Cukrzyca to aktualnie najczęściej diagnozowana choroba metaboliczna na świecie. Szacuje się, że w 2040 roku może dotknąć już co 10! mieszkańca Polski. Badania pokazują, że wpływ na jej rozwój ma przede wszystkim sposób żywienia i tryb życia. Właśnie dlatego zalicza się ją do grupy chorób cywilizacyjnych. Co zatem jeść, a czego unikać, gdy chorujemy na cukrzycę? Jak się odżywiać, aby nie pogarszać stanu zdrowia?
Do tej pory cukrzyca typu 2 kojarzona była z chorobą dotykającą osoby starsze. Aktualnie rozpoznawana jest jednak u ludzi w coraz młodszym wieku - częstość jej występowania cukrzycy insulinoniezależnej u młodzieży ciągle wzrasta i może odpowiadać za nawet 1/4–1/3 nowych rozpoznań choroby!
Rozwój cukrzycy przebiega stopniowo i zaczyna się zwyczajowo od otyłości połączonej z genetyczną predyspozycją do zaburzeń produkcji i/lub wydzielania insuliny. Początkowo wynik glukozy długo pozostaje w normie (dzięki kompensacyjnej roli insuliny), ale po kilku-kilkunastu latach komórki ß trzustki ulegają wyczerpaniu i zmniejszają ilość produkowanej insuliny. W tym czasie poziom glukozy rośnie, co pozwala rozpoznać cukrzycę typu 2.
Regularna kontrola poziomu cukru we krwi jest niezwykle ważna, gdyż przewlekła hiperglikemia w cukrzycy (zbyt wysoki poziom cukru we krwi) może wiązać się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie takich jak:
Przewlekła hiperglikemia jest obecnie główną przyczyną występowania u osób dorosłych:
Co więcej, zaburzenia rozwijające się w wyniku cukrzycy stanowią główny czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca i zawału serca. Powikłania cukrzycy bardzo często prowadzą również do:
Utrzymujący się stan podwyższonego poziomu glukozy rozwija się powoli i bezobjawowo. Z tego powodu cukrzyca typu 2 może pozostawać nierozpoznana przez wiele lat. Diagnoza cukrzycy typu 2 bardzo często stawiana jest przypadkowo, w trakcie wizyt lekarskich czy pobytu w szpitalu.
Istnieje wiele czynników wpływających na rozwój cukrzycy. Ich zdecydowana większość wiąże się z nieprawidłowo prowadzonym stylem życia, który “wypracowaliśmy sobie” wraz z rozwojem cywilizacyjnym. Do czynników ryzyka cukrzycy należą przede wszystkim:
Prawidłowy sposób żywienia odgrywa niezwykle istotną rolę w profilaktycje cukrzycy, jak i leczeniu niefarmakologicznym, stosownym wspomagająco wraz z leczeniem farmakologicznym. W przypadku cukrzycy typu 2, holsityczne podejście odgrywa ogromną rolę w walce z chorobą. Do najważniejszych zasad dietoterapii cukrzycy typu 2 należy zaliczyć:
Ważne jest również, by pamiętać o uwzględnianiu postaci spożywanego pokarmu. Dlaczego? Produkty gotowane, miksowane oraz przecierane mają wyższe wartości indeksu glikemicznego (IG) i powodują szybsze skoki glukozy we krwi.
W diecie cukrzycowej zaleca się spożywanie kilku (od 3 do 5) posiłków w ciągu dnia, w równych odstępach czasu. Podkreśla się również, by posiłki spożywane były regularnie, codziennie o tej samej porze. Jest to szczególnie istotne, kiedy leczenie obejmuje dodatkowo podawanie dożylnie insuliny. Porcje nie powinny być zbyt obfite, a ilość węglowodanów zjadana jednorazowo - ściśle ograniczona.
Ponieważ zdecydowana większość osób borykających się z cukrzycą typu 2 cierpi na nadwagę oraz otyłość, w czasie dietoterapii należy również dążyć do redukcji masy ciała, tak aby wartości talii u kobiet wynosiły mniej niż 80 cm, a u mężczyzn mniej niż 94 cm.
Udział węglowodanów złożonych o niskim indeksie glikemicznym (IG <55) zapobiega szybkim wzrostom glukozy we krwi (hiperglikemii), oraz jej gwałtownym spadkom w następstwie (hipoglikemii).
Dodatkowym wsparciem diety dla osób borykających się z cukrzycą pozostaje wysiłek fizyczny. Aktywność może korzystnie wpływać na wrażliwość insulinową, a to w konsekwencji sprzyjać normalizacji glikemii. Z tego powodu osobom borykającym się z cukrzycą zaleca się co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej przez większość dni w tygodniu.
Cukrzyca należy do najczęściej rozpoznawanych chorób metabolicznych na świecie. Mimo że nie da się jej całkowicie wyleczyć to wprowadzenie powyższych zasad diety cukrzycowej wraz z regularną aktywnością fizyczną jest bardzo skuteczne w utrzymaniu prawidłowych wartości glikemii. Jej normalizacja powinna stanowić główny cel leczenia cukrzycy.
