Trądzik różowaty bywa mylony z trądzikiem pospolitym, który kojarzymy z okresem dojrzewania. Dlaczego? Trądzik różowaty ma wiele twarzy! Jest to jednak zupełnie inna jednostka chorobowa, która posiada kilka odmian i potrafi naprawdę uprzykrzyć choremu życie. Czym jest trądzik różowaty? Jakie są odmiany trądziku różowatego? Czy tę chorobę skóry można na trwałe wyleczyć?
Trądzik różowaty (łac. rosacea, acnerosea) to przewlekła, zapalna choroba skóry twarzy, która może charakteryzować się wieloma różnymi objawami oraz kilkoma odmianami. Ta uciążliwa dermatoza powoduje powstawanie zmian skórnych najczęściej na czole, policzkach i brodzie, które występują przeważnie symetrycznie.
Trądzik różowaty znany był już w XIV wieku i wiązano jego występowanie z nadmiernym spożyciem wina, co rzeczywiście po części jest prawdą. Zatem już w tamtych czasach posiadano podstawową wiedzę na temat tej choroby skóry, jednak metody jej leczenia były nieco... drastyczne. Trądzik różowaty leczono bowiem upustami krwi między innymi z miejsc zmienionych chorobowo, a więc z nosa lub czoła, a także pijawkami przystawianymi do skóry twarzy. Niestety na początku XIX wieku stwierdzono także, że całkowite wyleczenie trądziku różowatego jest niemożliwe i to stwierdzenie pozostaje faktem do dziś.
Obecnie w rozpoznaniu i leczeniu trądziku różowatego ważne jest podejście holistyczne, czyli całościowe. Należy szukać prawdopodobnej przyczyny i odpowiednich metod leczenia, biorąc pod uwagę całokształt zdrowia fizycznego człowieka, a nie tylko wygląd zmian skórnych.
W zakresie przyczyn trądziku różowatego również nie jesteśmy w stanie zbyt dużo powiedzieć w obecnych czasach, chociaż wiemy na pewno, że alkohol jedynie zaostrza objawy dermatozy, a nie jest jego bezpośrednią przyczyną.
Do prawdopodobnych przyczyn trądziku różowatego zalicza się:
Wpływ Helicobacter pylori na rozwój trądziku różowatego jest poddawany ciągłej dyskusji. Brak jest również jednoznacznych danych czy Demodex foliculorum należy do bezpośrednich przyczyn rosacea czy jego namnażanie jest wynikiem zachodzących zmian w skórze.
Trądzik różowaty dotyka głównie osoby o jasnej karnacji, częściej kobiety niż mężczyzn. U Panów stwierdza się z kolei znacznie więcej przypadków najcięższej formy rosacea, a więc odmiany guzkowej.
Rosacea rozpoczyna się zazwyczaj po 30. roku życia i stwierdzany jest częściej u kobiet niż u mężczyzn. Na początku występuje zazwyczaj napadowy rumień twarzy, który pojawia się, a następnie ustępuje. Trądzik różowaty rozwija się, a jego największe nasilenie przypada na wiek około 40-50 lat. Zaczerwienienie przekształca się w rumień trwały, pojawiają się teleangiektazje, czyli pajączki. Kolejne objawy to pieczenie, swędzenie i obrzęk twarzy, a także grudki i krostki, a w miarę postępowania choroby mogą wystąpić również zmiany guzowate, które częściej dotyczą mężczyzn.
Jednak w celu dokładnego opisania objawów trądziku różowatego należy podzielić go najpierw na typy.
Międzynarodowe Towarzystwo Trądziku Różowatego (National Rosacea Society) wyróżniło w 2002 roku 4 główne postaci trądziku różowatego, które funkcjonują do dziś:
Postać rumieniowo-teleangiektatyczna jest najczęstsza i charakteryzuje się występowaniem symetrycznego, nawracającego lub utrwalonego rumienia w środkowej części twarzy. Pacjenci mogą skarżyć się na kłujący ból lub pieczenie oraz widoczne teleangiektazje, czyli poszerzone drobne naczynia krwionośne. Zdarza się, że zmiany występują poza twarzą - na małżowinach usznych, karku, obrzeżach twarzy czy dekolcie. Niestety do zaostrzenia objawów może przyczyniać się stres, spożywanie alkoholu, gorące lub pikantne potrawy oraz nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne.
Postać grudkowo-krostkowa
Ten typ trądziku różowatego cechuje obecność grudek i krost w środkowej części twarzy, w okolicy utrwalonego rumienia. Grudki są przeważnie małe, czasami ostro zakończone z równocześnie występującymi krostkami. Zazwyczaj obecne są na wypukłych częściach twarzy, ale także w obrębie nosa, czerwieni wargowej czy oczu i mogą przypominać zmiany skórne w trądziku młodzieńczym. W trądziku różowatym nie występują jednak zaskórniki, co jest czynnikiem różnicującym rosacea i trądzik pospolity. W postaci grudkowo-krostkowej mogą również występować teleangiektazje.
Postać z dominacją zmian przerostowych, czyli inaczej postać guzkowa charakteryzuje się występowaniem wykwitów z pogrubieniem skóry i powstawaniem rozległych guzów. Zazwyczaj pojawia się na nosie i zwana jest wówczas rhinophyma. Guzy mogą powstawać także na brodzie, szczęce, czole, policzkach i na uszach. Zazwyczaj są one niebolesne, ale bardzo widoczne. Skóra grubieje i może przypominać wyglądem powierzchnię pomarańczy. Postać guzkowa występuje rzadziej niż pozostałe, ale za to częściej pojawia się u mężczyzn niż u kobiet.
Ostatnia postać jest najczęściej najcięższa do zdiagnozowania, a dotyczy około połowy pacjentów cierpiących z powodu trądziku różowatego. Należy rozważyć występowanie tej postaci, gdy u chory skarży się na łzawienie, pieczenie, suchość i swędzenie oczu oraz wrażenie piasku w gałce ocznej. Może występować także nadwrażliwość na słońce, a pacjenci mogą mieć problemy z noszeniem soczewek kontaktowych, niewyraźnym widzeniem i zapaleniem brzegów powiek i spojówek. Powstawanie gradówek i infekcji gronkowcem również cechuje postać oczną rosacea. Niestety odmiana ta w nasilonych przypadkach może skończyć się utratą wzroku.
Pomimo powyższej klasyfikacji należy zdawać sobie sprawę, że pacjenci z trądzikiem różowatym często doświadczają kombinacji różnych objawów, na przykład rumienia z grudkami i krostami.
Kwestia leczenia w trądziku różowatym jest bardzo indywidualna i zależy przede wszystkim od postaci rosacea oraz stopnia zaawansowania zmian. Całkowite wyleczenie nie jest możliwe, ale zmniejszenie nasilenia objawów jak najbardziej.
Pielęgnacja, ale... z umiarem!
O skórę z trądzikiem różowatym oczywiście należy dbać, ale nie przesadnie. Nie powinno się używać zbyt wielu różnych kosmetyków do oczyszczania i nawilżania. Potwierdzono, że wystarczy dobry płyn micelarny, krem i serum do wrażliwej i skłonnej do zaczerwienienia skóry. Należy także pamiętać o odpowiedniej ochronie przeciwsłonecznej.
Terapia miejscowa
Leczenie miejscowe powinno być dostosowane do rodzaju występujących zmian skórnych i ich nasilenia. Satysfakcjonujące wyniki w postaci grudkowo-krostkowej dają terapie z zastosowaniem iwermektyny, metronidazolu czy kwasu azelainowego. Z kolei benzoesan benzylu i krotamiton zastosowane łącznie są skuteczne w przypadku trądziku różowatego z jednoczesnym zakażeniem nużeńcem ludzkim (Demodex folliculorum).
Terapia doustna
Leczenie trądziku różowatego obejmuje czasami także terapię ogólną. Z dostępnych leków stosowane są przeciwzapalne tetracykliny, które wyparły doustny metronidazol ze względu na jego uporczywe działania niepożądane takie jak metaliczny posmak w ustach, bóle głowy czy nudności.
Terapie laserem
W zmniejszeniu rumienia i teleangiektazji stosowane są z powodzeniem także zabiegi w salonach kosmetycznych oraz medycyny estetycznej. Wykorzystywany do tego celu jest IPL, czyli światło pulsacyjne i laser naczyniowy, na przykład żółty.
Inne metody leczenia
Do innych metod leczenia w trądziku różowatym należą na przykład zabiegi kosmetyczne z wykorzystaniem kwasu azelainowego czy laktobionowego oraz peeling kawitacyjny z zastosowaniem ultradźwięków.
Podczas procesu leczenia należy również wziąć pod uwagę, że trądzik różowaty należy do chorób skóry, których występowanie i nasilenie zależy od poziomu stresu pacjenta. National Rosacea Society podkreśla, że nawet 90% pacjentów z trądzikiem różowatym posiadało obniżoną samoocenę. Z kolei przeszło 40% unikało spotkań towarzyskich z powodu kompleksów. Właśnie dlatego często oprócz pomocy dermatologa warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą. Co ciekawe zgodnie z indeksem Griesemera w przypadku trądziku różowatego zmiany pojawiają się najczęściej po 2 dniach od wystąpienia reakcji stresowej.
Wymieniając prawdopodobne przyczyny trądziku różowatego można zauważyć, że przeplatają się one często z czynnikami, które mogą zaostrzać przebieg zmian skórnych. Niestety przyczyny rosacea nie są do końca poznane, dlatego granica między nimi, a innymi czynnikami jest często rozmyta.
Trądzik różowaty może nasilać się pod wpływem:
Pacjenci powinni także unikać gwałtownych zmian temperatury, sauny, solarium, gorących kąpieli i intensywnego wysiłku fizycznego. Jak widać czynników, które mogą zaostrzać trądzik różowaty jest naprawdę wiele, dlatego pacjenci sami powinni zwrócić uwagę, co wpływa na nasilenie zmian skórnych w ich przypadku. Czasami reakcja może wystąpić z opóźnieniem jak w przypadku zaostrzenia objawów po około 2 dniach od pojawienia się bodźca stresowego. Taka obserwacja nie należy więc do najłatwiejszych!
Badania dotyczące składników diety, które powinniśmy wybierać chorując na trądzik różowaty nadal trwają. Niektóre źródła zalecają wiśnie, jeżyny czy borówki prawdopodobnie ze względu na wysoką zawartość witaminy C, która uszczelnia naczynia krwionośne, zapobiegając tworzeniu pajączków. W badaniach naukowych potwierdzono pozytywną rolę także innych składników diety.
Postaw na kwasy omega!
Należy wyeliminować z diety niezdrowe tłuszcze, które nie służą naszej cerze, ale ta zasada nie dotyczy Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych (NNKT), czyli popularnych kwasów omega. Przeciwzapalne działanie tych związków wpływa korzystnie na kondycję naszej skóry i zapobieganie powstawaniu teleangiektazji. Poza tym w badaniach wykazano zmniejszenie suchości oczu u pacjentów z postacią oczną trądziku różowatego.
Najważniejszym źródłem kwasów omega są przede wszystkim tłuste ryby takie jak łosoś, śledź czy makrela. Warto także od czasu do czasu pozwolić sobie na owoce morza.
A może probiotyki?
Chociaż brakuje solidnych dowodów i randomizowanych badań, sugeruje się, że probiotyki mogą odgrywać pozytywną rolę w leczeniu wspomagającym trądziku różowatego. Przypisuje się im działanie przeciwzapalne, regeneracyjne i łagodzące obrzęk. Pomimo doniesień przemawiających za stosowaniem probiotyków w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych, potrzebnych jest więcej badań na potwierdzenie ich skuteczności w terapii trądziku różowatego.
Zdecydowanie więcej informacji posiadamy obecnie na temat składników, których powinniśmy unikać. Skórze osób z trądzikiem różowatym nie sprzyja przede wszystkim żywność zawierająca aldehyd cynamonowy, a więc pomidory czy czekolada. Związek ten wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych, rumień i powstawanie teleangiektazji.
Podobnie działają produkty powodujące wzrost poziomu histaminy, a więc czerwone wino, ser dojrzewający czy kiszona kapusta. Co więcej, u osób z nietolerancją histaminy przykładowe czerwone wino może nie tylko wywołać zaczerwienienie na twarzy, ale także świąd, obrzęk, nudności, wymioty czy kołatanie serca.
