Szacuje się, że nawet połowa pacjentek, które cierpią na bóle menstruacyjne choruje na endometriozę. Niestety, niespecyficzne objawy endometriozy mogą utrudniać postawienie odpowiedniej diagnozy. Czym jest endometrioza? Jak ją zdiagnozować i leczyć? Czy leczenie endometriozy jest inwazyjne? Czy endometrioza jest uleczalna? Przeczytaj!
Endometrioza to choroba występująca u kobiet, która charakteryzuje się występowaniem błony śluzowej macicy (endometrium) poza macicą. Związana jest przeważnie z silnymi dolegliwościami bólowymi, a cierpieć na nią może nawet milion Polek. Zmiany endometrialne mogą występować w:
Jeśli ogniska endometrialne znajdują się poza jamą macicy, ale w jej mięśniówce wówczas mówimy o adenomiozie.
Okazuje się, że endometrioza nie zawsze musi wiązać się z występowaniem bólu i niektóre pacjentki mogą nie zdawać sobie sprawy z tego, że chorują na endometriozę. Przeważnie jednak ta choroba wiąże się z silnym bólem:
Do innych objawów, które mogą wystąpić w endometriozie należą:
Endometrioza to nie tylko szereg dolegliwości bólowych. Nawet 80% pacjentek z endometriozą ma także problemy z zajściem w ciążę. Zdarza się, że występują również ciąże pozamaciczne i poronienia. W takim przypadku pacjentka, która nawet nie skarży się na przewlekły ból powinna zostać zbadana w kierunku występowania endometriozy.
Endometrioza to podstępna choroba, a na postawienie właściwej diagnozy pacjentki czekają średnio nawet 10 lat. Powodem jest niedostateczna wiedza na temat tej choroby, nawet wśród ginekologów oraz niespecyficzne objawy. Bóle jelit czy kręgosłupa nierzadko powodują, że pacjentka najpierw odwiedzi gastrologa, ortopedę, neurologa czy fizjoterapeutę zanim zostanie u niej rozpoznana endometrioza.
Diagnostyka endometriozy obejmuje zarówno metody nieinwazyjne jak i inwazyjne.
Diagnostyka nieinwazyjna
Do diagnostyki nieinwazyjnej zaliczamy:
Każde badanie jest poprzedzone wywiadem lekarskim, podczas którego lekarz wypytuje pacjentkę o wszystkie objawy, stopień ich nasilenia, a także o to czy endometrioza występowała już w rodzinie. Warto do takiej rozmowy przygotować się wcześniej.
Zdarza się, że pacjentce zostaną zlecone badania laboratoryjne takie jak badanie CA 125 czy test ROMA. Nie są one jednak wysoce specyficzne i zdarza się na przykład, że kobiety z podwyższonym CA 125 mogą nie chorować na endometriozę lub odwrotnie – kobiety z zaawansowanym stopniem endometriozy mogą nie mieć podwyższonego tego markera.
Do badań, które są wykonywane przy podejrzeniu endometriozy należy badanie ginekologiczne z użyciem wziernika. Wadą w tym przypadku jest jednak niska wykrywalność małych zmian, ale endometrioza głęboko naciekająca może zostać stwierdzona. Badanie palpacyjne pozwala sprawdzić bolesność podczas nacisku między innymi na więzadła krzyżowe. Przy objawach bólowych lekarz może wykonać dodatkowo badanie jednocześnie przez odbyt i pochwę.
Kolejnym badaniem jest USG ginekologiczne, które pozwala z dużą precyzją ocenić stan całej miednicy. Niestety nie wszystkie nacieki endometrialne są widoczne podczas tego badania, a zwłaszcza te występujące głębiej i wyżej.
Innym badaniem, które może zostać zlecone pacjentce jest rezonans magnetyczny. Prawidłowo wykonany i oceniony właściwie przez radiologa może być wartościową pomocą w diagnostyce endometriozy. Badanie MRI w tym przypadku powinno zostać wykonane przy użyciu wlewki doodbytniczej i dopochwowej. Do takiego badania pacjentka musi odpowiednio się przygotować o czym zostanie poinformowana wcześniej.
Do metod nieinwazyjnych należy także tomografia komputerowa jednak w zakresie oceny miednicy mniejszej ma ona również swoje ograniczenia i nie jest tak skuteczna jak rezonans magnetyczny.
Metody nieinwazyjne nie są jednak w stanie w 100% stwierdzić lub wykluczyć występowania endometriozy u pacjentki, a zwłaszcza w jej początkowych stadiach. Do takich sposobów należą metody inwazyjne, czyli laparoskopowe, które dzięki bardzo wysokiej jakości obrazu pozwalają na uzyskanie pewności w zakresie występowania choroby.
Diagnostyka inwazyjna
Do diagnostyki inwazyjnej należy zatem:
Złotym standardem w diagnostyce endometriozy jest laparoskopia, która umożliwia także przeprowadzenie leczenia podczas zabiegu i wycięcie zmian. Laparoskopia klasyczna odbywa się w znieczuleniu ogólnym. Początkowo lekarz wykonuje niewielkie nacięcie w pępku, przez który wprowadza kamerę. Do jamy brzusznej wprowadzany jest także dwutlenek węgla, który pozwala odseparować narządy od siebie i stworzyć przestrzeń do obejrzenia ewentualnych zmian endometrialnych i wykonania operacji ich usunięcia. Wycięcie zmian poprzedzone jest wykonaniem dodatkowych nacięć w jamie brzusznej na narzędzia.
Bardziej nowoczesną metodą jest laparoskopia przezpochwowa, która nie wymaga znieczulenia ogólnego, a pacjentka tego samego dnia może wrócić do domu.
Polega ona na wprowadzeniu endoskopu z kamerą przezpochwowo do jamy otrzewnowej. Lekarz przeprowadzający zabieg nie nacina jamy brzusznej dzięki czemu nie tworzą się blizny. Podczas zabiegu lekarz może skontrolować drożność jajowodów, co jest szczególnie chętnie wykonywane u pacjentek, które nie mogą zajść w ciążę.
Do innych zalet tej metody należy wysoka czułość (wykrywane są nawet trudno dostrzegalne zmiany endometrialne) i mniejsza inwazyjność niż w laparoskopii klasycznej. Do jamy brzusznej wprowadzana jest woda, a nie dwutlenek węgla. Dzięki temu po badaniu pacjentka nie odczuwa bólu lub jest on zdecydowanie mniejszy niż po laparoskopii klasycznej. Metoda ta jest szczególnie zalecana u pacjentek z podejrzeniem endometriozy, z bólami o nieokreślonej przyczynie, a także u pań, które mają problemy z zajściem w ciążę. Podczas laparoskopii przezpochwowej można również usuwać zmiany endometrialne za pomocą lasera.
Badania nie można jednak przeprowadzić w zaawansowanej endometriozie, gdy obecnych jest wiele zrostów.
Do metod leczenia endometriozy możemy zaliczyć:
Zmiany endometrialne mogą zostać zatem wycięte za pomocą lasera lub noża plazmowego podczas zabiegu laparoskopii. Jeśli nacieki pojawiają się także na pęcherzu moczowym czy jelitach nierzadko podczas operacji potrzebni są także inni specjaliści tacy jak urolog czy gastrolog. Zdarza się, że podczas operacji konieczna jest resekcja jelita, gdy zmiany występują w jego obrębie.
Czasami lekarz może zalecić farmakoterapię zanim dojdzie do operacji. Przepisywane są zarówno leki hormonalne (najczęściej progestageny) jak i niesteroidowe leki przeciwzapalne, pomagające w zmniejszaniu bólu.
Terapia żywieniowa (dietoterapia endometriozy) powinna być nieodzownym leczeniem wspomagającym dla innych metod. Okazuje się, że im wyższy poziom dioksyn w naszym organizmie tym bardziej zaawansowany stopień endometriozy. Niestety często tych składników nie możemy uniknąć, ponieważ znajdują się w paszy, którą karmione są zwierzęta. Możemy jednak skutecznie zwiększyć ilość kwasów omega-3 oraz antyoksydantów w naszej diecie.
