Ostre zapalenie gardła i migdałków u dzieci (OZGM, ang. tonsillopharyngitis) jest jedną z częstszych przyczyn wizyt u lekarza najmłodszych pacjentów. OZGM to proces zapalny z zajęciem błony śluzowej gardła i migdałków podniebiennych z obecnymi zmianami, takimi jak obrzęk, zaczerwienienie czy naloty włóknikowe. Jakie są przyczyny zapalenia migdałków u dzieci? Jakie są objawy OZGM u dzieci? Jak leczyć zapalenie migdałków u dzieci?
Jakie są przyczyny zapalenia migdałków u dzieci?
70-85% zapaleń gardła i migdałków podniebiennych stanowią infekcje wirusowe.
Najczęstszymi wirusami powodującymi zapalenie migdałków są:
- rynowirusy,
- koronawirusy,
- adenowirusy,
- wirusy grypy i para grypy,
- enterowirusy,
- herpeswirusy,
- wirus Epstein-Barr.
Jedynie 15-30% zakażeń gardła i migdałków stanowią infekcje bakteryjne. Głównym czynnikiem etiologicznym jest paciorkowiec β-hemolizujący grupy A – Streptococcus pyogenes. Zakażenia bakteryjne dotyczą głównie dzieci w wieku 5-15 lat. W regionach o klimacie umiarkowanym w czasie zimy i wczesnej wiosny S. pyogenes może odpowiadać nawet za 40% OZGM u dzieci i młodych dorosłych.
Mimo znajomości przyczyny zapaleń gardła i migdałków, szacuje się że w około 70% przypadków chorzy otrzymują antybiotyki (skuteczne w zwalczaniu bakterii, nie wirusów). Jest to jedno ze zjawisk, które przyczynia się do rosnącej ilości szczepów wielolekoopornych.
Jakie są objawy zapalenia migdałków u dzieci?
Zapalenie gardła i migdałków, chociaż ma ostry przebieg, ma też charakter samoograniczający się - ustępuje zwykle w przeciągu 5-8 dni. OZGM może dawać objawy grypopodobne, z towarzyszącym obrzękiem i zaczerwienieniem migdałków podniebiennych. Do objawów zalicza się:
- ból gardła,
- trudności w przełykaniu - głównie wywołane dolegliwościami bólowymi,
- nadmierne zmęczenie,
- gorączka.
Objawy wirusowego zapalenia migdałków u dzieci to:
- nieżyt nosa,
- kaszel,
- chrypka,
- biegunka,
- obecność nadżerek.
Zakażenie adenowirusami przebiega z:
- wysoką gorączką (powyżej 39°C),
- nalotami na migdałkach,
- powiększeniem podżuchwowych węzłów chłonnych.
U 17% chorych infekcji towarzyszyć może zapalenie spojówek.
OZGM bakteryjne u dzieci powyżej 3. roku życia ma zwykle nagły początek. Bólowi gardła towarzyszyć może:
- gorączka,
- ból brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- ból głowy.
Na powierzchni migdałków może być obecny charakterystyczny biały nalot. Dodatkowe objawy bakteryjnego zapalenia migdałków u dzieci to:
- powiększenie i bolesność szyjnych węzłów chłonnych,
- wybroczyny na podniebieniu,
- zapalenie języczka,
- wysypka szkarlatynopodobna - rumieniowa, drobnogrudkowa, zaczynająca się w rejonie pachwin i rozprzestrzeniająca się na tułów i kończyny.
Objawy bakteryjnego zapalenia migdałków zwykle zaczynają ustępować samoistnie po 3-5 dniach.
Dzieci poniżej 3. roku życia natomiast nie prezentują charakterystycznego obrazu klinicznego bakteryjnego OZGM. Zwykle obecny jest nieżyt nosa, niezbyt wysoka gorączka, bolesność i powiększenie węzłów chłonnych szyi.
Noworodki mogą objawiać zapalenie migdałków w postaci:
- niepokoju,
- zmniejszonego apetytu,
- gorączki.
Zwykle mają rodzeństwo z rozpoznaną infekcją paciorkowcową gardła i migdałków.
Produkty na przeziębienie i odporność u dzieci
Jak leczyć zapalenie migdałków u dzieci?
Leczenie zapalenia migdałków u dzieci uzależnione jest od etiologii zakażenia.
Zakażenie adenowirusami leczy się objawowo. Wskazane są preparaty obniżające gorączkę i działające przeciwbólowo. Tutaj sprawdzą się leki z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen) oraz paracetamol. Ważne jest uzupełnianie płynów, aby nie dopuścić do odwodnienia dziecka. Pomocne może być także stosowanie leków działających miejscowo:
- aerozoli,
- tabletek do ssania,
- płynów do płukania gardła o działaniu znieczulającym, odkażającym i zmniejszającym stan zapalny.
Zaleca się też preparaty z lidokainą czy benzydaminą.
Zakażenie paciorkowcowe (bakteryjne) leczone jest antybiotykiem. Główne cele tej terapii to:
- zmniejszenie nasilenia objawów i skrócenie czasu trwania choroby,
- zmniejszenie zakaźności,
- zmniejszenie ryzyka powikłań, takich jak gorączka reumatyczna.
Wszystkie szczepy S. pyogenessą wrażliwe na penicylinę. Jest to więc lek wyboru stosowany w terapii OZGM. Niektórzy stosują zamiast penicyliny - amoksycylinę, która wykazuje podobną skuteczność. W przypadku występowania nadwrażliwości stosuje się makrolidy:
- klarytromycynę,
- azytromycynę,
- cefalosporyny.
Poza antybiotykoterapią zaleca się nawadnianie pacjenta oraz stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Podobnie, jak w przypadku wirusowego zapalenia migdałków, zaleca się leki z grupy NLPZ (np. ibuprofen) lub paracetamol. Ponadto, tak jak w infekcjach wirusowych, można wspomagać się lekami działającymi miejscowo.
Bibliografia
- https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1426,zapalenie-gardla-i-migdalkow-podniebiennych
- https://podyplomie.pl/pediatria/32402,standardy-leczenia-ostrego-zapalenia-gardla-i-migdalkow-u-dzieci
- Ellen R Wald. (n.d.). Group A streptococcal tonsillopharyngitis in children and adolescents: Clinical features and diagnosis - UpToDate. Retrieved November 8, 2021, from https://www.uptodate.com/contents/group-a-streptococcal-tonsillopharyngitis-in-children-and-adolescents-clinical-features-and-diagnosis?search=tonsilitis&source=search_result&selectedTitle=6~126&usage_type=default&display_rank=6
