Ból stawów może być skutkiem przeciążenia lub urazu. Jeśli jednak trwa dłużej niż 3 miesiące, stając się bólem przewlekłym może także świadczyć o poważnej chorobie, w tym chorobie autoimmunologicznej. Z tego powodu tak ważna jest odpowiednia diagnostyka i szybkie określenie przyczyny bólu.
Międzynarodowe Towarzystwo Badania Bólu definiuje ból jako nieprzyjemne doznanie czuciowe i emocjonalne, które związane jest z rzeczywistym lub możliwym uszkodzeniem tkanki. Możemy wyróżnić:
Ból stawów to ból zlokalizowany w stawach oraz w ich obrębie. Nie jest chorobą samą w sobie, lecz objawem. Może wynikać z wielu różnych przyczyn, nie zawsze związanych bezpośrednio z samym stawem. Ból ten może minąć samoistnie po kilku dniach lub przejść w ból przewlekły. Wówczas należy przeprowadzić dogłębną diagnostykę w celu zidentyfikowania przyczyny bólu.
Jeśli ból towarzyszy pacjentowi dłużej niż 3 miesiące, mówimy zazwyczaj o przewlekłym bólu stawów.
Przyczyny bólu stawów mogą być rozmaite. Może być on efektem:
Ból stawów związany z urazem jest zazwyczaj bólem ostrym, a więc charakteryzującym się większym natężeniem, ale nie trwającym zazwyczaj dłużej niż miesiąc. Ból przewlekły stawów jest przeważnie wynikiem rozwijającej się choroby, a do najczęstszych przyczyn tego bólu zaliczamy chorobę zwyrodnieniową stawów. Jedną z innych przyczyn przewlekłego bólu stawów może być także reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).
Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza) dotyczy jedynie stawów a reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą zapalną, która może obejmować także inne narządy. Należy do chorób autoimmunologicznych, czyli takich w których nasz własny organizm atakuje prawidłowe komórki, tkanki i narządy.
W reumatoidalnym zapaleniu stawów oprócz przewlekłego bólu stawów mogą wystąpić także inne objawy takie jak:
Należy pamiętać, że RZS to podstępna choroba, której początkowe objawy mogą przypominać po prostu grypę i objawiać się:
Nieleczona choroba może prowadzić do stopniowej deformacji stawów, niepełnosprawności, a nawet śmierci.
Dna moczanowa (podagra, artretyzm) to jedna z najczęściej występujących chorób reumatycznych, która może prowadzić do ostrego jak i przewlekłego bólu stawów. Przyczyną rozwoju tej choroby jest odkładanie kryształów moczanu sodu w płynie stawowym, co prowadzi do zapalenia stawów.
Początkowo dna moczanowa może nie dawać żadnych objawów (bezobjawowa hiperurykemia) żeby następnie doprowadzić do ostrego zapalenia stawów, okresów między napadami dny, a po latach rozwinąć się w postać przewlekłą (przewlekłe zapalenie stawów).
Przewlekłe ból stawów, czyli ból o mniejszym nasileniu, ale występujący stale może zatem towarzyszyć dnie przewlekłej. Dochodzi także do stopniowego niszczenia chrząstki, ścięgien i więzadeł, a także zniekształcenia całych stawów i rozwoju niepełnosprawności. Przewlekła dna moczanowa atakuje także inne narządy.
Toczeń należy do przewlekłych chorób autoimmunologicznych podobnie jak RZS. Charakteryzuje się okresami remisji i zaostrzeń, pogarszając jakość życia pacjenta i prowadząc do niepełnosprawności, a także śmierci.
Jest powodem wielu różnych, mało specyficznych objawów, powodując między innymi:
Przewlekły ból stawów i obrzęk występują niemal u wszystkich chorych na toczeń.
Reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa czy toczeń to tylko niektóre choroby, w których mogą występować przewlekłe bóle stawów. Ich przyczyną mogą być także infekcje wirusowe takie jak grypa czy bakteryjne, na przykład borelioza. Do innych przyczyn zaliczamy także nadwagę i otyłość, a także przyjmowanie niektórych leków.
Jeśli pacjentowi doskwiera przewlekły ból stawów nie należy zwlekać z odpowiednią diagnostyką. Przewlekły ból stawów może być nie tylko wynikiem urazu czy przeciążenia, ale także poważnej choroby. Pacjent powinien bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, jeśli oprócz bólu pojawia się:
Lekarz na podstawie wywiadu z pacjentem zleca odpowiednie badania, do których mogą należeć:
W przypadku objawów wskazujących na możliwe występowanie reumatoidalnego zapalenia stawów lekarz może zlecić badanie czynnika RF. W tym celu pobiera się krew, płyn stawowy lub inny płyn ustrojowy w celu stwierdzenia obecności i/lub stężenia czynnika reumatoidalnego.
Badanie czynnika RF nie jest jednak specyficzne tylko dla RZS, dlatego lekarz może zlecić także inne badania takie jak:
Europejska Liga Przeciwreumatyczna (EULAR) rekomenduje przeprowadzanie oznaczeń czynnika RF oraz przeciwciał anty-CCP u wszystkich pacjentów z podejrzeniem RZS.
Najważniejsze w leczeniu przewlekłego bólu stawów jest leczenie przyczyny, a nie tylko zmniejszanie dolegliwości bólowych poprzez stosowanie leków przeciwbólowych. Zupełnie inaczej będzie leczone reumatoidalne zapalenie stawów a inaczej przewlekły ból stawów spowodowany boreliozą.
Jednak podczas często długotrwałego procesu poszukiwania przyczyny bólu lekarz może zalecić pacjentowi leki przeciwbólowe do stosowania miejscowego w postaci kremów, maści lub żeli lub w postaci doustnej. Do takich leków należą:
Po ustąpieniu stanu zapalnego warto rozpocząć ukierunkowaną rehabilitację. W wielu chorobach jak w przypadku RZS, pozwala ona opóźnić deformację stawów i rozwój niepełnosprawności.
W jednym z najnowszych badań wykazano, że kannabidiol (CBD), czyli składnik medycznej marihuany jest obiecującą substancją, która może pomóc wielu pacjentom zgłaszającym bóle stawów. W badaniach CBD:
Szczególną poprawę zauważono u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów. Zmniejszenie bólu zgłaszali jednak także pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów i innymi chorobami autoimmunologicznymi z objawami stawowymi.
Wielu pacjentów, stosując CBD odstawiło rutynowo stosowane leki przeciwbólowe takie jak NLPZ, paracetamol i opioidy.
Uzupełnieniem standardowej farmakoterapii, czyli leków zapisanych przez lekarza mogą być także domowe sposoby na ból stawów, a więc:
