Drożność jajowodów. Na czym polega badanie drożności jajowodów i jak się do niego przygotować?

Gdy na drodze do powiększenia rodziny staje niepłodność, usilnie szuka się jej przyczyny. Po wykonaniu podstawowych testów, które nie dają odpowiedzi, lekarz może zaproponować badanie drożności jajowodów. Ma ono nie tylko wartość diagnostyczną, ale także potrafi zwiększyć szansę na uzyskanie ciąży. Jak przebiega i w jaki sposób się do niego przygotować?

Prawie jedna trzecia kobiet doświadczających niepłodności ma problemy w okolicy jajowodów (przewodów łączących jajnik zawierający komórki jajowe z macicą, w których dochodzi do zapłodnienia). Mogą być one zwężone między innymi w wyniku skurczu, wytworzenia czopa śluzowego, zapalenia, endometriozy, zrostów pooperacyjnych lub urazu, stając się niedrożne. Przeszkoda w jajowodach utrudnia wędrówkę plemników do komórki jajowej oraz przemieszczanie się jej w kierunku macicy, przez co nie dochodzi do zapłodnienia lub prawidłowego zagnieżdżenia zarodka.

Badanie drożności jajowodów wykonuje się między 8 a 12 dniem cyklu. Wtedy jest najbardziej efektywne i istnieje mniejsze ryzyko powikłań. Przeciwwskazanie stanowi trwający stan zapalny narządów rodnych (najpierw należy go wyleczyć) oraz uczulenia na substancje kontrastujące.

Dostępne jest kilka technik badania drożności jajowodów, między innymi:

• HSG – w uproszczeniu seria zdjęć RTG z kontrastem podanym przez cewnik do macicy, uwidaczniającym jajowody - poza narażeniem na promieniowanie (bezpieczne, gdy dzieje się rzadko) oraz ewentualną reakcję alergiczną na użyte substancje oraz łagodne dolegliwości bólowe, nie niesie działań niepożądanych;
• Sono-HSG – podobne badanie, ale z użyciem USG, również ze środkiem cieniującym, którego przepływ się obserwuje – jest łatwodostępne, wykonywane w fotelu ginekologicznym w gabinecie, trwa do 15 min;
• SS (selektywna salpinografia) – niewielki zabieg polegający na podaniu środka kontrastującego przy pomocy cewnika bezpośrednio do jajowodu pod kontrolą fluoroskopii (rodzaj RTG) – przed zabiegiem lekarz zleca profilaktyczną antybiotykoterapię, zwykle wymaga krótkiego znieczulenia ogólnego (uśpienia) i odbywa się w szpitalu w gabinecie zabiegowym. Kobieta otrzymuje wypis zwykle tego samego dnia.

Lipidowy płyn podany pod ciśnieniem we wspomnianych procedurach może udrożnić jajowody, trzykrotnie zwiększając szanse na zajście w ciążę, a u kobiet chorujących na endometriozę nawet i czterokrotnie.

• SHSG - przy wykryciu niedużych nieprawidłowości można je usunąć przy pomocy mikronarzędzi. Do codziennych aktywności można wrócić następnego dnia. Przez pierwszą dobę może być odczuwany ból podbrzusza, powinny go złagodzić leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Do trzech dni może występować plamienie.
• Laparoskopia – operacyjna ocena budowy jajowodów bez otwierania jamy brzusznej, przy pomocy narzędzi i kamery wprowadzonych przez niewielkie otwory oraz z użyciem specjalnego płynu podawanego przez szyjkę macicy – bardziej inwazyjna metoda, wymagająca dłuższej rekonwalescencji, ale pozwalająca na wykrycie nieprawidłowości nieuchwytnych dla innych technik i od razu leczenie chirurgiczne. Trwa około 2 godziny. Pacjentka wychodzi do domu nawet tego samego dnia lub następnego. Rany zaopatrywane są szwami rozpuszczalnymi, bądź zdejmowanymi po 7 – 14 dniach. W pierwszych dniach można brać doustne leki przeciwbólowe. Należy stosować dietę lekkostrawną i nie dźwigać. Powrót do pełnej sprawności trwa około 2 tygodnie. Brzuch goi się około miesiąc.
• Badanie przeciwciał przeciwko Chlamydia trachomatis (bakterii wywołującej chorobę weneryczną, która może powodować stany zapalne narządów rodnych i niedrożność jajowodów) – mało miarodajne i nieprecyzyjne, jej obecność nie przesądza o niedrożności, ale może wskazywać jej ewentualną przyczynę, jest to raczej test uzupełniający.

Prawie jedna trzecia kobiet cierpiących na niepłodność ma problemy zdrowotne w okolicy jajowodów!

W razie znieczulenia ogólnego do badania diagnostycznego lub operacji lekarz zleci odpowiednie badania wykluczające przeciwwskazania do podania leków i umożliwiające ocenę bezpieczeństwa do wykonania zabiegu. Są to badania krwi np. morfologia, grupa krwi, układ krzepnięcia, CRP, OB. Wykonuje się także wymaz z pochwy pod kątem infekcji na 7 dni przed miesiączką poprzedzającą zabieg. Do SHSG profilaktycznie stosuje się dopochwowe leki przeciwzapalne. Dzień przed badaniem nie należy współżyć lub korzystać z prezerwatyw. W dniu zabiegu lub operacji trzeba pozostać na czczo.

Badanie drożności jajowodów można wykonać kilkoma technikami, choć większość z nich nie jest dostępna w ramach NFZ. Jednakże samo podanie środka kontrastowego pod ciśnieniem, bez wprowadzania dodatkowych bardziej inwazyjnych procedur, może udrożnić jajowód i umożliwić zajście w ciążę już w kolejnym cyklu.

W razie znieczulenia ogólnego do badania diagnostycznego lub operacji lekarz zleci odpowiednie badania wykluczające przeciwwskazania do podania leków i umożliwiające ocenę bezpieczeństwa do wykonania zabiegu. Są to badania krwi np. morfologia, grupa krwi, układ krzepnięcia, CRP, OB. Wykonuje się także wymaz z pochwy pod kątem infekcji na 7 dni przed miesiączką poprzedzającą zabieg. Do SHSG profilaktycznie stosuje się dopochwowe leki przeciwzapalne. Dzień przed badaniem nie należy współżyć lub korzystać z prezerwatyw. W dniu zabiegu lub operacji trzeba pozostać na czczo.

Badanie drożności jajowodów można wykonać kilkoma technikami, choć większość z nich nie jest dostępna w ramach NFZ. Jednakże samo podanie środka kontrastowego pod ciśnieniem, bez wprowadzania dodatkowych bardziej inwazyjnych procedur, może udrożnić jajowód i umożliwić zajście w ciążę już w kolejnym cyklu.

Badanie drożności jajowodów to kluczowy element diagnostyczny dla kobiet doświadczających problemów z zajściem w ciążę. Może ono nie tylko wykryć ewentualne przeszkody utrudniające zapłodnienie, ale również zwiększyć szanse na naturalne poczęcie poprzez udrożnienie jajowodów. Dostępne metody – od mniej inwazyjnych, takich jak HSG i Sono-HSG, po bardziej zaawansowane, jak laparoskopia – pozwalają na dokładną ocenę stanu jajowodów i, w niektórych przypadkach, ich leczenie.

Wybór odpowiedniej techniki udrożniania jajowodów powinien zostać uzgodniony z lekarzem. Warto pamiętać o odpowiednim przygotowaniu do badania, by uzyskać jak najdokładniejsze wyniki i zwiększyć szanse na skuteczne leczenie.

• http://ipkn.edu.pl/wp-content/uploads/2020/09/Post%C4%99py-w-diagnostyce-medycznej.pdf#page=108
• http://fidesetratio.com.pl/ojs/index.php/FetR/article/download/84/85
• https://www.europeanreview.org/wp/wp-content/uploads/7107-7117.pdf