok. Do infekcji dochodzi najczęściej poprzez niewielkie uszkodzenia skóry dłoni i to właśnie dłonie są zwykle lokalizacją zmian występujących w przebiegu różycy. Na skórze chorego powstają ostro odgraniczone od zdrowej skóry ogniska rumieniowo- obrzękowe, którym może towarzyszyć miejscowe ból, świąd, czy pieczenie. W rzadkich przypadkach może dojść do rozwoju postaci rozsianej choroby a nawet sepsy. W leczeniu stosuje się antybiotyki doustne, a w cięższych przypadkach dożylne.
Promienica to choroba wywołana przez bakterie beztlenowe- promieniowce. Są to bakterie stanowiące element flory bakteryjnej jamy ustnej, końcowego odcinka przewodu pokarmowego i dróg rodnych. W warunkach prawidłowych nie są patogenne. Jednak w przypadku uszkodzeń błony śluzowej, aspiracji do płuc lub rozsiewu krwiopochodnego mogą powodować zakażenie. Powodują szerzący się na tkanki zdrowe ropny proces zapalny, z przetokami z których wydzielają się żółte ziarnistości. Najczęstszą postacią jest promienica szyjno- twarzowa, np. u osób z bardzo zaniedbaną higieną jamy ustnej lub jako powikłanie zabiegów stomatologicznych. Inne postaci to promienica brzuszna, płucna, czy promienica miednicy mniejszej u kobiet, oraz inne rzadsze. Leczeniem jest długotrwała antybiotykoterapia.
Łupież rumieniowy to choroba wywoływana przez bakterię Corynebacterium minutissimu, która jest elementem flory bakteryjnej skóry, jednak w sprzyjających warunkach np. w miejscach o wysokiej potliwości lub u chorych na cukrzycę może się namnażać i powodować powstawanie zmian skórnych. Zmiany te mają postać czerwonobrązowych plam o nieco łuszczącej się powierzchni. Najczęściej występują w pachwinach, rzadziej a w cięższych przypadkach dożylne.
Promienica to choroba wywołana przez bakterie beztlenowe - promieniowce. Są to bakterie stanowiące element flory bakteryjnej jamy ustnej, końcowego odcinka przewodu pokarmowego i dróg rodnych. W warunkach prawidłowych nie są patogenne. Jednak w przypadku uszkodzeń błony śluzowej, aspiracji do płuc lub rozsiewu krwiopochodnego mogą powodować zakażenie. Powodują szerzący się na tkanki zdrowe ropny proces zapalny, z przetokami z których wydzielają się żółte ziarnistości. Najczęstszą postacią jest promienica szyjno- twarzowa, np. u osób z bardzo zaniedbaną higieną jamy ustnej lub jako powikłanie zabiegów stomatologicznych. Inne postaci to promienica brzuszna, płucna, czy promienica miednicy mniejszej u kobiet, oraz inne rzadsze. Leczeniem jest długotrwała antybiotykoterapia.
Łupież rumieniowy to choroba wywoływana przez bakterię Corynebacterium minutissimu, która jest elementem flory bakteryjnej skóry, jednak w sprzyjających warunkach np. w miejscach o wysokiej potliwości lub u chorych na cukrzycę może się namnażać i powodować powstawanie zmian skórnych. Zmiany te mają postać czerwonobrązowych plam o nieco łuszczącej się powierzchni. Najczęściej występują w pachwinach, rzadziej w obrębie pach czy między palcami stóp. Nie towarzyszy im swędzenie. W terapii stosuje się antybiotyk miejscowo, rzadziej ogólnie. Zmiany mają tendencję do nawrotów.
Powyższa krótka lista nie wyczerpuje tematu chorób bakteryjnych skóry. Same gronkowce i paciorkowce odpowiadają za liczne inne jednostki chorobowe tego narządu. Zmiany skórne są też obserwowane w chorobach przenoszonych drogą płciową, a swą postać skórną posiada również gruźlica. A i to jedynie ułamek tego rozległego tematu.
