Trądzik pospolity (Acne vulgaris) to aktualnie jedna z najpowszechniej występujących chorób skóry. Dotyka przede wszystkim nastolatków, ale coraz częściej również osoby dorosłe po 30 roku życia. Rola diety w patogenezie trądziku jest wciąż badana, chodź już wiele opracowań potwierdza wpływ określonych składników pokarmowych na przebieg i ciężkość trądziku. I chodź trądzik to głównie defekt kosmetyczny, to wpływa on znacząco również na samopoczucie - obniżenie nastroju, a nawet depresję. Z tego powodu ważne jest, aby nie bagatelizować tego problemu, tylko podjąć działania które umożliwią jego wyciszenie.
Trądzik charakteryzuje się wykwitami na skórze o charakterze zapalnym (np. krostami, torbielami, grudkami) oraz niezapalnym (np. zaskórnikami). Zmiany chorobowe w trądziku pospolitym lokalizują się głownie na twarzy w strefie T i linii żuchwy, sporadycznie na innych partiach ciała.
Trądzik dotyczy nie tylko pacjentów w okresie dojrzewania, ale także osób powyżej 25. roku życia. W tej grupie wiekowej wyróżniono dwa rodzaje trądziku - pierwszy związany z kontynuacją choroby, która swój początek ma jeszcze w okresie dojrzewania, oraz drugi, w którym początek objawów staje się zauważalny około 25. roku życia lub później.
Odpowiedzią na chorobę jest często obniżona samoocena, trudności w kontaktach społecznych, niepokój, lęk i depresja. Trądzik obniża jakość życia, wpływa na częstsze występowanie bezsenności, zaburzeń funkcjonowania i spadków nastroju.
Trądzik to choroba stanowiąca jedną z głównych przyczyn zgłaszania się pacjentów do dermatologa, kosmetologa oraz coraz częściej również dietetyka. W patogenezie trądziku oprócz nasilonego łojotoku istotną rolę odgrywają również czynniki genetyczne, hormonalne, nadmierna keratynizacja, namnażanie się bakterii z rodzaju Cutibacterium acnes, rozwój stanu zapalnego oraz przerost gruczołów łojowych. Poza czynnikami środowiskowymi, rolę w rozwoju trądziku odgrywa również przewlekły stres, czynniki klimatyczne, stosowane leki i używane kosmetyki.
Zmiany trądzikowe są charakterystyczne dla społeczności krajów wysoko rozwiniętych i z tego powodu zdecydowanie rzadziej występuje w populacji Afroamerykanów i Azjatów.
Kiedy badano jak dotąd nieznane nikomu ludy zamieszkujące wyspę Kitawę, u jej mieszkańców nie zaobserwowano ani jednego zaskórnika, krosty czy grudki. Osoby z tego rejonu nie miały jak dotąd kontaktu z kulturą zachodnią i odżywiały się wyłącznie tym, co znalazły lub upolowały. Jadłospis tych ludów był bliski diecie paleolitycznej – składał się głównie z węglowodanów pod postacią warzyw i owoców. Nie występowały w nim produkty takie jak mąka, sól czy cukier. Dopiero gdy wprowadzono „zachodnie nawyki” (przetworzona żywność, mleko) zaczęły się u tych osób pojawiać zmiany trądzikowe. Postawiono wówczas tezę, że sposób żywienia wpływa na pojawienie się zmian trądzikowych na skórze.
Dieta zachodnia, która jest aktualnie coraz bardziej popularną na całym świecie, jest sposobem żywienia, niemal całkowicie pozbawionym kwasów omega-3, antyoksydantów i flawonoidów. Prym wiedzie w niej mięso, mleko krowie, tłuszcze trans, cukry proste, węglowodane rafinowane i sól. Również sam dobór produktów o wysokim indeksie glikemicznym (IG) żywności predysponuje do zaostrzenia się zmian trądzikowych.
Cechy diety zachodniej to przede wszystkiem:
Zwiększona wrażliwość na działanie diety zachodniej jest kwestią indywidualną i określone predyspozycje genetyczne mogą nasilać zmiany trądzikowe w odpowiedzi na wyżej wymienione składniki jadłospisu.
Sposób żywienia odgrywa niezwykle istotną rolę w terapii leczenia zmian trądzikowych. Aby dieta przyniosła jak najlepsze efekty, powinna być prawidłowo zbilansowana i różnorodna, dostarczając tym samym wszystkich niezbędnych składników odżywczych, mineralnych i witamin.
Prawidłowa dieta przy trądziku powinna opierać się na:
Sama dieta powinna być dietą normokaloryczną lub uwzględniającą deficyt kaloryczny. W przypadku nadwagi i otyłości samo ograniczenie podaży kalorii może mieć pozytywny wpływ na wygląd skóry.
Sposób żywienia odgrywa niezwykle istotną rolę w terapii leczenia zmian trądzikowych. Aby dieta przyniosła jak najlepsze efekty, powinna być prawidłowo zbilansowana i różnorodna, dostarczając tym samym wszystkich niezbędnych składników odżywczych, mineralnych i witamin.
Prawidłowa dieta przy trądziku powinna opierać się na:
Sama dieta powinna być dietą normokaloryczną lub uwzględniającą deficyt kaloryczny. W przypadku nadwagi i otyłości samo ograniczenie podaży kalorii może mieć pozytywny wpływ na wygląd skóry.
Dieta przy trądziku powinna opierać się na posiłkach o niskim indeksie glikemicznym, czyli takich, po spożyciu których poziom glukozy we krwi będzie wzrastał stopniowo, a nie gwałtownie. Wysoki indeks glikemiczny może przyczyniać się do wzrostu częstości występowania trądziku, a sama dieta charakteryzująca się wysokim IG, może sprzyjać pojawieniu się hiperglikemii oraz hiperinsulinemii.
Diety o niskim ładunku glikemicznym łagodzą zmiany trądzikowe poprzez pozytywny wpływ na układ wewnątrzwydzielniczy, obniżając poziom testosteronu w surowicy oraz poziom glukozy we krwi na czczo, poprawiają jednocześnie metabolizm insuliny i zwiększają stężenie SHBG.
Problem wpływu produktów mlecznych na nasilenie zmian trądzikowych stanowi wciąż przedmiot dyskusji. Zakłada się, że czynniki endokrynologiczne (hormonalne) ulegają zaostrzeniu przez konsumpcję mleka krowiego, ponieważ mleko jest produktem insulinotropowym, ma wysoki indeks glikemiczny i wpływa na wzrost IGF-1 i insuliny. Dodatkowo mleko i produkty oparte na białku serwatkowym podwyższają poziom poposiłkowej insuliny i IGF-1 w osoczu.
Mleko zawiera także związki o charakterze steroidowym, które z łatwością mogą być przekształcane w najbardziej aktywną formę testosteronu – DHT, który to stymuluje nadmierną produkcję łoju i przyspieszają keratynizację w obrębie jednostki włosowo-łojowej. Hormony androgenowe mogą również odpowiadać za przetłuszczanie się skóry, kolonizację w mieszkach włosowych bakterii z rodziny Cutibacterium acnes oraz nadmierne rogowacenie skóry.
Badania potwierdzają, że częste spożywanie mleka, szczególnie odtłuszczonego, pogarsza stan skóry trądzikowej. Osoby, które zdecydują się unikać mleka i jego przetworów, powinny jednak zadbać o odpowiednią podaż wapnia oraz witaminy D.
Niedobór kwasów tłuszczowych w diecie powoduje charakterystyczne dla trądziku zmiany w zakresie pracy gruczołów łojowych - sebum staje się mniej płynne, co prowadzi do zaczopowania ujść gruczołów łojowych i powstawania zaskórników i stanów zapalnych.
Kwasami tłuszczowymi które wykazują szczególnie korzystny wpływ na skórę trądzikową są kwasy omega-3 oraz GLA. Wykazują korzystny wpływ na stan skóry przez wpływ na zmianę składu sebum, powodując jego upłynnienie, zmniejszenie stanu zapalnego oraz zwiększenie tolerancji skóry na czynniki alergiczne oraz bakteryjne.
W diecie skóry trądzikowej warto więc zadbać o odpowiednią podaż tłuszczów roślinnych oraz ryb morskich, które dostarczają do diety wyżej wymienionych nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega 3 oraz olejów, takich jak rokitnik czy wiesiołek, bogatych w kwasy GLA.
Śniadanie:
jajecznica na dwóch jajkach z siemieniem lnianym, pieczywem razowym i surowymi warzywami pokrojonymi w słupki
Drugie śniadanie:
owocowa sałatka z migdałami
Obiad:
łosoś z rusztu z ryżem basmati i surówką z kiszonej kapusty
Kolacja:
sałatka z gorgonzolą i orzechami włoskimi
Osoby borykające się z trądzikiem niejednokrotnie same deklarują zaostrzenie się zmian skórnych w odpowiedzi na spożycie określonych produktów. Z tego powodu sposób żywienia przy trądziku może go nasilać lub regulować. Sama dieta powinna być jak najbardziej różnorodna, uwzględniając zasady związane z dietą przeciwzapalną, z niskim indeksem glikemicznym oraz ograniczeniem białek mleka w posiłkach. Aby mieć pewność że Twoja dieta jest zbilansowana i sprzyja skórze, warto skonsultować z dietetykiem, który specjalizuje się w wyżej wymienionym schorzeniu.
