*Produkty na liście rezerwacji leków na receptę:
Przejdź do rezerwacji
Ból kręgosłupa

Przewlekły ból kręgosłupa. Jakie są przyczyny i objawy przewlekłego bólu kręgosłupa? Czy jest niebiezpieczny? Jak leczyć ból kręgosłupa? Sprawdź!

Przewlekły ból kręgosłupa może wynikać z wielu różnych przyczyn i nie zawsze związany jest tylko z układem mięśniowo-szkieletowym czy stawami. Często wymaga pogłębionej diagnostyki i cierpliwości zarówno ze strony pacjenta, jak i lekarza w poszukiwaniu przyczyny bólu. Jakie są objawy bólu kręgosłupa? Jakie są przyczyny przewlekłego bólu kręgosłupa? Jak go leczyć?

Czym jest ból kręgosłupa?

Ból kręgosłupa to bardzo ogólne pojęcie, które może dotyczyć każdego odcinka kręgosłupa. Najczęściej jednak pacjenci opisując ból pleców wskazują na występowanie dolegliwości w odcinku lędźwiowo-krzyżowym lub szyjnym.

Ból kręgosłupa to ból, który może towarzyszyć pacjentowi podczas wykonywania określonych czynności, ale także w spoczynku.

Jak długo trwa ból pleców?

W celu odpowiedzi na to pytanie należy podzielić ból kręgosłupa na dwa rodzaje:

  • ból ostry, który trwa zazwyczaj do miesiąca oraz
  • ból przewlekły, który może towarzyszyć pacjentowi dłużej niż 3 miesiące.

Ból przewlekły kręgosłupa jest zazwyczaj mniej nasilony niż ból ostry, ale utrzymuje się przez cały czas, co pogarsza jakość życia pacjenta. Ból przewlekły jest bardzo często bólem nawracającym z okresami lepszego samopoczucia. Ból pleców może zatem trwać bardzo długo, dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnostyka, czyli poszukiwanie przyczyny i dobranie indywidualnej terapii do pacjenta.

Jakie są przyczyny bólu kręgosłupa?

Nawet 80% osób w ciągu całego swojego życia odczuje choć raz ból w dolnym odcinku kręgosłupa, który określany jest jako ból krzyża. Może on promieniować do pośladków, a nawet niżej w stronę kolan czy stóp po jednej lub po dwóch stronach ciała. Bywa on także określany jako lumbago, lędźwioból, postrzał, heksenzus.

Ból krzyża może być:

  • swoisty, czyli związany z urazem czy znaną chorobą lub
  • nieswoisty, czyli o podłożu psychogennym, mięśniowym, nerwowym lub wynikający z ewentualnych zmian zwyrodnieniowych:
    • kostnych,
    • stawowych,
    • więzadłowych.

Przeważnie jednak, bo nawet u 90% osób z bólem ostrym i u 70% pacjentów z bólem przewlekłym lekarz nie stwierdza żadnych zmian lub jedynie zmiany zwyrodnieniowe, najczęściej związane z wiekiem.

Najtrudniejszym dla lekarza w diagnostyce i leczeniu jest przewlekły ból, który może być wynikiem zmian zwyrodnieniowych lub objawem takich stanów jak m.in.:

  • spondyloartropatia:
    • zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK),
  • wada kręgosłupa:
    • kifoza,
    • lordoza,
    • skolioza,
  • uraz:
    • złamanie kręgosłupa,
    • kręgozmyk,
  • nowotwór,
  • dyskopatia.

Do zmian zwyrodnieniowych możemy natomiast zaliczyć chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa.

Bóle kręgosłupa lędźwiowego? To mogą być korzonki!

Odnosząc się do nazewnictwa anatomicznego nie ma takiej jednostki chorobowej jak zapalenie korzonków. W ten sposób pacjenci określają zazwyczaj ból w dolnej części pleców, czyli w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Jednym z przykładów zapalenia korzeni nerwowych jest rwa kulszowa, która polega na ucisku nerwu kulszowego.

Jakie są objawy rwy kulszowej?

Objawy rwy kulszowej mogą obejmować:

  • ból w dole pleców, który może promieniować do nogi, a nawet stopy,
  • uczucie mrowienia, drętwienia,
  • niedowłady (osłabienie, paraliż, zaburzenia czucia),
  • zaburzenia oddawania moczu i/lub stolca.

Jakie są przyczyny rwy kulszowej?

Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest przepuklina krążka międzykręgowego (dyskopatia).

Z biegiem lat nasze krążki występujące między kręgami ulegają zużyciu, czyli zwyrodnieniu. Tracą one elastyczność, mogą się przesuwać (a dokładniej przesuwa się jądro miażdżyste krążka), a nawet wypadać. W ten sposób dysk może uciskać na nerwy i wywoływać dolegliwości bólowe. Najczęściej do takiej sytuacji dochodzi w odcinku lędźwiowym.

Do innych przyczyn rwy kulszowej należą:

  • choroby zwyrodnieniowe stawów,
  • stany zapalne,
  • nowotwory,
  • cukrzyca.

Rwa kulszowa może mieć także nagły początek na skutek przeciążenia, na przykład podczas nieprawidłowego przenoszenia ciężkich przedmiotów. Szczególnie często pojawia się u osób, które na co dzień prowadzą siedzący tryb życia, a po pracy nie podejmują żadnej aktywności fizycznej, mającej na celu wzmocnienie mięśni kręgosłupa.

Jak leczyć rwę kulszową?

Rwa kulszowa najczęściej ustępuje samoistnie po kilku dniach. Z tego powodu leczenie polega jedynie na minimalizowaniu dolegliwości bólowych poprzez odpoczynek i odciążenie odcinka lędźwiowego. Najlepszym rozwiązaniem jest w tym przypadku chodzenie, jednak zdarza się, że pacjent nie jest w stanie się poruszyć. Wówczas należy położyć się na płaskim podłożu, ugiąć nogi i ułożyć je na stołku pod kątem 90 stopni.

Rwa kulszowa związana jest z procesem zapalnym, dlatego w tym przypadku najlepiej działają leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym takie jak:

  • ibuprofen, ketoprofen, diklofenak, metamizol i meloksykam.

Niektóre z substancji takie jak ibuprofen czy diklofenak otrzymamy również bez recepty w postaci maści do stosowania miejscowego. Silniejsze leki przeciwbólowe mogą zostać przepisane jedynie przez lekarza, na przykład opioidy. Z reguły nie zaleca się paracetamolu, który nie wykazuje działania przeciwzapalnego. Lekarz może zalecić także leki rozluźniające i uspokajające.

Jeśli dojdzie do nasilenia bólu pomimo zastosowanego leczenia przeciwbólowego i/lub ból trwa dłużej niż 3-4 tygodnie wówczas należy pilnie skontaktować się z lekarzem w celu przeprowadzenia dalszej diagnostyki. Do badań, które mogą zostać zlecone pacjentowi należą:

  • rentgen (RTG),
  • rezonans magnetyczny (MRI),
  • tomografia komputerowa.

Pilna kontrola lekarska jest także wskazana, gdy pacjent zgłasza:

  • osłabienie siły w stopie, zmniejszenie jej ruchomości,
  • osłabienie siły mięśniowej w innej części kończyny dolnej,
  • zaburzenia czucia,
  • niedowłady,
  • brak oddawania moczu przez ponad 12 godzin.

Po ustąpieniu ostrych dolegliwości, aby ból nie przeszedł w przewlekły ból pleców należy wprowadzić odpowiednie ćwiczenia fizyczne, dobrane indywidualnie do stanu pacjenta.

Ostatecznością jest leczenie operacyjne.

Bardzo ważne jest także codzienne dbanie o nasz kręgosłup, aby nie dopuścić do takiej sytuacji. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest chorobą cywilizacyjną, do której przyczynia się:

  • siedzący tryb życia,
  • stres, depresja,
  • brak aktywności fizycznej,
  • nieodpowiednia dieta,
  • nadwaga, otyłość,
  • rodzaj wykonywanej pracy, np. wymuszona pozycja u kierowców czy przenoszenie ciężarów przez pracowników fizycznych.

Zapobieganie rwie kulszowej polega na eliminacji tych czynników i prowadzenia zdrowego trybu życia.

Jakie są rodzaje rwy?

Do innych rodzajów rwy możemy zaliczyć:

  • rwa barkowa,
  • rwa kulszowa,
  • rwa udowa.

Choroby ginekologiczne a bóle kręgosłupa

Bóle pleców mogą pojawić się także w przebiegu dolegliwości układu moczowo-płciowego i chorób ginekologicznych. Należą do nich:

  • endometrioza,
  • wady wrodzone macicy (tyłozgięcie macicy, macica podwójna),
  • bóle menstruacyjne,
  • zespół bólowy miednicy mniejszej,
  • zapalenie narządów miednicy mniejszej, np. zapalenie jajników,
  • zespół policystycznych jajników (PCOS),
  • rak szyjki macicy i inne nowotwory.

Również kobiety w ciąży bardzo często zgłaszają ból pleców w trakcie jej przebiegu, a zwłaszcza pod koniec ciąży. Jeśli jednak bólowi pleców towarzyszą inne objawy takie jak:

  • plamienie,
  • krwawienie,
  • gorączka,
  • skurcze i/lub bóle w podbrzuszu,

kobieta powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Niestety ze względu na ograniczone możliwości podawania leków przeciwbólowych kobietom w ciąży, ból pleców w ciąży będący jedynym objawem często nie jest leczony skutecznie. Ból kręgosłupa w ciąży może jednak skutecznie leczyć doświadczony fizjoterapeuta. Może on zalecić także kilka zmian w codziennym życiu, które mogą poprawić jakość życia kobiety w ciąży.

Bóle pleców a bóle nerek – jak rozpoznać, że to nerki?

Choroby układu moczowego również mogą przyczynić się do bólu pleców w odcinku lędźwiowym. Do takich chorób urologicznych należą:

  • choroby nerek:
    • niewydolność nerek,
    • zakażenia układu moczowego z zajęciem nerek,
    • torbiel nerki,
    • zapalenie nerek:
      • śródmiąższowe zapalenie nerek,
      • odmiedniczkowe zapalenie nerek,
    • choroby moczowodów,
    • kamica moczowa:
      • kamica nerki,
      • kamica moczowodu,
    • zapalenie prostaty,
    • rak prostaty.

Bóle pleców bez towarzyszących chorób urologicznych mają zazwyczaj charakter zmienny, który zależy od pozycji ciała czy wykonywanych ruchów. Natomiast ból pleców w przebiegu chorób nerek często jest bardzo silny i jednostronny. Zazwyczaj nie zależy on także od podejmowanych codziennie aktywności i pozycji ciała. Dodatkowo mogą występować objawy takie jak:

  • częstomocz,
  • parcie na mocz,
  • krwiomocz,
  • ból, pieczenie podczas oddawania moczu,
  • zmiana zabarwienia moczu,
  • gorączka, osłabienie, wymioty, nudności.

Sami jednak nie jesteśmy w stanie z całą pewnością stwierdzić, czy ból jest pochodzenia nerkowego. Potrzebne są dodatkowe badania laboratoryjne takie jak badania krwi i moczu oraz badania obrazowe, a zwłaszcza USG.

Bóle podbrzusza i bóle kręgosłupa

Ból podbrzusza i ból pleców występujące razem mogą świadczyć o chorobach, pochodzących z wielu różnych układów:

  • układu pokarmowego – zapalenie pęcherzyka żółciowego, zespół jelita drażliwego (IBS), choroba wrzodowa żołądka, ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, zapalenie wyrostka robaczkowego,
  • układu moczowego – zapalenie nerek, pęcherza moczowego, kamica nerkowa,
  • układu rozrodczego – zapalenie jąder, prostaty u mężczyzn,

Zazwyczaj jednak powyższe choroby oprócz dolegliwości ze strony pleców dają również wiele innych objawów, które mogą być bardziej charakterystyczne dla postawienia diagnozy. Z tego powodu podczas wizyty u lekarza ogólnego należy przekazać informacje na temat wszystkich objawów, które odczuwa pacjent nawet jeśli uważa on, że są one nieistotne. Dzięki temu lekarz może zlecić odpowiednie badania, zapisać leki tymczasowo łagodzące objawy oraz skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty. W niektórych przypadkach, na przykład w razie podejrzenia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego lekarz wezwać karetkę w celu przewiezienia pacjenta do szpitala.

Kaszel a bóle kręgosłupa 

Jeśli w przebiegu kaszlu występują również bóle kręgosłupa wówczas może mieć to związek z chorobami układu oddechowego takimi jak:

  • przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
  • zapalenie płuc.

Zazwyczaj oprócz kaszlu i bólu pleców w przebiegu chorób układu oddechowego występują także inne objawy takie jak:

  • duszności,
  • odkrztuszanie wydzieliny,
  • uczucie ucisku w klatce piersiowej.

Bóle pleców przy kaszlu mogą jednak być objawem przeziębienia, grypy, a także choroby COVID-19. Z tego powodu niezbędna jest konsultacja z lekarzem, który postawi odpowiednią diagnozę lub skieruje pacjenta do specjalisty.

Ból pleców między łopatkami 

Bóle kręgosłupa między łopatkami mogą świadczyć o różnych dolegliwościach takich jak:

  • zapalenie płuc,
  • rwa barkowa,
  • zawał mięśnia sercowego i inne schorzenia sercowo-naczyniowe,
  • depresja, nerwica,
  • półpasiec (zazwyczaj jest to ból jednostronny).

Bóle pleców między łopatkami mogą świadczyć także o przyjmowaniu nieprawidłowej postawy ciała. Może towarzyszyć osobom, które zaokrąglają plecy, czyli garbią się. Zdarza się to także w przypadku niektórych zawodów takich jak między innymi informatyk, programista czy stomatolog, a także wśród wielu innych osób pracujących głównie przed ekranem komputera.

Kobietom w ciąży również może doskwierać ból kręgosłupa nie tylko w odcinku lędźwiowym, ale także między łopatkami.

Ból w okolicy łopatek może wystąpić także po niektórych zabiegach, na przykład po laparoskopii.

Do jakiego lekarza z bólem pleców?

Pacjenci z bólem pleców zgłaszają się najczęściej do lekarza ogólnego, który po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem odsyła go do specjalisty w danej dziedzinie. Przeważnie, gdy nie występują dodatkowe objawy taki ból określany jest jako nerwoból i pacjent skierowany zostaje do neurologa.

Lekarz bierze jednak pod uwagę wszystkie objawy pacjenta, które mogą sugerować problemy także z innymi narządami jak nerki czy układ rozrodczy u kobiet. Wówczas pacjent z bólem kręgosłupa może być dodatkowo skierowany do nefrologa, urologa czy pacjentka do ginekologa.

Jak leczyć przewlekły ból kręgosłupa?

Leczenie bólu kręgosłupa może polegać na usunięciu przyczyny bólu, co jednak nie zawsze jest możliwe, ponieważ taka przyczyna bardzo często nie zostaje odnaleziona. W innym przypadku lekarz stara się dobrać terapię w taki sposób, aby pomóc pacjentowi w zmniejszeniu dolegliwości bólowych. Nie jest to jednak łatwe, a pacjenci często nie są zadowoleni z efektów farmakoterapii. Leczenie bólu pleców wymaga zatem współpracy między lekarzem a pacjentem.

Leczenie bólu kręgosłupa w okresie początkowym polega zazwyczaj na podawaniu środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, terapii ciepłem lub zimnem. W międzyczasie lekarz stara się odnaleźć przyczynę zwłaszcza, jeśli ma do czynienia z przewlekłym bólem kręgosłupa. Do leczenia bólu kręgosłupa możemy zatem zaliczyć:

  • unieruchomienie (odciążenie) w fazie ostrej,
  • farmakoterapię:
    • leczenie przeciwbólowe według standardów:
      • niesteroidowe leki przeciwzapalne,
      • opioidy,
      • steroidy,
    • leki rozluźniające,
    • leki przeciwdepresyjne,
    • leki przeciwdrgawkowe,
    • leki podawane miejscowo:
      • blokady nadtwardówkowe,
      • wstrzyknięcia domięśniowe steroidów lub toksyny botulinowej,
    • rehabilitację,
    • metody fizykalne:
      • stymulacja prądem elektrycznym,
      • akupunktura i akupresura,
    • leczenie chirurgiczne.

Jak dbać o kręgosłup na co dzień? 

Przede wszystkim lepiej zapobiegać niż leczyć. Z tego powodu powinniśmy dbać o nasz kręgosłup na co dzień, żeby pozostał w dobrej kondycji przez całe nasze życie. Procesy zwyrodnieniowe są nieuniknione i postępują wraz z wiekiem, jednak dbając o kręgosłup możemy całkowicie wykluczyć lub zminimalizować ból kręgosłupa w przyszłości. W tym celu należy wykonywać odpowiednie ćwiczenia wzmacniające nasze plecy, a zatem wzmocnić:

  • mięśnie brzucha,
  • mięśnie kręgosłupa,
  • mięśnie pośladków.

Jeśli już zmagamy się z bólem, warto dobrać odpowiednie dla siebie ćwiczenia u doświadczonego fizjoterapeuty.

Ćwiczenia wzmacniające wszystkie główne grupy mięśni o umiarkowanej lub wyższej intensywności powinny być wykonywane przez osoby dorosłe i w podeszłym wieku przynajmniej 2 dni w tygodniu.

Swojej postawie powinny przyjrzeć się szczególnie osoby prowadzące siedzący tryb życia. Lockdown i pandemia COVID-19 wiele zmieniła w naszym życiu i obecnie wiele osób pracuje nadal z domu lub wykonuje pracę hybrydową. Z tym związane jest bardzo często zbyt mało ruchu. Nasz organizm nie jest zaprojektowany do ciągłego siedzenia, dlatego nasz kręgosłup prędzej czy później poinformuje nas, niestety poprzez reakcję bólową, że coś robimy nie tak. Warto zadbać zatem o:

  • odpowiednie, wygodne i regulowane krzesło do pracy przy komputerze,
  • częste przerwy (dobrze jest wstać chociaż na 5 minut w przeciągu godziny i wykonać parę ćwiczeń fizycznych),
  • nasze zachowanie po pracy, czyli po odejściu od komputera nie kierujemy się bezpośrednio na kanapę. Lepiej przejść się na spacer lub siłownię czy basen.

Jeśli przed komputerem w pozycji siedzącej musimy spędzić wiele godzin warto zmieniać naszą pozycję przy biurku stosując naprzemiennie różne alternatywy dla zwykłego krzesła:

  • klękosiad - odpowiednio zaprojektowane krzesło, które odciąża nasz kręgosłup,
  • duża piłka - dzięki niej uruchamiamy mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej postawy ciała,
  • dysk sensomotoryczny – to dysk, który umieszczamy na tradycyjnym krześle biurowym. Posiada wypustki, które stymulują nasze mięśnie i wymuszają prawidłową postawę ciała.

Do codziennej rutyny warto wprowadzić także rolowanie, a więc formę automasażu. Rozluźnia napięte mięśnie, zwiększa ich zakres ruchu oraz minimalizuje ból.

Bibliografia

  • Manyozo S.D., Nesto T., Bonongwe P., Muula A.S., Low back pain during pregnancy: Prevalence, risk factors and association with daily activities among pregnant women in urban Blantyre, Malawi, Malawi Med J., 2019.
  • Rwa kulszowa (pot. korzonki): przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150605,rwa-kulszowa [dostęp: 04.08.2023]
  • Rwa kulszowa, https://podyplomie.pl/neurologia/31142,rwa-kulszowa [dostęp: 03.08.2023].
  • Rwa kulszowa, rwa udowa, rwa ramienna, https://instytutleczeniabolu.pl/73/rwa-kulszowa-rwa-udowa-rwa-ramienna-zobacz-tez-bole-kregoslupa [dostęp: 04.08.2023].
  • T.M. Domżał, Bóle krzyża: rozpoznawanie i leczenie, Medycyna po Dyplomie, 2011.
  • T.M. Domżał, Przewlekłe nieswoiste bóle krzyża — stara dolegliwość czy nowa choroba neurologiczna?, Polski Przegląd Neurologiczny, 2007.
  • Wytyczne WHO dotyczące aktywności fizycznej i siedzącego trybu życia: omówienie, World Health Organization 2021, https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/341120/WHO-EURO-2021-1204-40953-58211-pol.pdf [dostęp: 05.08.2023].
Udostępnij:

Autor Natika Karolak Zobacz profil
Absolwentka farmacji Collegium Medicum w Bydgoszczy oraz studiów podyplomowych „Marketing strategiczny na rynku farmaceutycznym” Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Aktualnie poznaje uroki berlińskiego życia oraz niemieckich aptek.
Następna porada
Borelioza. Jakie są przyczyny i objawy boeliozy? Jak ją leczyć? Jakie badania wykonać na boreliozę? Sprawdź! Czytaj więcej