Co to jest malaria? Jakie czynniki ją wywołują? W jaki sposób można się nią zarazić? Czy są dostępne szczepionki na malarię? Jak przebiega leczenie? Co należy wiedzieć o malarii w czasie podróży w tropiki? Sprawdź!
Malaria, zwana zimnicą, to jedna z najpoważniejszych chorób pasożytniczych na świecie. Każdego roku diagnozowana jest u blisko 250 milionów ludzi, z czego aż ponad 600 tysięcy umiera (głównie dzieci do 5 roku życia).
Powagi dodaje fakt, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oszacowała, że ryzykiem zachorowania na malarię może być objęta nawet połowa całej światowej populacji (dane z 2021 roku).
Większość przypadków malarii odnotowywanych jest w Afryce, która uważana jest za najważniejszy obszar endemicznego występowania choroby.
Niechlubna czołówka występowania największej liczby przypadków obejmuje:
Sporo zachorowań diagnozowanych jest także na terenie Oceanii, Wysp Pacyfiku oraz w Ameryce Południowej.
Okres wylęgania wynosi od 7 do 30 dni (zwykle 10-15 dni).
Malaria może mieć zróżnicowany przebieg kliniczny. Obserwowane są zarówno łagodne przypadki choroby, jak i ciężka postać z wysokim ryzykiem zgonu.
Głównymi objawami malarii są:
Ryzyko najcięższego przebiegu malarii dotyczy:
Rozpoznanie malarii odbywa się na podstawie objawów klinicznych i wywiadu oraz w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych obejmujących:
Każdy potwierdzony przypadek malarii wymaga wprowadzenia odpowiedniego leczenia.
Chorym podawane są między innymi leki przeciwgorączkowe oraz pierwotniakobójcze:
Oszacowano, że w ciężkich przypadkach malarii śmiertelność wynosi 15% u dzieci, 20% w grupie dorosłych i aż 50% w przypadku kobiet ciężarnych.
W skrajnych przypadkach zgon może nastąpić nawet po 24 godzinach od wystąpienia objawów malarii.
Wszystkie zdiagnozowane przypadki malarii w Polsce są przywleczone z terenów endemicznych, np. przez podróżnych.
Dane odnośnie zachorowań w Polsce są regularnie raportowane przez Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB. Na podstawie dostępnego dokumentu wiadomo, że w naszym kraju w 2022 roku potwierdzono 26 przypadków malarii, podczas gdy rok wcześniej (2021) chorobę odnotowano u 15 pacjentów. Z kolei w bieżącym roku (do 15 czerwca 2023) zdiagnozowanych zimnicę zdiagnozowano już u 17 osób.
Ryzyko zakażenia zarodźcem malarii w Polsce jest niemal zerowe, jednak wyjeżdżając w tropiki warto odpowiednio się przygotować, by zminimalizować ryzyko zachorowania na malarię. W tym celu co najmniej kilka tygodni przed wyjazdem należy zgłosić się do lekarza, który ustali odpowiedni plan chemioprofilaktyki.
Pamiętajmy, że kontakt z lekarzem przed planowanym wyjazdem może okazać się kluczowy w zminimalizowaniu ryzyka zachorowania na malarię. Niestety szacuje się, że jedynie 30% osób wyjeżdżających na tereny endemiczne korzysta z porady specjalisty i profilaktycznie przyjmuje leki przeciwmalaryczne.
W profilaktyce przeciwmalarycznej ogromne znaczenie ma także ochrona przeciw komarom obejmująca między innymi:
Niestety do chwili obecnej nie ma w pełni zatwierdzonej szczepionki chroniącej przed pasożytami z rodzaju Plasmodium, choć wiadomo, że trwają badania kliniczne.
Choć prace nad skuteczną szczepionką są nadal w toku, w krajach szczególnie zagrożonych, takich jak Kenia czy Ghana, warunkowo dopuszczono już stosowanie preparatów ochronnych.
Takie prewencyjne działanie wydaje się być skuteczne, ale pamiętajmy, że stosowane szczepionki przeszły tylko wstępną kwalifikację, więc na ostateczne efekty ochrony przeciwmalarycznej musimy jeszcze poczekać.
Mimo braku powszechnej dostępności szczepionek, istnieje możliwość skorzystania z chemioprofilaktyki, w której stosowane są leki przeciwmalaryczne takie jak atowakwon, proguanil, chlorokina lub meflokina. Preparaty te możemy kupić jednak wyłącznie na receptę, dlatego tak ważna jest konsultacja lekarska przed planowanymi egzotycznymi wyjazdami.
Leki należy przyjmować zgodnie z zaleconym przez lekarza harmonogramem, włączając w to kontynuację leczenia nawet do kilku tygodni po przyjeździe z podróży.
Niestety mimo zaawansowanych działań, malaria to wciąż poważny globalny problem zdrowia publicznego, gdyż aż 84 państw jest uważanych za obszar endemicznego występowania tej pasożytniczej choroby.
Kluczową rolę w monitorowaniu sytuacji odgrywa Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization), która nadzoruje badania nad malarią oraz ocenia postępy w zakresie profilaktyki, diagnostyki, leczenia i eliminacji choroby.
Na oficjalnej stronie internetowej WHO można znaleźć aktualny, aż 372-stronicowy raport dotyczący malarii na całym świecie (World Malaria Report 2022). Sytuacja jest ściśle powiązana ze świadomością społeczną oraz odpowiedzialnym zachowaniem osób podróżujących. Zatem biorąc pod uwagę skalę problemu oraz ryzyko zachorowania na malarię podczas egzotycznych wypraw, pamiętajmy o odpowiednich działaniach profilaktycznych i realizacji planu chemioprofilaktyki.
