Mięśnie dna miednicy jest to grupa mięśni szkieletowych, zamykających dolną ścianę miednicy. U zwierząt mięśnie te mają kształt pionowy i odpowiadają przede wszystkim za ruchy ogona, u człowieka w wyniku postawy dwunożnej mają kształt poziomy i spełniają szereg funkcji: posturalnych, ochronnych i wspomagających pracę narządów wewnętrznych.
Miednica człowieka zbudowana jest z parzystych kości miednicznych (na każdą z nich składają się kość łonowa, biodrowa i kulszowa) oraz nieparzystej kości krzyżowej. Dno miednicy kostnej wyściełane jest przez 3 warstwy mięśni: warstwę powierzchowną, warstwę pośrednią (zwaną też przeponą moczowo-płciową) oraz warstwę głęboką (czyli przeponę miednicy).
Do mięśni warstwy powierzchownej zalicza się: mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu, drobny mięsień poprzeczny powierzchowny krocza oraz parzyste mięśnie kulszowo-jamisty i opuszkowo-gąbczasty – wspomagające funkcję i przyjemność seksualną.
Na warstwę pośrednią składają się: mięsień poprzeczny głęboki krocza – odpowiedzialny za napięcie/zbliżanie guzów kulszowych, mięsień zwieracz cewki moczowej oraz górna i dolna powięź przepony moczowo-płciowej.
Z punktu widzenia rozmiarów oraz ułożenia anatomicznego najważniejszą rolę w funkcjonalności dna miednicy pełnią mięśnie warstwy głębokiej, czyli przede wszystkim parzyste mięśnie dźwigacze odbytu. Do mięśni tej warstwy zalicza się również mięśnie guziczne oraz górną i dolną powięź przepony miednicy.
Każdy z nas zetknął się z określeniem mięśnie Kegla, jako synonim mięśni dna miednicy. Nazwa ta pochodzi od nazwiska amerykańskiego ginekologa doktora Arnolda Kegla, który jako pierwszy w historii w latach 50. XXw. zaczął zalecać swoim pacjentkom z problemem nietrzymania moczu – ćwiczenia zaciskania zwieracza cewki moczowej, aby powstrzymać strumień moczu. Idee Kegla okazały się być bardzo słuszne! Dziś wiemy, że regularny trening mięśni dna miednicy pozwala skutecznie leczyć łagodne i umiarkowane dolegliwości związane z:
Obecnie trening mięśni Kegla skoncentrowany jest na pracy mięśni głębokich, odchodząc od małej i nieznacznej roli zwieracza cewki moczowej.
Wspólnie mięśnie dna miednicy stanowią miękkie podłoże wyściełające naszą miednicę - podtrzymujące i amortyzujące narządy jamy brzusznej. Wraz przeponą oddechową, mięśniami brzucha i pleców pełnią funkcje stabilizacyjne tułowia. Przede wszystkim jednak mięśnie dna miednicy znane są z udziału procesach zamykania/otwierania światła cewki moczowej i odbytu, czyli procesów mikcji i defekacji. Dodatkowo mdm wspomagają funkcje seksualne: odpowiadają za wzwód prącia u mężczyzn i wzwód łechtaczki u kobiet, a także biorą udział w procesie nawilżenia narządów rozrodczych podczas stosunku.
Różnice w budowie anatomicznej męskiej i żeńskiej sprawiają, iż częstotliwość występowania dolegliwości związanych z osłabieniem mięśni dna miednicy i nietrzymaniem moczu będzie zdecydowanie wyższa u kobiet niż u mężczyzn. U kobiet w obszarze dna miednicy występują 3 naturalne otwory anatomiczne związane z zakończeniem układów wydalniczego, pokarmowego i rozrodczego w porównaniu z 2 otworami w miednicy męskiej, co będzie prowadzić do większej podatności na uszkodzenia. Dodatkowo ciąża i poród stanowią istotny czynnik ryzyka osłabienia mięśni w tym obszarze. Na uwagę zasługuje również różnica w długości męskiej i żeńskiej cewki moczowej, w przypadku mężczyzn trening mięśnia zwieracza zewnętrznego cewki moczowej będzie odgrywać bardziej znaczącą rolę niż u kobiet właśnie z powodu dłuższej cewki moczowej.
Nietrzymanie moczu jest jedną z podstawowych dolegliwości dna miednicy, dotykającą rzesze kobiet na całym świecie. Istnieją trzy rodzaje nietrzymania moczu:
We wszystkich przypadkach dochodzi do osłabienia mięśni dna miednicy. Trening mięśni dna miednicy jest uznawany jako leczenie pierwszego rzutu w nietrzymaniu moczu. Ćwiczenia mięśni Kegla te są całkowicie bezpieczne, a ich systematyczne wykonywanie prowadzi do zwiększenia siły mdm i wzrostu ciśnienia zamknięcia cewki moczowej, a także znacząco poprawia jakość życia. Aby trening został przeprowadzony poprawnie, powinien zostać poprzedzony badaniem i instruktażem ze strony fizjoterapeuty uroginekologicznego.
Zawsze w pierwszej linii leczenia nietrzymania moczu stosuje się trening mięśni Kegla. Aby jednak mógł spełnić swoją funkcję wymaga on świadomości swoich mięśni dna miednicy i umiejętności wygenerowania adekwatnego ich skurczu. Jak pokazują badania ok. 30% kobiet nie jest zdolna do napięcia mięśni dna miednicy i potrzebuje dodatkowej pomocy rehabilitacyjnej. Odpowiedzią dla nich jest elektrostymulacja dna miednicy. Obecnie dostępnych jest bardzo wiele urządzeń do elektrostymacji, czy biofeedbacku, z którymi można ćwiczyć samodzielnie w domu. W zdecydowanej większości przypadków (ok.80-90%) elektrostymulacja mięśni dna miednicy przynosi pożądane rezultaty, a jest zdecydowanie mniej inwazyjna i mniej kosztowna niż leczenie operacyjne.
Mięśnie dna miednicy pełnią szczególnie ważną rolę w ciele, a ich trening w sposób bezpieczny i skuteczny pomaga bezpośrednio w leczeniu dolegliwości takich jak:
Pośrednio, wspomagająco w leczeniu:
Świadomość i umiejętność aktywacji mięśni dna miednicy jest szczególnie ważna dla kobiet, u których ten obszar w wyniku ciąży i porodu może ulec osłabieniu.
