Dna moczanowa to choroba charakteryzująca się nawracającym, bardzo bolesnym stanem zapalnym stawów i tkanek miękkich, które wraz z jej rozwojem stają się coraz częstsze i dłuższe. Na szczęście są na nią leki, a kluczowe znaczenie ma też dieta.
Dna moczanowa to choroba metaboliczna, uwarunkowana genetycznie, ale zależna od stylu życia i często będąca powikłaniem otyłości. Dotyka przede wszystkim mężczyzn i osoby starsze, ale również otyłe, chorujące na cukrzycę, nadciśnienie, choroby układu krążenia czy dyslipidemie, a także nadużywające alkoholu.
Dna moczanowa przez wiele lat rozwija się bezobjawowo. Powodujący ją zbyt wysoki poziom kwasu moczowego we krwi (powyżej 7 mg/dl) może utrzymywać się wiele lat, nie dając żadnych dolegliwości. Kwas moczowy zbiera się w stawach i narządach w postaci kryształków moczanu sodu, z czasem powodując coraz silniejszy ból, obrzęk i mniejszą ruchomość zaatakowanych stawów. Ataki stają się coraz częstsze i coraz dłuższe. Akumulacja kwasu moczowego we krwi może mieć dwie przyczyny: jego nadprodukcję lub zmniejszone wydalanie.
Jedynym sposobem leczenia dny moczanowej jest farmakoterapia. Rozpoczyna się ją od niskich dawek leków, stopniowo dopasowując do zmieniającego się stężenia kwasu moczowego we krwi, częstości napadów i innych czynników, które bierze pod uwagę lekarz.
Kluczowe znaczenie ma jednak również dieta w dnie moczanowej. Zaleca się dietę niskopurynową, czyli ograniczającą podaż związków purynowych pochodzących z żywności do 300 mg dziennie, w czasie ataku choroby lub grożącego nim wysokiego stężenia kwasu moczowego - do 120 mg. Poza tym zaleca się:
unikać nadmiaru tłuszczu w diecie, ponieważ utrudnia on wydalanie kwasu moczowego.
Warto też zadbać o prawidłową masę ciała (wagę). BMI powyżej 25 oraz nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej należą do istotnych czynników zaistnienia dny moczanowej. Warto tu jednak zwrócić uwagę, że niewskazane są:
Nasilają one gromadzenie kwasu moczowego we krwi. Podobnie działają również diety niskowęglowodanowe o dużej zawartości tłuszczu i białka zwierzęcego.
Żywienie osób cierpiących na dnę moczanową opierać się powinno na unikaniu produktów bogatych w puryny, fruktozę i tłuszcz, który nasila zwrotne wchłanianie moczanów.
Najważniejszym zaleceniem jest, by do minimum ograniczyć produkty o wysokiej zawartości puryn:
Nieco częściej sięgać można po produkty o średniej zawartości puryn:
Tu warto zwrócić uwagę na fakt, że choć rośliny strączkowe są bogatym źródłem puryn, ich spożycie nie musi być mocno ograniczane. Wpływ związków purynowych pochodzących ze źródeł roślinnych na ataki dny moczanowej jest mniejszy niż tych pochodzących ze źródeł zwierzęcych - to ze względu na ich mniejszą ilość oraz zawarty w tych produktach błonnik, który zmniejsza biodostępność puryn.
Podstawowym zaleceniem diety w dnie moczanowej jest stosowanie odpowiednio zbilansowanej diety bazującej na produktach niskopurynowych. Zaleca się dietę wysokowęglowodanową, ponieważ zwiększa ona wydalanie moczanów z moczem. Ważne jest też, by spożywać cztery-pięć niewielkich posiłków dziennie, jeść regularnie co trzy-cztery godziny, a kolację zjadać trzy godziny przed snem, ponieważ podczas snu zwiększa się zatrzymywanie kwasu moczowego w organizmie.
Dieta bazować powinna na warzywach i owocach, produktach zbożowych, mleku i jego przetworach, olejach roślinnych, umiarkowanej ilości ryb i produktach ubogich w związki purynowe:
Ważnym elementem diety w dnie moczanowej jest odpowiednia podaż wygaszających stan zapalny antyoksydantów, kwasu foliowego i błonnika, które wykazują działanie ochronne i profilaktyczne. Dlatego tym bardziej każdego dnia należy spożywać dużą ilość zawierających je warzyw i owoców. Szczególną uwagę należy zwrócić na rośliny będące źródłami witaminy C, ponieważ zwiększa wydalanie kwasu moczowego wraz z moczem.
Jednym z owoców, które szczególnie pomagają w dnie moczanowej, są wiśnie. Nie tylko zapewniają spadek stężenia kwasu moczowego w osoczu i przez to przyczyniają się do rzadszego występowania ataków, ale i zmniejszają stan zapalny, zatem i dolegliwości bólowe.
Właściwe nawodnienie jest w dnie moczanowej bardzo istotne, ponieważ odwodnienie powoduje koncentrację kwasu moczowego. Do picia zaleca się przede wszystkim wodę i lekkie napary ziołowe (np. z podagrycznika, który swoją nazwę zawdzięcza korzystnemu wpływowi na leczenie podagry). Ze względu na zawartość fruktozy unikać należy soków oraz napojów słodzonych.
Popijać można też w umiarkowanych ilościach mleko - zawarte w nim białka, kazeina i laktoalbumina, przyczyniają się do zwiększonego wydalania kwasu moczowego. Należy jednak pamiętać, że wybierane mleko i nabiał powinny mieć niską zawartość tłuszczu.
Co ważne, kawa i herbata nie zwiększają ryzyka wystąpienia dnia moczanowej, ani częstości ataków w czasie jej trwania.
Pić należy minimum dwa litry płynów dziennie (w czasie ataków nawet trzy) i starać się wypijać szklankę wody po posiłkach i przed snem - to zmniejszy koncentrację kwasu moczowego w organizmie i ułatwi jego wydalanie.
Najbardziej zalecanym sposobem przygotowanie potraw jest gotowanie - ponieważ związki purynowe mogą przenikać do wody, produkty będące ich bogatym źródłem (np. mięso) zaleca się gotować w dużej ilości wody lub przed gotowaniem moczyć. Gotować można też na parze, piec bez dodatku tłuszczu lub dusić bez obsmażania. Nie jest natomiast zalecane smażenie, pieczenie z tłuszczem i duszenie z obsmażaniem. Owoce i warzywa należy spożywać jak najczęściej w postaci surowej.
Na koniec warto zwrócić uwagę, że dna moczanowa nie tylko utrudnia chorym funkcjonowanie, ale i może prowadzić do kolejnych, poważnych chorób. Wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi powoduje odkładanie się złogów w ścianach naczyń krwionośnych, co powoduje zmiany miażdżycowe, a także uszkodzenie ich struktury, skąd już bardzo blisko do poważnych chorób układu sercowo-naczyniowego.
