Anemia? Poznaj normy czerwonych krwinek i sprawdź jak zwiększyć liczbę erytrocytów!

Anemia. Odebraliśmy wyniki morfologii krwi i okazało się, że mamy za mało erytrocytów. Co teraz? Czy niedobór czerwonych krwinek jest groźny? Czy możemy to zmienić naszą dietą? Czy oprócz zbyt niskiego poziomu erytrocytów powinniśmy martwić się też o inne składniki, takie jak żelazo albo kwas foliowy? Jak zwiększyć liczbę erytrocytów (czerwonych krwinek)?

Pewnie niektórzy pamiętają jeszcze z zajęć biologii, że po naszym organizmie krążą białe i czerwone krwinki oraz płytki krwi. Białe krwinki, czyli leukocyty odpowiadają za obronę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, a płytki krwi biorą udział w procesie krzepnięcia. Erytrocyty natomiast to czerwonek krwinki w kształcie dwuwklęsłych dysków, które zawierają hemoglobinę, transportującą tlen po wszystkich komórkach naszego organizmu. Można powiedzieć, że to nasi wewnętrzni kurierzy.

Erytrocyty (Red Blood Cells, RBC) powstają w czerwonym szpiku kostnym w procesie zwanym erytropoezą. To skomplikowany mechanizm, który do prawidłowego przebiegu potrzebuje także innych składników takich jak hormon – erytropoetyna, a także żelazo, witamina B12 (cyjanokobalamina), kwas foliowy, witamina C i B6. Gdy zabraknie któregoś z tych składników może dojść do zahamowania erytropoezy, co skutkuje zmniejszeniem liczby erytrocytów i zaburzeniami pracy całego organizmu.

W celu zbadania między innymi poziomu erytrocytów wykonuje się jedno z podstawowych badań, a więc morfologię krwi. Pozwala ona na zbadanie krwi pod kątem jakościowym i ilościowym. Morfologię zaleca się wykonywać nie tylko z przyczyn diagnostycznych, czyli gdy podejrzewamy, że coś złego dzieje się w naszym organizmie, ale także profilaktycznie przynajmniej raz w roku.

Badanie wykonywane jest zazwyczaj w godzinach porannych, a pacjent przed pobraniem krwi powinien być na czczo. Oznacza to, że ostatni posiłek może zostać spożyty około 8-12 godzin przed wykonaniem morfologii. Rano przed badaniem można wypić natomiast szklankę wody. W przypadku, gdy pacjent przyjmuje regularnie leki, powinien skonsultować z lekarzem, czy ich przyjęcie przed badaniem nie wpłynie na jego wynik. Dzień przed badaniem krwi należy unikać spożywania alkoholu i wykonywania intensywnych ćwiczeń fizycznych.

Normy krwinek czerwonych zdrowych, dorosłych osób wynoszą odpowiednio:

• kobiety: 3,5 - 5,2 mln/µl,
• mężczyźni: 4,2 - 5,4 mln/µl.

Ilość erytrocytów może być też wyższa. Tak dzieje się na przykład, gdy przebywamy w górach, gdzie ciśnienie parcjalne tlenu jest niższe. Wówczas nasz organizm robi co może żeby dostarczyć tlen do wszystkich komórek naszego ciała, dlatego następuje pełna mobilizacja do zwiększonej produkcji czerwonych krwinek.

Do produkcji czerwonych krwinek potrzebne są oprócz erytropoetyny (odpowiedniego hormonu) także inne składniki takie jak żelazo, kwas foliowy czy witamina B12. Gdy dojdzie do spadku poziomu żelaza na przykład przez niewłaściwą dietę czy obfite miesiączkowanie może rozwinąć się niedokrwistość z niedoboru żelaza (anemia). Poza tym w wynikach morfologii krwi okazuje się, że krwinki czerwone mają zmniejszoną objętość (niski parametr MCV) oraz zawierają mniej hemoglobiny (spadek MCH i MCHC). Jest to najczęstszy rodzaj niedokrwistości.

Występują również inne rodzaje anemii z powodu niskiej podaży niektórych substancji jak na przykład niedokrwistość z niedoboru witaminy B12, kwasu foliowego czy miedzi.

Krwinka czerwona nie żyje oczywiście wiecznie. Do jej rozpadu dochodzi po około 120 dniach. Obniżony poziom czerwonych krwinek może świadczyć także o chorobach, w których dochodzi do zbyt szybkiego rozpadu (hemolizy) erytrocytów. Należy do nich niedokrwistość hemolityczna.

W celu zwiększenia poziomu erytrocytów należy najpierw dokładnie zbadać z jakiego powodu występuje niska ilość krwinek czerwonych. Dodatkowe badania zostaną zlecone najprawdopodobniej przez lekarza.

Jak sama nazwa wskazuje ten typ niedokrwistości związany jest z niskim poziomem żelaza. W przypadku podejrzenia niedokrwistości z niedoboru żelaza, lekarz może zlecić również dodatkową diagnostykę obejmującą zbadanie stężenia ferrytyny, czyli magazynu żelaza czy parametru określającego zdolność wiązania żelaza (TIBC).

Charakterystycznymi objawami tego schorzenia są ciągłe zmęczenie, osłabienie, nietolerancja wysiłku, kołatanie serca, bladość i wiele innych objawów.

Leczenie polega przede wszystkim na stosowaniu preparatów żelaza, najlepiej w towarzystwie witaminy C, która ułatwia wchłanianie tego pierwiastka. W produktach spożywczych żelazo występuje w postaci hemowej i niehemowej, a najlepiej przyswajalne jest właśnie to hemowe. Dietę, która zwiększy poziom żelaza oraz pośrednio wpłynie na wzrost czerwonych krwinek warto urozmaicić zatem o:

• podroby, np. wątróbkę,
• kaszankę,
• wołowinę,
• owoce morza: małże, krewetki, ostrygi,
• ryby: łososia, sardynki, śledzie, makrelę.

Do powyższych zawsze warto dołączyć produkty bogate w witaminę C, żeby polepszyć wchłanianie żelaza. Do obiadów mięsnych należy zatem podać surówkę, a rybę skropić chociażby sokiem z cytryny.

Anemia z niedoboru witaminy B12 zwana jest również niedokrwistością megaloblastyczną i objawia się bardzo podobnie jak ta wynikająca ze zbyt niskiego poziomu żelaza. Do ogólnych objawów takich jak zmęczenie, osłabienie czy kołatanie serca mogą dołączyć także zaburzenia przewodu pokarmowego czy układu nerwowego takie jak drętwienie kończyn. Skóra natomiast może być blada lub żółta, co wynika z przedwczesnego rozpadu erytrocytów.

Na niedobory witaminy B12 cierpią przede wszystkim osoby na diecie wegetariańskiej czy wegańskiej, ponieważ jej największe ilości znajdują się właśnie w mięsie. Osoby takie muszą prowadzić suplementację kobalaminą. Do głównych źródeł witaminy B12 należą zatem:

• podroby,
• mięso,
• ryby, np. tuńczyk, sardynki, łosoś,
• owoce morza takie jak małże czy ostrygi,
• jaja,
• nabiał - mleko, jogurty.

Zwiększenie podaży tych produktów w diecie wpłynie na prawidłowy poziom witaminy B12, co będzie skutkowało ich zmniejszonym przedwczesnym rozpadem.

Ten rodzaj anemii jest nazywany podobnie jak wynikający z niedoboru witaminy B12 - niedokrwistością megaloblastyczną, a obydwa rodzaje niedoborów często występują wspólnie. W odróżnieniu od niedokrwistości z niedoboru żelaza, w tym przypadku dochodzi do wzrostu objętości erytrocytu, a więc w badaniach laboratoryjnych parametr MCV jest podwyższony.

Witamina B12 i kwas foliowy odgrywają ważną rolę w prawidłowej produkcji i dojrzewaniu erytrocytów, dlatego warto zwrócić uwagę na obecność tych składników w naszej diecie. A gdzie znajduje się wspomniany kwas foliowy? Do jego głównych źródeł zaliczamy:

• rośliny strączkowe takie jak soczewica, ciecierzyca, fasola,
• zielone warzywa, np. szpinak, sałata, brokuł.

Podsumowując, krwinki czerwone do prawidłowej produkcji i dojrzewania wymagają kilku niezbędnych składników takich jak żelazo, witamina B12 i kwas foliowy. Żelazo i witamina B12 znajdują się głównie w czerwonym mięsie i podrobach, natomiast kwas foliowy wręcz odwrotnie w zielonych warzywach. Oznacza to, że aby zapewnić właściwą podaż tych składników nasza dieta powinna być różnorodna. Jeśli nie dostarczamy organizmowi tych witamin i mikroelementów w diecie musimy rozejrzeć się za odpowiednim suplementem diety, który uzupełni nasze niedobory.

• Obeid R., Heil S. G., Verhoeven M., van den Heuvel E., de Groot L., Eussen S., Vitamin B12 Intake From Animal Foods, Biomarkers, and Health Aspects, Frontiers in nutrition, 2019.
• Chełstowska M., Warzocha K., Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości, Onkologia w praktyce klinicznej, 2006.
• Lipiński P., Starzyński R.R., Styś A., Staroń R., Gajowiak A., Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 2014.