HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, to patogen atakujący skórę i błony śluzowe człowieka w trakcie rozwoju choroby wenerycznej. Występuje on w ponad stu typach, powodujących zmiany skórne i śluzówkowe, a w przypadku niektórych typów również mających właściwości onkogenne. Jak można zakazić się wirusem HPV? Jak rozpoznać zakażenie HPV? Jak je leczyć? I jak mu zapobiegać? Czy istnieje szczepionka na HPV?
HPV to skrót pochodzący od anglojęzycznej nazwy wirusa brodawczaka ludzkiego- human papillomavirus. Występuje ponad 100 typów wirusa. Poszczególne typy wykazują skłonność do wywoływania infekcji poszczególnych obszarów ciała np. skóry, okolicy narządów płciowych, błon śluzowych jamy ustnej, gardła czy jamy nosowej.
Bardzo istotne są typy HPV które wykazują właściwości onkogenne. Oznacza to, że poprzez ingerencję w materiał genetyczny zainfekowanych komórek powodują zachodzenie w nich przemian nowotworowych. Za większość przypadków nowotworów związanych z infekcją HPV odpowiadają typy 16 i 18 wirusa.
Jedynym rezerwuarem wirusa jest człowiek. Jest on również jedynym źródłem zakażenia. Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu ze zmianami skórnymi i śluzówkowymi osoby zakażonej, np. w takcie kontaktów seksulanych. Możliwe jest również przeniesienie zakażenia z matki na dziecko w trakcie porodu.
Wirus wnika do komórek podstawnych nabłonków płaskich i naskórka. Tam następuje jego replikacja. Zakażone komórki zgodnie ze swą funkcją dojrzewają i różnicują- w tym samym czasie wirus replikuje się z coraz większą intensywnością w ich wnętrzu. Prowadzi to do transformacji zakażonych komórek- powstają z nich zmiany skórne i śluzówkowe, będące widocznym klinicznym przejawem zakażenia.
W większości przypadków występujących u immunokompetentnych osób w ciągu 1- 2 lat zakażenie ustępuje samoistnie. W przypadku chorych z upośledzoną odpornością komórkową zmiany często nawracają, trudno poddają się leczeniu. Chorzy ci mają też większe ryzyko rozwoju nowotworów wywoływanych przez typy onkogenne HPV.
Przeciętny okres wylęgania dla zakażeń HPV to aż 2-3 miesiące! W poszczególnych przypadkach może on być jednak krótszy i wynosić kilka tygodni, lub znacznie dłuższy i przeciągać się nawet do lat!
Objawy zakażenia HPV zależą od typu wirusa oraz od lokalizacji zmian infekcyjnych. Istotny jest również status immunologiczny zakażonego. Oosoby z niedoborami odporności częściej cierpią na zmiany bardziej nasilone i liczniejsze.
Zakażenie może również przebiegać bezobjawowo lub z niewielkimi, łatwymi do przeoczenia symptomami.
Zmiany występujące w zakażeniach objawowych charakteryzują się najczęściej powolnym wzrostem. Szybciej rosną zmiany nowotworowe, oraz zmiany u osób z zaburzeniami odporności.
Pośród zmian wywołanych infekcją HPV wymienia się;
Zmianom skórnym i śluzówkowym mogą towarzyszyć objawy takie jak świąd czy ból, choć są one rzadkie, a także zależne od lokalizacji symptomy takie jak dyskomfort czy trudności w czasie oddawania moczu lub stolca, bolesność w trakcie stosunków intymnych, czy chrypka w przypadku zmian w obrębie krtani.
Część typów HPV ma właściwości onkogenne. Do tych o najwyższym potencjale w tym kontekście zalicza się 12 typów wysokoonkogennych- typy 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59. Za większość, bo ponad 70% nowotworów związanych z infekcją HPV odpowiadają jednak typy 16 i 18.
Najbardziej znanym nowotworem związanym z zakażeniem HPV jest rak szyjki macicy, w którego przypadku wirus jest główną przyczyną występowania. Udowodniono jednak również związek zakażenia onkogennymi HPV z rozwojem innych nowotworów, a pośród nich na przykład;
Trwają badania nad wpływem zakażenia HPV na rozwój innych nowotworów np. raków płaskonabłonkowych przełyku.
Rozpoznanie zakażenia wirusem HPV stawia się na podstawie obrazu klinicznego- stwierdzenia charakterystycznych zmian skórnych lub śluzówkowych. W przypadku gdy zmiany nasuwają podejrzenia przemiany nowotworowej wykonuje się badanie cytologiczne i histopatologiczne pobranego z nich materiału tkankowego, pozwalające identyfikować komórki nowotworowe.
Identyfikacja samego wirusa jest możliwa jedynie przy pomocy technik molekularnyhc- RT-PCR. Są one stosowane np. w przypadku identyfikacja zakażenia w niektórych nowotworach oraz w badaniach profilaktycznych w kierunku raka szyjki macicy.
Nie istnieje niestety lek przeciwwirusowy który można zastosować w leczeniu infekcji HPV- nie ma leczenie przyczynowego.
W przypadku zmian nienowotworowych np. brodawek zwykłych stosuje się leczenie miejscowe.
Zachowawczo aplikuje się na zmiany preparaty o działaniu;
W leczeniu inwazyjnym zastosowanie znajdują;
W przypadku zmian nowotworowych przeciwwskazane jest stosowanie leków miejscowych. Chorzy musi zostać objęty leczeniem onkologicznym.
Pośród metod nieswoistych profilaktyki zakażenia najważniejszą rolę pełni edukacja co do dróg jego transmisji, zwłaszcza w kontekście niezabezpieczonych kontaktów seksualnych.
W przypadku zakażonych istotna jest świadomość ryzyka rozwoju nowotworu złośliwego i stosowne, regularne badania np. kolposkopia w przypadku zmian szyjki macicy, pozwalające na wczesne ich wykrycie i interwencje terapeutyczne.
Swoistą metodą profilaktyki są szczepienia ochronne. Dostępne są trzy szczepionki zawierające oczyszczone białka poszczególnych typów wirusa. Szczepionka dwuwalentna zawiera białka typów 16 i 18, czterowalentna ponadto typów 6 i 11 odpowiadających za kłykciny kończyste, a dziwięciowalentna jeszcze dodatkowo pięciu typów związanych z rozwojem nowotworów szyjki macicy, sromu i pochwy.
Szczepienia zaleca są nastolatkom i kobietom do 26 roku życia, najlepiej przed podjęciem aktywności seksualnej- celem jest zapobieganie zmianom szyjki macicy i rakowi szyjki macicy związanemu z zakażeniem HPV. Szczepionki zawierające białka 6 i 11 stosuje się w profilaktyce zmian wirusowych narządów płciowych zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
