Skręcenie stawu skokowego jest jedną z najpopularniejszych kontuzji układu ruchu. Statystycznie każdy człowiek choć raz w życiu doświadczy skręcenia kostki o mniejszym lub większym stopniu nasilenia. Niezależnie od stanu wyjściowego w każdym przypadku pomocna będzie rehabilitacja w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych, poprawy zakresu ruchu i wzmocnienia uszkodzonych więzadeł w celu zmniejszenia ryzyka powtórzenia kontuzji w przyszłości.
Skręcenie stawu jest to forma urazu, w której dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej, z towarzyszącym możliwym uszkodzeniem więzadeł w wyniku przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu. Dzieje się tak najczęściej na skutek nagłego ruchu poza kontrolą mięśni. Skręcenia stawu skokowego są to jedne z najczęstszych kontuzji tego typu, zwykle są domeną osób młodych, najczęściej przed 50r.ż., ale większość z nich dotyka młodzież z przedziału 15-19 lat. Skręcenia stawu skokowego dzielimy na inwersyjne (lateral ankle sprain – LAS) i ewersyjne (medial ankle sprain – MAS). Te pierwsze stanowią aż 80% wszystkich skręceń stawu skokowego, natomiast niezależnie od mechanizmu skręcenia droga postępowania pozostaje podobna.
Do skręcenia o charakterze inwersyjnym dochodzi w wyniku ustawienia stopy w zgięciu podeszwowym i inwersji (odwróceniu). Dochodzi wówczas do podrażnienia struktur znajdujących się w obszarze kostki bocznej. Do trzech głównych więzadeł w tej okolicy należą więzadło skokowo-strzałkowe przednie (anterior talofibular ligemant - ATFL), więzadło piętowo-strzałkowe (calcaneofibular ligemant – CFL) oraz więzadło skokowo-strzałkowe tylne (posterior talofibular ligemant - PTFL). W 70% przypadków dochodzi do izolowanego uszkodzenia ATFL oraz bocznej części torebki stawowej, niekiedy towarzyszyć temu może uszkodzenie CFL. PTFL natomiast jest więzadłem, które ze względu na swoje ułożenie skręceniom ulega niezwykle rzadko. Do głównych czynników ryzyka skręcenia inwersyjnego zalicza się ograniczony zakres zgięcia grzbietowego w stawie skokowym, zaburzenia propriocepcji i równowagi.
Okres rekonwalescencji będzie ściśle zależny od rodzaju urazu i stopnia uszkodzenia. W stopniu I, który jest najczęstszy, obecny jest łagodny ból i obrzęk więzadła ATFL, które zostaje naciągnięte, ale nie uszkodzone. W stopniu II ból staje się bardziej dokuczliwy, a obrzęk obejmuje więzadła ATFL (które może ulec zerwaniu) oraz CFL (które ulega rozciągnięciu). Stopień III obejmuje najcięższe skręcenia i klasyfikuje urazy z całkowitym zerwaniem wszystkich więzadeł bocznego kompleksu w stawie skokowym. Choć powrót do sprawności będzie się różnił w zależności od stopnia uszkodzenia, to w rezultacie po około 3 latach od urazu różnice te się zacierają.
Pierwszy etap rehabilitacji ostrego skręcenia kostki koncentruje się na zmniejszeniu bólu przy jednoczesnym przywróceniu siły i zakresu ruchomości. W przeszłości stosowano powszechnie w tym celu protokół RICE (rest – odpoczynek, ice – lód, compression – ucisk, elevation – uniesienie), jednak dowody na poparcie tego podejścia są ograniczone. Pewnym jest, iż stosowanie krioterapii w okresie ostrym po urazie nie zmniejsza bólu ani obrzęku w obszarze kostki, podobnie jak kompresja nie wpływa znacząco na zmniejszenie obrzęku. Za skuteczne metody interwencji w fazie ostrej urazu uważa się wczesną mobilizację, połączoną z funkcjonalnym wsparciem dla stawu skokowego w postaci kinesiotapingu lub plastrowania sztywnego. Dodatkowo na poprawę zakresu ruchu, zwiększenie długości kroku i zmniejszenie bólu korzystnie wpływa terapia manualna, dlatego istotne jest, by jak najszybciej od urazu udać się na fizjoterapię.
Bardzo ważne jest, aby w ciągu pierwszego tygodnia od urazu wprowadzać trening rehabilitacyjny, mający na celu wzmocnienie mięśni i więzadeł oraz poprawę równowagi. Pod wpływem urazu w stawie skokowym dochodzi do zmiany wzorców aktywacji nerwowo-mięśniowej, co może przyczyniać się do niestabilności funkcjonalnej, zmian w chodzie oraz zwiększać prawdopodobieństwo nawrotów.
Wczesne wdrożenie reedukacji nerwowo-mięśniowej pozwala uzyskać zwiększony poziom aktywności bez nasilenia obrzęku i nasilenia bólu w porównaniu do tradycyjnego protokołu RICE.
Pierwszymi bezpiecznymi do wykonywania ćwiczeniami po skręceniu kostki są ćwiczenia zgięcia grzbietowego, podeszwowego oraz inwersji i ewersji wykonywane w pozycji siedzącej z oporem taśmy elastycznej a także ćwiczenia wspięcia na palce z pozycji wyjściowej siadu na krześle. W miarę ustępowania dolegliwości bólowych ćwiczenia te warto rozszerzać o trening stania na jednej nodze i trening równowagi. Trening równowagi wykorzystuje plastyczność układu nerwowego i poprawia zdolność reakcji na zewnętrzne i wewnętrzne perturbacje, a tym samym zwiększa kontrolę posturalną i zmniejsza ryzyko ponownych skręceń.
