Alergia sezonowa związana jest z występowaniem nadmiernej reakcji układu immunologicznego w odpowiedzi na czynniki występujące tylko przez określony czas w roku. Najczęstszą przyczyną pojawienia się alergii sezonowej są pyłki traw i drzew, które powodują szereg przykrych i uporczywych dolegliwości, takich jak alergiczny nieżyt nosa czy zapalenie spojówek.
Alergią nazywamy nadmierną i nieprawidłową reakcję układu immunologicznego na czynnik, który u zdrowych osób nie wywołuje żadnych nieprawidłowości. Choroby alergiczne stanowią coraz poważniejszy problem społeczno-zdrowotny na całym świecie, który nasila się wraz ze wzrostem zanieczyszczenia środowiska oraz stosowaniem coraz większej ilości dodatków do żywności.
Także w naszym kraju z każdym rokiem odnotowywany jest wzrost diagnozowanych chorób alergicznych, które rozpoznawane są nie tylko u dzieci, ale też u osób dorosłych. Według statystyk problem alergii dotyczy nawet 13% najmłodszych pacjentów oraz około 5% populacji osób dorosłych, ale dane te mogą być znacznie niedoszacowane.
Alergia może mieć postać pokarmową, wziewną lub kontaktową, a nasilenie objawów nadwrażliwości jest najczęściej skorelowane z ekspozycją na szkodliwą substancję.
Jeśli na uczulający czynnik jestesmy narażeni tylko przez pewien okres w roku, możemy mówić o alergii sezonowej. Najczęściej jest ona związana z pyleniem drzew i traw, co dodatkowo jest potęgowane przez występowanie tzw. reakcji krzyżowych między alergenami.
Za występowanie alergii sezonowej najczęściej odpowiedzialne są pyłki:
Sezonowa alergia związana z pyłkami stanowi dla alergików poważny problem od wczesnej wiosny aż do jesieni. Niestety choroba skutecznie utrudnia normalne funkcjonowanie. W czasie, gdy wszyscy korzystają z uroków wiosennych spacerów, alergicy walczą z przykrymi dolegliwościami, które powodowane są przez wysoką zawartość pyłków w powietrzu atmosferycznym.
Objawy alergii sezonowej obejmują zazwyczaj:
Za budowanie bazy danych i odpowiednie nazewnictwo alergenów odpowiedzialny jest Podkomitet ds. Nomenklatury Alergenów Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowej Unii Towarzystw Immunologicznych (WHO/IUIS), który został założony w 1984 roku. Zgodnie z oficjalnymi danymi podanymi na stronie internetowej instytucji, obecnie znanych jest blisko 500 różnych alergenów pochodzenia roślinnego, z których część zawarta jest w pyłkach.
W aspekcie alergii sezonowej ważnym czynnikiem jest monitorowanie progowego stężenia pyłku roślinnego, który może wywołać manifestację objawów alergicznych u osób z nadwrażliwością na określone grupy alergenów. Instytucją odpowiedzialną za takie działanie w naszym kraju jest Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych (OBAŚ), który swoją działalność rozpoczął w 1989 roku. Analiza stężenia pyłku wykonywana jest między innymi przy wykorzystaniu aparatów typu Hirsta, w których stosuje się specjalną lepką taśmę, która jest owinięta na bębnie poruszanym przez mechanizm zegarowy z prędkością 2 mm na godzinę. Pobrany materiał poddawany jest następnie badaniu mikroskopowemu, co umożliwia zliczanie i identyfikację pyłku różnych gatunków roślin. Od ponad dwudziestu lat w niektórych punktach pomiarowych stosowany jest także automatyczny system rozpoznawania ziaren pyłku, który jest efektem wspólnej pracy Zespołu Politechniki Warszawskiej oraz Ośrodka Badań Alergenów Środowiskowych.
Jednostki monitorujące zbierają informacje dotyczące pyłku pochodzącego z następujących roślin lub grup taksonomicznych:
Efekty analiz dotyczące aktualnego stężenia pyłku podawane są do publicznej informacji w stacjach telewizyjnych i na stronach internetowych w okresie od kwietnia do września, co stanowi ważną wskazówkę dla dziesiątek tysięcy osób cierpiących na alergię sezonową.
Możemy sprawdzać także tzw. kalendarz pylenia roślin, w którym umieszczane są aktualne informacje odnośnie występowania alergenów wziewnych w zależności od regionu Polski. Taki kalendarz jest bardzo przydatnym narzędziem dla każdego alergika, a jego wykorzystanie daje szansę na poprawę organizacji życia i lepsze planowanie niektórych wydarzeń (np. wyjazdów wakacyjnych).
Kalendarz pylenia bez problemu można znaleźć na stronach internetowych poświęconych tematyce alergii. Stanowi on źródło informacji o aktualnej zawartości pyłków pochodzących z określonych gatunków lub grup roślin.
Kalendarz pylenia skonstruowany w oparciu o występowanie w Polsce 4 regionów ciepła. Warto podkreślić, że pomiędzy najcieplejszym a najzimniejszym obszarem w naszym kraju istnieje nawet dwutygodniowa różnica w wegetacji roślin.
Przykładowy kalendarz alergika zawierający najbardziej dokuczliwe pyłki roślin może wyglądać następująco:
Od styczna do listopada obserwowane są też znaczne ilości zarodników grzybów Cladosporium (największe nasilenie od maja do października), a także zarodników Alternaria, które obecne są w powietrzu zwłaszcza od marca do października (największe nasilenie od maja do września).
W Polsce najczęstszą postacią alergii sezonowej jest:
Diagnostyka alergii sezonowej obejmuje te same badania, które są ogólnie wykonywane przy podejrzeniu chorób alergicznych, np. testy skórne, oznaczenie całkowitego stężenia IgE lub oznaczenie stężenia swoistych IgE.
W celu złagodzenia objawów alergii sezonowej zalecane są zazwyczaj leki do stosowania doustnego (np. feksofenadyna, cetyryzyna, desloratydyna) lub donosowe atomizery zawierające glikokortykosteroidy i leki przeciwhistaminowe. Warto też stosować zimne okłady na obrzęknięte powieki oraz płukać oczy i nos solą fizjologiczną, co ułatwia oczyszczanie z alergizujących pyłków.
Alergia sezonowa - czy możliwa jest profilaktyka?
Aby zmniejszyć ryzyko występowania alergii sezonowej lub złagodzić jej objawy warto zastosować kilka cennych rad.
W okresie najsilniejszego pylenia roślin należy:
Alergiczny nieżyt nosa czy zapalenie spojówek może skutecznie uprzykrzyć życie na długie miesiące, dlatego warto wcześniej podjąć działania zapobiegające dokuczliwym skutkom alergii sezonowej. Osoby z grupy ryzyka powinny stale monitorować sytuację pylenia roślin (korzystanie z kalendarza pylenia) oraz odpowiednio wcześniej zacząć przyjmować leki doustne lub donosowe. Starajmy się też ograniczyć aktywność na zewnątrz w czasie pylenia roślin, zwłaszcza podczas suchych i wietrznych dni.
