Co stosować na komary i kleszcze u dzieci? Poznaj sposoby na komary i kleszcze dla dzieci!

Czy rzeczywiście środki chemiczne są mniej bezpieczne niż naturalne olejki? Jakie preparaty można stosować u dzieci, aby chronić je przed kleszczami i komarami? Czy domowe sposoby zawsze działają? Na pewno na te i wiele innych pytań szuka odpowiedzi wielu rodziców w okresie wiosenno-letnim. Sprawdźmy zatem co możemy używać u naszych pociech, a co powinniśmy omijać szerokim łukiem.

Repelenty to środki chemiczne, urządzenia lub organizmy żywe, które odstraszają niepożądane szkodniki na przykład komary i kleszcze. Repelenty jako substancje chemiczne mogą występować pod różnymi postaciami. Są to najczęściej:

• aerozole,
• kremy,
• mleczka,
• żele,
• płyny,
• plastry,
• bransoletki.

Repelenty różnią się między sobą nie tylko postacią pod jaką występują, ale także skutecznością czy czasem działania. Nie wszystkie mogą być stosowane w każdym wieku, dlatego szczególną uwagę należy zwrócić w tym przypadku na dzieci.

DEET, czyli N,N-Dietylo-meta-toluamid to chemiczny środek odstraszający owady wokół którego urosło wiele mitów, dlatego stał się preparatem kontrowersyjnym. Obecnie jest to środek najszerzej przebadany pod kątem bezpieczeństwa w porównaniu z innymi preparatami i uważany za najskuteczniejszy.

DEET działa poprzez blokowanie receptorów węchowych u owada, zmniejszając w ten sposób wrażliwość na związki produkowane przez organizm człowieka jak na przykład kwas mlekowy, czyli składnik naszego potu. Po spryskaniu ciała takim preparatem powinniśmy być zatem niewyczuwalni dla owadów. DEET jest skuteczny wobec komarów i kleszczy, ale działa także na muchy, meszki czy moskity. DEET stosowany bezpośrednio na skórę odstrasza owady, ale nie zabija ich. Nie powinien być nakładany na przedmioty wykonane z tworzyw sztucznych, ponieważ może doprowadzić do ich uszkodzenia. Nie należy rozpylać go także w zamkniętym pomieszczeniu.

Preparaty DEET można stosować także na ubrania, jednak należy pamiętać, że mogą one niszczyć spandex, wiskozę i barwione wyroby skórzane. Z kolei są bezpieczne w zetknięciu z bawełną, wełną i nylonem.

Potwierdzono, że u niektórych osób DEET wywoływał podrażnienia skóry. Warto więc przetestować środek na niewielkim obszarze skóry, aby sprawdzić naszą reakcję na ten repelent. 

Preparaty DEET dla dzieci odznaczają się niższym stężeniem substancji. Są to zazwyczaj środki o stężeniu 9,5%, które działają w naszym klimacie około 6 godzin. Choć bezpieczeństwo stosowania DEET jest dość wysokie, preparat nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 2. roku życia.

Jedną z kontrowersji wokół DEET są niepotwierdzone informacje, mające wskazywać na związek między występowaniem napadów padaczkowych u dzieci, a zastosowaniem preparatu DEET. Ostatecznie nie udowodniono zwiększonej neurotoksyczności tej substancji wobec dzieci w porównaniu z osobami dorosłymi, a przypadki drgawek, nagłego spadku ciśnienia i śpiączki odnotowano w przypadku spożycia DEET. Pamiętajmy zatem żeby nie zostawiać dzieci samych z tym preparatem i nie pozwalać, aby aplikowały go na własną rękę.

Ze względu na to, że niektóre badania donoszą o neurotoksyczności DEET i mimo, że nie jest to do końca potwierdzone, niektórzy sięgają po inne środki odstraszające owady. Należą do nich repelenty z ikarydyną.

Ikarydyna to związek wynaleziony w latach 80. przez firmę Bayer. Wykazuje ona zbliżoną skuteczność do DEET i jest substancją bezzapachową. W porównaniu z DEET istnieje niskie prawdopodobieństwo wywołania podrażnienia skóry przez ikarydynę. Również w odróżnieniu od DEET nie powoduje ona uszkodzenia tworzyw sztucznych.

Jak długo działa ikarydyna?

Ikarydyna o stężeniu 20-25% zapewnia skuteczną ochronę przez około 8 godzin, a w niższym stężeniu (10%) około 4 godziny.

Preparaty z ikarydyną o stężeniu 10% mogą być aplikowane dzieciom powyżej 2. roku życia, a te o wyższej zawartości tej substancji (20-25%) powyżej 3. roku życia.

IR3535, czyli Insect Repellent 3535 to ester, który wykazuje wysoką skuteczność odstraszającą owady i posiada szeroki zakres działania. Działa nie tylko na komary i kleszcze, ale także mrówki, muchy domowe, meszki, pszczoły, pchły, osy, wszy i karaluchy. W odróżnieniu od DEET nie podrażnia skóry, ale też nie wywołuje alergii. Może jednak uszkadzać przedmioty wykonane z tworzyw sztucznych.

Jak długo działa IR3535?

Preparaty z tym estrem zazwyczaj działają około 6 godzin, choć możemy spotkać także repelenty skuteczne do 12 godzin, na przykład w połączeniu z DEET.

Na rynku występują środki z IR3535, które można stosować już od 1. roku życia. Zawierają one 10% tej substancji.

Olejki eteryczne to lotne substancje zapachowe pochodzące z roślin. W zależności od rodzaju olejku wykazują one różne właściwości takie jak przeciwbakteryjne, rozkurczające, wykrztuśne, uspokajające czy właśnie odstraszające owady. Do tych ostatnich należy przykładowo olejek:

• cytronellowy,
• lawendowy,
• miętowy,
• bazyliowy,
• eukaliptusowy.

Olejki eteryczne mogą wywoływać reakcje alergiczne i prowadzić do podrażnień skóry.

Ze względu na to, że olejki eteryczne to substancje lotne, parują dość szybko z naszej skóry i tracą swoje właściwości, a zwłaszcza w upalne dni. Zazwyczaj działają one średnio do 2 godzin.

W zależności od rodzaju olejków i ich stężeń w produktach, występują repelenty naturalne przeznaczone dla dzieci od urodzenia lub zazwyczaj od 1. roku życia. Jednak należy pamiętać, że skóra tak małych dzieci jest delikatna i szczególnie wrażliwa na substancje drażniące. Do 1. roku życia poleca się raczej ochronę w postaci moskitier i odpowiedniego zakrywania ciała dziecka.

Skuteczność olejków eterycznych nie jest tak dobrze zbadana jak repelentów syntetycznych i mimo, że są to środki naturalne musimy pamiętać, że wykazują one konkretne działanie i w różnych dawkach mogą także zaszkodzić. Nie bez powodu przestrzega się kobiety w ciąży przed stosowaniem niektórych olejków eterycznych, które mogą zakłócić przebieg ciąży, na przykład olejku oregano czy z nasion marchwi.

W internecie możemy znaleźć wiele domowych pomysłów na ochronę przed owadami. Niektóre z nich możemy z powodzeniem stosować jako alternatywę dla repelentów lub dodatkową metodę profilaktyki.

Moskitiery

Jednym z najlepszych pomysłów jest stosowanie moskitier na przykład w oknach. Szczelnie założone pozwalają na spanie przy otwartym oknie w ciepłą letnią noc. To także dobry patent, który można stosować na wózek dla dziecka. Istnieją także moskitiery w postaci namiotów do ogrodu dla dzieci. Zapewniają one ochronę przed owadami podczas zabawy na świeżym powietrzu.

Ultradźwięki

Na rynku dostępne są różne ultradźwiękowe odstraszacze owadów i gryzoni. Amerykańskie Stowarzyszenie Kontroli Komarów podaje jednak na swojej stronie internetowej, że w przeciągu 15 lat co najmniej 10 badań potwierdziło brak właściwości odstraszających dla urządzeń emitujących ultradźwięki. Niestety mimo zapewnień naukowców, że urządzenia te nie działają w oczekiwany przez nas sposób, akcje marketingowe wciąż przekonują ludzi do zakupu tych nierzadko drogich urządzeń.

Pamiętajmy, że w przypadku dzieci poniżej 1. roku życia najważniejsza jest odpowiednia profilaktyka w postaci moskitier czy ubrania zakrywającego ciało. Nie decydujmy się u nich od razu na środki chemiczne w tym także olejki eteryczne. Nawet one mogą podrażniać skórę dziecka i wywoływać alergie. Zawsze zwracajmy uwagę na to od jakiego wieku przeznaczony jest dany preparat oraz nie pozwalajmy, aby dziecko nakładało środek samodzielnie.

• Shelomi M., Who's afraid of DEET? Fearmongering in papers on botanical repellents, Malar J., 2020.
• DeGennaro M., The mysterious multi-modal repellency of DEET, Fly, 2015.
• American Mosquito Control Association, https://www.mosquito.org/, [dostęp: 14.05.2022].
• Koren, G., Matsui, D., Bailey, B., DEET-based insect repellents: safety implications for children and pregnant and lactating women, CMAJ: Canadian Medical Association journal, 2003.
• Kociołek-Balawejder E., Złocińska A., Środki odstraszające owady (insect repellents) w ochronie ludzi, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 57, Nauki Inżynierskie i Technologie, 2009.