Świnka. Jakie są przyczyny i objawy świnki? Jak leczyć zakażenie paramyksowirusem? Sprawdź!

Świnka, czyli nagminne zapalenie ślinianek przyusznych jest chorobą wirusową wywoływaną przez wirusa świnki. Zakażenie może dotknąć zarówno dorosłych, jak i dzieci. Najczęściej rozpoznawalnym objawem jest zapalenie i powiększenie ślinianek, jednak może ona zajmować również inne narządy, a niekiedy prowadzić do poważnych powikłań. Jak leczyć świnkę? Jakie są jej pierwsze objawy?

Rezerwuarem wirusa świnki jest człowiek. Źródło zakażenia stanowi osoba chora lub zakażona bezobjawowo. Wirus jest obecny w wydzielinie dróg oddechowych, ale także na przykład we krwi, ślinie, czy moczu. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą kropelkową, rzadziej przez kontakt z zakaźnym materiałem lub poprzez zanieczyszczone nim przedmioty.

Wirus po dostaniu się do organizmu namnaża się wstępnie w komórkach nabłonka dróg oddechowych, a następnie wraz z krwią dostaje się do narządów i tkanek organizmu, w tym do najszerzej kojarzonych z tą chorobą ślinianek.

Okres wylęgania świnki to od 14 do 24 dni. Chory jest zakaźny dla innych w okresie od 7 dni przed wystąpieniem obrzęku ślinianek, do 9 dni po jego początku, a mocz chorego może być zakaźny przez okres 2 tygodni.

W części przypadków, zależnie od źródeł około 1/5- 1/3 choroba może przebiegać bezobjawowo.

W przypadkach objawowych natomiast charakteryzuje się ona nagłym początkiem objawów i ostrym przebiegiem pod postacią jednego lub kilku z zespołów objawów.;

• Objawy zwiastunowe występują zwykle u dorosłych chorych, rzadko u dzieci. Obejmują stany podgorączkowe, rozbicie, bóle mięśniowe, bóle głowy i tym podobne symptomy. Trwają od 1 do 7 dni.
• Zapalenie ślinianek. Najczęściej dotyczy ono ślinianek przyusznych, do tego najczęściej obu, zdecydowanie rzadziej ślinianek podżuchwowych. Zajęta ślinianka jest obrzęknięta a obrzęk często rozszerza się na okoliczne tkanki. Skóra nad nią jest napięta, jednak nie zaczerwieniona. Obrzękowi towarzyszy ból, który nasila się przy spożywaniu pokarmów pobudzających wydzielanie śliny np. kwaśnych. Chory odczuwa suchość w jamie ustnej, a spożywanie posiłków jest utrudnione. Obrzęk ślinianek utrzymuje się zwykle około 7 dni. Towarzysząca mu gorączka osiąga zwykle wartości 38- 39 stC, i utrzymuje się krócej, około 3-4 dni. Objawom tym może towarzyszyć ból głowy, nudności, czy ogólne złe samopoczucie.
• Zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych. Choć zmiany zapalne w płynie mózgowo- rdzeniowym można zaobserwować u większości chorych, to jawne klinicznie zapaleni opon mózgowo- rdzeniowych z zespołem oponowym występuje zaledwie u 5-10% chorych, rzadko u dzieci, częściej u dorosłych. Pośród objawów mogą występować np. bóle głowy, nudności, wymioty, czy podwyższenie temperatury ciała. Przebieg choroby jest najczęściej łagodny i samoograniczający. Ciężkie przypadki są bardzo rzadkie.
• Zapalenie jądra i najądrza. Jest to postać występująca o chłopców w okresie dojrzewania i młodych dorosłych. Objawia się nagłym bólem jądra, promieniującym do krocza, jego obrzękiem, zaczerwieniem i wzmożonym uciepleniem. Objawom tym towarzyszy gorączka, dreszcze, bóle głowy i nudności. Zapalenie, choć rzadko, może trwale uszkodzić zdolność narządu do wytwarzania plemników i stanowić przyczynę niepłodności.
• Zapalenie jajnika. Postać ta występuje u niewielkiego odsetka dziewcząt w okresie dojrzewania i młodych kobiet. Objawia się bólem i tkliwością podbrzusza. W przeciwieństwie do zapalenia jądra nie bywa ono przyczyną niepłodności.
• Zapalenie trzustki. Postać ta występuje u mniej niż 10% chorych i może pojawić się nawet kilka tygodni później niż obrzęk ślinianek, lub jako jedyna manifestacja. Chory odczuwa ból nadbrzusza promieniujący lewostronnie i do pleców, któremu towarzyszą nudności, wymioty, biegunka oraz gorączka z dreszczami. Zapalenie trzustki w przebiegu świnki zwykle samoistnie ustępuje po około tygodniu.
• Inne postaci- są rzadkie, znajdziemy pośród nich zapalenie gruczołów łzowych, wątroby, nerek i inne.

Rozpoznanie świnki w większości wypadków opiera się na badaniu lekarskim i nie wymaga badań dodatkowych. W przypadkach wymagających identyfikacji wirusa stosuje się:

• badania serologiczne,
• wykrywanie wirusa techniką RT-PCR lub w hodowlach komórkowych.

Niestety, nie ma leczenia przyczynowego świnki. Na świnkę stosuje się środki objawowe, w tym:

• leki przeciwzapalne,
• leki przeciwgorączkowe,
• leki przeciwbólowe.

W profilaktyce swoistej świnki stosuje się szczepienia ochronne. Nie ma szczepionki jednoskładnikowej, jest ona elementem szczepionki trójwalentnej przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR). Kalendarz szczepień przewiduje podstawowy schemat szczepień składający się z dwóch dawek. Pierwszą podaje się w wieku 13- 15 miesięcy, drugą zaś w 6 roku życia. Schemat można rozpocząć także w późniejszym życiu u osób wcześniej nie uodpornionych.

• Szenborn, B. Dubiel, „Świnka (nagminne zapalenie przyusznic).” w Wielka Interna 2020, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2020 s.2433-2435,
• Wysocki, J. Mrukowicz, W. Rymer „Immunoprofilaktyka chorób zakaźnych u dorosłych. Odra, świnka i różyczka” w Interna Szczeklika 2020, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2020 s. 2529- 2530,
• https://szczepienia.pzh.gov.pl/kalendarz-szczepien-2022-2/
• Elżbieta Hassman-Poznańska Choroby gruczołów ślinowych, Pediatria po Dyplomie, 05/2013, wyd. Medical Tribune.