Przewlekły ból kręgosłupa może wynikać z wielu różnych przyczyn i nie zawsze związany jest tylko z układem mięśniowo-szkieletowym czy stawami. Często wymaga pogłębionej diagnostyki i cierpliwości zarówno ze strony pacjenta, jak i lekarza w poszukiwaniu przyczyny bólu. Jakie są objawy bólu kręgosłupa? Jakie są przyczyny przewlekłego bólu kręgosłupa? Jak go leczyć?
Ból kręgosłupa to bardzo ogólne pojęcie, które może dotyczyć każdego odcinka kręgosłupa. Najczęściej jednak pacjenci opisując ból pleców wskazują na występowanie dolegliwości w odcinku lędźwiowo-krzyżowym lub szyjnym.
Ból kręgosłupa to ból, który może towarzyszyć pacjentowi podczas wykonywania określonych czynności, ale także w spoczynku.
W celu odpowiedzi na to pytanie należy podzielić ból kręgosłupa na dwa rodzaje:
Ból przewlekły kręgosłupa jest zazwyczaj mniej nasilony niż ból ostry, ale utrzymuje się przez cały czas, co pogarsza jakość życia pacjenta. Ból przewlekły jest bardzo często bólem nawracającym z okresami lepszego samopoczucia. Ból pleców może zatem trwać bardzo długo, dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnostyka, czyli poszukiwanie przyczyny i dobranie indywidualnej terapii do pacjenta.
Nawet 80% osób w ciągu całego swojego życia odczuje choć raz ból w dolnym odcinku kręgosłupa, który określany jest jako ból krzyża. Może on promieniować do pośladków, a nawet niżej w stronę kolan czy stóp po jednej lub po dwóch stronach ciała. Bywa on także określany jako lumbago, lędźwioból, postrzał, heksenzus.
Ból krzyża może być:
Przeważnie jednak, bo nawet u 90% osób z bólem ostrym i u 70% pacjentów z bólem przewlekłym lekarz nie stwierdza żadnych zmian lub jedynie zmiany zwyrodnieniowe, najczęściej związane z wiekiem.
Najtrudniejszym dla lekarza w diagnostyce i leczeniu jest przewlekły ból, który może być wynikiem zmian zwyrodnieniowych lub objawem takich stanów jak m.in.:
Do zmian zwyrodnieniowych możemy natomiast zaliczyć chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa.
Odnosząc się do nazewnictwa anatomicznego nie ma takiej jednostki chorobowej jak zapalenie korzonków. W ten sposób pacjenci określają zazwyczaj ból w dolnej części pleców, czyli w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Jednym z przykładów zapalenia korzeni nerwowych jest rwa kulszowa, która polega na ucisku nerwu kulszowego.
Objawy rwy kulszowej mogą obejmować:
Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest przepuklina krążka międzykręgowego (dyskopatia).
Z biegiem lat nasze krążki występujące między kręgami ulegają zużyciu, czyli zwyrodnieniu. Tracą one elastyczność, mogą się przesuwać (a dokładniej przesuwa się jądro miażdżyste krążka), a nawet wypadać. W ten sposób dysk może uciskać na nerwy i wywoływać dolegliwości bólowe. Najczęściej do takiej sytuacji dochodzi w odcinku lędźwiowym.
Do innych przyczyn rwy kulszowej należą:
Rwa kulszowa może mieć także nagły początek na skutek przeciążenia, na przykład podczas nieprawidłowego przenoszenia ciężkich przedmiotów. Szczególnie często pojawia się u osób, które na co dzień prowadzą siedzący tryb życia, a po pracy nie podejmują żadnej aktywności fizycznej, mającej na celu wzmocnienie mięśni kręgosłupa.
Rwa kulszowa najczęściej ustępuje samoistnie po kilku dniach. Z tego powodu leczenie polega jedynie na minimalizowaniu dolegliwości bólowych poprzez odpoczynek i odciążenie odcinka lędźwiowego. Najlepszym rozwiązaniem jest w tym przypadku chodzenie, jednak zdarza się, że pacjent nie jest w stanie się poruszyć. Wówczas należy położyć się na płaskim podłożu, ugiąć nogi i ułożyć je na stołku pod kątem 90 stopni.
Rwa kulszowa związana jest z procesem zapalnym, dlatego w tym przypadku najlepiej działają leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym takie jak:
Niektóre z substancji takie jak ibuprofen czy diklofenak otrzymamy również bez recepty w postaci maści do stosowania miejscowego. Silniejsze leki przeciwbólowe mogą zostać przepisane jedynie przez lekarza, na przykład opioidy. Z reguły nie zaleca się paracetamolu, który nie wykazuje działania przeciwzapalnego. Lekarz może zalecić także leki rozluźniające i uspokajające.
Jeśli dojdzie do nasilenia bólu pomimo zastosowanego leczenia przeciwbólowego i/lub ból trwa dłużej niż 3-4 tygodnie wówczas należy pilnie skontaktować się z lekarzem w celu przeprowadzenia dalszej diagnostyki. Do badań, które mogą zostać zlecone pacjentowi należą:
Pilna kontrola lekarska jest także wskazana, gdy pacjent zgłasza:
Po ustąpieniu ostrych dolegliwości, aby ból nie przeszedł w przewlekły ból pleców należy wprowadzić odpowiednie ćwiczenia fizyczne, dobrane indywidualnie do stanu pacjenta.
Ostatecznością jest leczenie operacyjne.
Bardzo ważne jest także codzienne dbanie o nasz kręgosłup, aby nie dopuścić do takiej sytuacji. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest chorobą cywilizacyjną, do której przyczynia się:
Zapobieganie rwie kulszowej polega na eliminacji tych czynników i prowadzenia zdrowego trybu życia.
Do innych rodzajów rwy możemy zaliczyć:
Bóle pleców mogą pojawić się także w przebiegu dolegliwości układu moczowo-płciowego i chorób ginekologicznych. Należą do nich:
Również kobiety w ciąży bardzo często zgłaszają ból pleców w trakcie jej przebiegu, a zwłaszcza pod koniec ciąży. Jeśli jednak bólowi pleców towarzyszą inne objawy takie jak:
kobieta powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Niestety ze względu na ograniczone możliwości podawania leków przeciwbólowych kobietom w ciąży, ból pleców w ciąży będący jedynym objawem często nie jest leczony skutecznie. Ból kręgosłupa w ciąży może jednak skutecznie leczyć doświadczony fizjoterapeuta. Może on zalecić także kilka zmian w codziennym życiu, które mogą poprawić jakość życia kobiety w ciąży.
Choroby układu moczowego również mogą przyczynić się do bólu pleców w odcinku lędźwiowym. Do takich chorób urologicznych należą:
Bóle pleców bez towarzyszących chorób urologicznych mają zazwyczaj charakter zmienny, który zależy od pozycji ciała czy wykonywanych ruchów. Natomiast ból pleców w przebiegu chorób nerek często jest bardzo silny i jednostronny. Zazwyczaj nie zależy on także od podejmowanych codziennie aktywności i pozycji ciała. Dodatkowo mogą występować objawy takie jak:
Sami jednak nie jesteśmy w stanie z całą pewnością stwierdzić, czy ból jest pochodzenia nerkowego. Potrzebne są dodatkowe badania laboratoryjne takie jak badania krwi i moczu oraz badania obrazowe, a zwłaszcza USG.
Ból podbrzusza i ból pleców występujące razem mogą świadczyć o chorobach, pochodzących z wielu różnych układów:
Zazwyczaj jednak powyższe choroby oprócz dolegliwości ze strony pleców dają również wiele innych objawów, które mogą być bardziej charakterystyczne dla postawienia diagnozy. Z tego powodu podczas wizyty u lekarza ogólnego należy przekazać informacje na temat wszystkich objawów, które odczuwa pacjent nawet jeśli uważa on, że są one nieistotne. Dzięki temu lekarz może zlecić odpowiednie badania, zapisać leki tymczasowo łagodzące objawy oraz skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty. W niektórych przypadkach, na przykład w razie podejrzenia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego lekarz wezwać karetkę w celu przewiezienia pacjenta do szpitala.
Jeśli w przebiegu kaszlu występują również bóle kręgosłupa wówczas może mieć to związek z chorobami układu oddechowego takimi jak:
Zazwyczaj oprócz kaszlu i bólu pleców w przebiegu chorób układu oddechowego występują także inne objawy takie jak:
Bóle pleców przy kaszlu mogą jednak być objawem przeziębienia, grypy, a także choroby COVID-19. Z tego powodu niezbędna jest konsultacja z lekarzem, który postawi odpowiednią diagnozę lub skieruje pacjenta do specjalisty.
Bóle kręgosłupa między łopatkami mogą świadczyć o różnych dolegliwościach takich jak:
Bóle pleców między łopatkami mogą świadczyć także o przyjmowaniu nieprawidłowej postawy ciała. Może towarzyszyć osobom, które zaokrąglają plecy, czyli garbią się. Zdarza się to także w przypadku niektórych zawodów takich jak między innymi informatyk, programista czy stomatolog, a także wśród wielu innych osób pracujących głównie przed ekranem komputera.
Kobietom w ciąży również może doskwierać ból kręgosłupa nie tylko w odcinku lędźwiowym, ale także między łopatkami.
Ból w okolicy łopatek może wystąpić także po niektórych zabiegach, na przykład po laparoskopii.
Pacjenci z bólem pleców zgłaszają się najczęściej do lekarza ogólnego, który po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem odsyła go do specjalisty w danej dziedzinie. Przeważnie, gdy nie występują dodatkowe objawy taki ból określany jest jako nerwoból i pacjent skierowany zostaje do neurologa.
Lekarz bierze jednak pod uwagę wszystkie objawy pacjenta, które mogą sugerować problemy także z innymi narządami jak nerki czy układ rozrodczy u kobiet. Wówczas pacjent z bólem kręgosłupa może być dodatkowo skierowany do nefrologa, urologa czy pacjentka do ginekologa.
Leczenie bólu kręgosłupa może polegać na usunięciu przyczyny bólu, co jednak nie zawsze jest możliwe, ponieważ taka przyczyna bardzo często nie zostaje odnaleziona. W innym przypadku lekarz stara się dobrać terapię w taki sposób, aby pomóc pacjentowi w zmniejszeniu dolegliwości bólowych. Nie jest to jednak łatwe, a pacjenci często nie są zadowoleni z efektów farmakoterapii. Leczenie bólu pleców wymaga zatem współpracy między lekarzem a pacjentem.
Leczenie bólu kręgosłupa w okresie początkowym polega zazwyczaj na podawaniu środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, terapii ciepłem lub zimnem. W międzyczasie lekarz stara się odnaleźć przyczynę zwłaszcza, jeśli ma do czynienia z przewlekłym bólem kręgosłupa. Do leczenia bólu kręgosłupa możemy zatem zaliczyć:
Przede wszystkim lepiej zapobiegać niż leczyć. Z tego powodu powinniśmy dbać o nasz kręgosłup na co dzień, żeby pozostał w dobrej kondycji przez całe nasze życie. Procesy zwyrodnieniowe są nieuniknione i postępują wraz z wiekiem, jednak dbając o kręgosłup możemy całkowicie wykluczyć lub zminimalizować ból kręgosłupa w przyszłości. W tym celu należy wykonywać odpowiednie ćwiczenia wzmacniające nasze plecy, a zatem wzmocnić:
Jeśli już zmagamy się z bólem, warto dobrać odpowiednie dla siebie ćwiczenia u doświadczonego fizjoterapeuty.
Ćwiczenia wzmacniające wszystkie główne grupy mięśni o umiarkowanej lub wyższej intensywności powinny być wykonywane przez osoby dorosłe i w podeszłym wieku przynajmniej 2 dni w tygodniu.
Swojej postawie powinny przyjrzeć się szczególnie osoby prowadzące siedzący tryb życia. Lockdown i pandemia COVID-19 wiele zmieniła w naszym życiu i obecnie wiele osób pracuje nadal z domu lub wykonuje pracę hybrydową. Z tym związane jest bardzo często zbyt mało ruchu. Nasz organizm nie jest zaprojektowany do ciągłego siedzenia, dlatego nasz kręgosłup prędzej czy później poinformuje nas, niestety poprzez reakcję bólową, że coś robimy nie tak. Warto zadbać zatem o:
Jeśli przed komputerem w pozycji siedzącej musimy spędzić wiele godzin warto zmieniać naszą pozycję przy biurku stosując naprzemiennie różne alternatywy dla zwykłego krzesła:
Do codziennej rutyny warto wprowadzić także rolowanie, a więc formę automasażu. Rozluźnia napięte mięśnie, zwiększa ich zakres ruchu oraz minimalizuje ból.
