Zakażenia bakteryjne w sezonie przeziębieniowym. Kiedy udać się do lekarza?

Katar, kaszel i ból gardła to objawy typowe dla przeziębienia. Zwykle je bagatelizujemy, tymczasem mogą prowadzić do groźnych powikłań w postaci zakażeń bakteryjnych. Z jakimi zakażeniami bakteryjnymi mamy najczęściej do czynienia jesienią i zimą? Jak odróżnić zakażenia wywoływane przez wirusy od tych o podłożu bakteryjnym? Jak się przed nimi chronić?

Za przyczynę przeziębień uznaje się zakażenia wirusowe. Nie istnieje jednak jeden wirus, który wywołuje objawy przeziębienia – jest ich całe mnóstwo. Za około połowę przypadków przeziębień odpowiadają rynowirusy, za 10-15% – koronawirusy, reszta to adenowirusy, parwowirusy, enterowirusy, RSV, wirusy paragrypy oraz wirusy Coxsackie. Jak widać, wirusów, które mogą wywołać przeziębienie, jest całkiem sporo. Nic zatem dziwnego, że przeziębienie dopada nas nawet kilka razy w ciągu roku.

Wirusy to bezpośrednia przyczyną przeziębień. Chociaż mamy z nimi styczność przez cały rok, najczęściej przeziębiamy się jednak w okresie jesienno-zimowym. Dlaczego tak się dzieje? Istnieje kilka czynników, które na to wpływają:

●       Wahania temperatury, zimne i suche powietrze – zarówno niska temperatura panująca na zewnątrz, jak i suche powietrze w nagrzanych pomieszczeniach nie sprzyjają błonie śluzowej nosa, co wiąże się z większym ryzykiem ataku wirusów. Zmienne warunki pogodowe i niedostosowanie ubioru do panującej aury również mogą skutkować rozwojem przeziębienia.

●       Słabsza odporność – to właśnie jesienią i zimą jesteśmy bardziej narażeni na niedobory witaminy D, która w dużym stopniu wpływa na naszą odporność. Wiosną i latem nasz organizm wytwarza ją pod wpływem słońca. W pozostałych porach roku nie eksponujemy skóry na działanie promieni słonecznych, a więc wydzielanie tej witaminy jest znikome. Dlatego konieczna jest codzienna suplementacja.

Druga kwestia to nasze samopoczucie w okresie jesienno-zimowym. Zwykle jesteśmy wówczas bardziej przemęczeni i zestresowani, co również odbija się na naszej odporności.

●       Częstsze przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach – wiąże się to również z mniejszą ilością czasu na świeżym powietrzu. A przecież dobrze wiemy, jak ważna dla zdrowia jest codzienna aktywność fizyczna. Zimą częściej mamy też styczność z przeziębionymi osobami, przez co sami jesteśmy bardziej narażeni na zachorowanie.

Osoby dorosłe chorują średnio od 2 do 4 razy w roku. Ze względu na dojrzewający układ odpornościowy dzieci przeziębiają się zwykle 2-3 razy częściej niż dorośli. Rodzice małych dzieci również są bardziej narażeni na przeziębienie. 

Najrzadziej przeziębiają się natomiast osoby starsze, ponieważ ich układ odpornościowy przez całe życie miał styczność z dużą ilością wirusów, na które zdążył się już uodpornić.

Podstawą jest odpoczynek, dlatego przy rozwijających się objawach warto pozostać w domu. Ważne jest również picie dużej ilości płynów. Zapobiegniemy w ten sposób odwodnieniu, które może być skutkiem gorączki. Płyny rozrzedzają także wydzielinę w nosie podczas kataru i ułatwiają jej usuwanie. Aby zmniejszyć katar i kaszel, warto też zastosować inhalacje i regularnie nawilżać powietrze w pomieszczeniu.

Jeśli mimo działań profilaktycznych choroba i tak nas dopadła, nie zwlekajmy z wizytą u lekarza. Będzie ona konieczna w poniższych przypadkach:

●       objawy nie ustają po 10-14 dniach albo nasilają się po 5-6 dniach choroby;

●       występuje silny ból zatok, głowy lub ucha;

●       pojawiła się gorączka powyżej 38°C i silny kaszel z ropną wydzieliną;

●       występuje duszność i/lub świszczący oddech.

Powyższe symptomy mogą świadczyć o tym, że przeziębienie rozwinęło się w coś poważniejszego, np. zapalenie zatok czy ucha środkowego.

Zapalenie zatok jako powikłanie po przeziębieniu

Nawracające zapalenia zatok nie należą do rzadkości. Charakterystyczne objawy to:

●       ból głowy,

●       ból nosa, czoła lub szczęki,

●       ropna wydzielina z nosa,

●       osłabienie węchu,

●       gorączka,

●       kaszel,

●       ból gardła.

Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu, oceny śluzówki nosa oraz badania palpacyjnego twarzy. Może również zlecić wykonanie badania RTG zatok.

Zapalenie zatok najczęściej wywołują bakterie Streptococcus pneumoniae lub Haemophilus influenzae. Zwykle zwalcza się je za pomocą antybiotykoterapii. Pomocniczo stosuje się również krople i aerozole rozrzedzające wydzielinę z nosa oraz gorące kompresy.

Ostre zapalenie ucha środkowego jako powikłanie po przeziębieniu

Choroba ta częściej pojawia się u dzieci niż u dorosłych. Typowe są dla niej następujące symptomy:

●       silny ból ucha,

●       uczucie pełności w uchu,

●       niedosłuch,

●       gorączka.

Nieleczone zapalenie ucha przechodzi w fazę ropną, która wiąże się z ryzykiem perforacji, czyli pęknięcia błony bębenkowej.

Za ostre zapalenie ucha środkowego odpowiadają zazwyczaj bakterie Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Branhamella catarrhalis. Lekarz rozpoznaje chorobę na podstawie oceny otoskopowej błony bębenkowej. Podstawą leczenia jest antybiotykoterapia.

Choroby układu oddechowego jako powikłanie przeziębienia

Następstwami przeziębienia mogą być również choroby układu oddechowego, takie jak: zapalenie krtani, gardła czy oskrzeli, a rzadziej – odoskrzelowe zapalenie płuc oraz zapalenie oskrzelików. 

Zapalenie krtani charakteryzuje się suchym kaszlem i chrypką, uczuciem drapania oraz pieczenia w gardle. Może temu towarzyszyć wytwarzanie i zaleganie gęstej wydzieliny w drogach oddechowych. Aby zwalczyć chorobę, stosuje się preparaty mukolityczne. Rozrzedzają one wydzielinę i ułatwiają jej odkrztuszanie. Zalecane jest także picie większej ilości płynów i nawilżanie powietrza, w pomieszczeniu, w którym przebywa chory.

Przy zapaleniu gardła konieczne może być jedynie leczenie objawowe. Pojawienie się czopów ropnych, wysokiej gorączki oraz ostrego bólu gardła promieniującego w kierunku ucha może świadczyć o anginie ropnej. Jej przyczyną są zwykle bakterie Streptococcus pyogenes, a leczenie polega na wdrożeniu antybiotykoterapii.

Suchy kaszel, który po jakimś czasie zamienia się w mokry, oraz gorączka mogą wskazywać na zapalenie oskrzeli. Chorobę mogą wywołać zarówno bakterie, jak i wirusy. W leczeniu stosuje się preparaty wykrztuśne, a w przypadku choroby o podłożu bakteryjnym lekarz może przepisać antybiotyk. Zapalenie oskrzeli jest szczególnie niebezpieczne dla osób starszych i chorujących przewlekle, ponieważ jego następstwem może być odoskrzelowe zapalenie płuc.

Jak już wiemy, przeziębienie może ewoluować w chorobę o podłożu bakteryjnym lub wirusowym. Rozpoznanie przyczyny zakażenia wpływa na dobór metody leczenia. Zakażenia bakteryjne leczy się zwykle za pomocą antybiotyków. Przy zakażeniach wirusowych będą one nie tylko nieskuteczne, ale również niewskazane. Nadużywanie antybiotyków może przyczynić się do oporności na niektóre szczepy bakterii, a w konsekwencji – utrudnić leczenia chorób, w których faktycznie powinno się zastosować antybiotyk.

Jak zatem postawić prawidłową diagnozę? Podstawą jest wywiad z pacjentem. Jeśli objawy są bardziej nasilone (np. wysoka gorączka czy ostry ból głowy) i trwają dłużej – choroba ma prawdopodobnie podłoże bakteryjne. Bóle kości i stawów, chrypka, kaszel, katar i biegunka częściej towarzyszą infekcjom wirusowym. Natomiast malinowy język, bóle brzucha i nudności częściej świadczą o infekcjach bakteryjnych. Oczywiście nie jest to reguła i do każdego przypadku należy podejść indywidualnie.

Jeśli mimo przeprowadzonego wywiadu diagnoza nadal nie jest jednoznaczna, lekarz może zlecić pacjentowi dodatkowe badania, np. morfologię krwi. Przydatne są także testy diagnostyczne, np. testy antygenowe w kierunku SARS-CoV-2 czy wirusa grypy.

Zarówno wirusy, jak i bakterie bardzo łatwo się rozprzestrzeniają. Wystarczy kaszlnięcie lub kichnięcie, a patogeny mogą przenieść się drogą kropelkową. Innym sposobem zarażenia jest kontakt z zakażonym przedmiotem (np. klamką czy poręczą) i przeniesienie patogenu do nosa czy ust. Dlatego podstawą profilaktyki jest częste mycie rąk i unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi oraz unikanie większych skupisk ludzi. Jeśli przebywamy poza domem, warto mieć przy sobie żel antybakteryjny, którym szybko i wygodnie zdezynfekujemy dłonie.

Aby uchronić się przed przeziębieniem i jego powikłaniami, nie możemy zapominać o zdrowej diecie bogatej w warzywa i owoce, suplementacji witaminy D, regularnej dawce ruchu i odzieży dopasowanej do pory roku.

Chociaż nie wynaleziono szczepionki na przeziębienie (byłoby to trudne ze względu na mnogość wirusów, które mogą je wywołać), warto zaszczepić się przeciw grypie, pneumokokom, meningokokom czy RSV. Przed szczepieniem należy skonsultować się z lekarzem, by wykluczyć ewentualne przeciwwskazania.

Przeziębienia w sezonie jesienno-zimowym nie należą do rzadkości. Najczęściej występują u dzieci przebywających w dużych skupiskach, np. przedszkolach czy szkołach. Niedoleczone przeziębienie może skutkować powikłaniem w postaci zapalenia zatok czy ucha środkowego. Dlatego warto zawczasu zadbać o odpowiednią profilaktykę, a w przypadku pierwszych objawów – działać od razu. Dzięki temu nie tylko zapobiegniemy rozwojowi choroby, ale również uchronimy innych przed zarażeniem.

●       https://www.mp.pl/pacjent/grypa/przeziebienie/61668,przeziebienie-przyczyny-objawy-leczenie-i-zapobieganie,

●       https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/infekcja-wirusowa-czy-bakteryjna-jak-odroznic,

●       https://www.termedia.pl/Jak-skutecznie-i-bezpiecznie-leczyc-infekcje-bakteryjne-drog-oddechowych-u-dzieci-,98,48277,1,1.html,

●       https://pulsmedycyny.pl/medycyna/wskazania-i-standardy/infekcje-bakteryjne-sa-najczestszymi-powiklaniami-przeziebien/.