Cukrzyca typu I jest nieuleczalna i wymaga przyjmowania insuliny. Nie znaczy to, że można zaniedbywać dietę! Odpowiednia może zmniejszyć ilość podawanej insuliny, a także ryzyko powikłań cukrzycowych. Cukrzyca typu I ujawnia się zwykle w dzieciństwie. Jej przyczyną jest uszkodzenie komórek beta wysp trzustkowych, które wytwarzają insulinę. Powoduje to niewystarczające jej wydzielanie lub zupełny jego zanik. Dlatego w codzienności chorego konieczne jest częste monitorowanie stężenia glukozy we krwi oraz dostarczanie insuliny z zewnątrz, zwykle przez jej wstrzyknięcia lub przez pompę insulinową. Niezwykle ważne są też inne podstawowe działania: odpowiednia dieta i regularna, umiarkowana aktywność fizyczna, które pomagają kontrolować glikemię i poprawiają ogólny stan zdrowia chorego.
Nie ma jednej diety dla chorych na cukrzycę typu I. Zalecenia powinny być układane dla każdego pacjenta indywidualnie i uwzględniać jego stan zdrowia, choroby towarzyszące, a także wiek, masę ciała oraz aktywność fizyczną. Opierać się przy tym powinny na założeniach urozmaiconego, racjonalnego, dobrze zbilansowanego modelu żywienia, który dostarcza wszystkich składników odżywczych oraz mikro- i makroelementów. Jego celem jest dążenie do prawidłowej masy ciała, a także, kontrola glikemii i prawidłowego stężenia lipidów we krwi, a także zapobieżenie powikłaniom cukrzycy.
Węglowodany są ważnym elementem diety w cukrzycy. Powinny zapewniać około 45% podaży energii w diecie, choć zdarzają się uzasadnione medycznie przypadki, gdy czasowo zaleca się ograniczenie podaży węglowodanów do minimum 25% źródeł energii lub jej zwiększenie do nawet 60%. Warto pamiętać, że szczególnie niebezpieczne są diety bardzo niskowęglowodanowe - zwiększają ryzyko pojawiania się hipoglikemii.
Węglowodany w diecie chorego powinny spełniać dwa warunki. Po pierwsze, w ogromnej większości charakteryzować się niskim indeksem glikemicznym. Po drugie, ogromną większość stanowić powinny węglowodany złożone pochodzące z bogatobłonnikowych produktów pełnoziarnistych, które minimalizują gwałtowne zmiany stężenie glukozy we krwi. Węglowodanów prostych należy unikać.
Podstawę diety w cukrzycy powinny stanowić warzywa. Spożywać ich należy minimum 400 g dziennie, w dużym procencie w postaci surowej. Jak najczęściej sięgać też należy po rośliny strączkowe, które są bogatym źródłem błonnika (oraz dobrym zamiennikiem białka zwierzęcego), natomiast wykluczyć produkty będące źródłami węglowodanów prostych.
Dużo mitów narosło wokół owoców w diecie cukrzycowej. Nie należy ich wykluczać - są bogatym źródłem witamin i minerałów, a także błonnika rozpuszczalnego, szczególnie ważnego dla utrzymania optymalnej glikemii. Unikać należy tylko niektórych owoców o wysokim indeksie glikemicznym (np. arbuzy, melony, ananasy, papaje, bardzo dojrzałe banany). Warto ograniczyć do minimum spożycie owoców suszonych (rodzynki mają np. IG równy 64, daktyle suszone - 103!), kandyzowanych i w syropie (ananas w syropie to IG 65). Na owoce suszone i o wyższym IG można sobie pozwalać w niewielkich ilościach w towarzystwie obniżających indeks glikemiczny całego posiłku produktów wysokobłonnikowych, białkowych i tłuszczowych.
Ustalając ilości i rodzaje węglowodanów w diecie, ważne jest, by korzystać z tabel wymienników węglowodanowych, indeksu oraz i ładunku glikemicznego produktów.
Dieta cukrzycowa zakłada też ograniczenie produktów wysokotłuszczowych, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego, oraz dopasowanie podaży białka do indywidualnego zapotrzebowania pacjenta.
Mając w pamięci zalecenia dotyczące węglowodanów, białka, tłuszczu oraz błonnika, warto zapamiętać podstawowy, uproszczony schemat codziennego menu (przy czym najlepiej skonsultować go ze specjalistą).
Codziennie spożywać należy: warzywa i owoce, rośliny strączkowe, pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe, grube kasze i makarony, ciemny ryż), chudy nabiał i niskotłuszczowe mleko oraz oleje roślinne;
Kilka razy w tygodniu: ryby, chude białe mięso (chudy drób, wędliny drobiowe, cielęcinę) i jaja;
Kilka razy w miesiącu: czerwone mięso (wieprzowina, wołowina) i wędliny, masło, śmietanę itp.
Unikać za to należy zdecydowanie:
Osoby kochające słodycze i ciasta mogą sięgnąć po specjalne produkty spożywcze dla diabetyków, np. z piekarni ze zdrową żywnością.
Ponieważ na ogólną zdrowotność produktów spożywczych (a także ich indeks glikemiczny) ma wpływ sposób ich obróbki termicznej, chorym zaleca się:
przygotowanie zup i sosów na wywarach warzywnych, zabielanie ich jogurtem, a nie śmietaną;
stosowanie zamiast soli przypraw ziołowych, najlepiej jednorodnych.
