Alergia pokarmowa jest poważnym problemem nie tylko wśród dzieci, ale też w populacji osób dorosłych. Nawet jeśli dotychczas nie odnotowaliśmy żadnych objawów alergii, nie można wykluczyć, że dolegliwości nie pojawiają się w późniejszym okresie życia. Do najsilniej uczulających pokarmów wśród osób dorosłych należą między innymi:
Alergenem można nazwać każdy czynnik, który powoduje nadreaktywność układu immunologicznego. Skutkuje to między innymi silną syntezą przeciwciał klasy IgE oraz pojawieniem się objawów alergicznych, które mogą występować w obrębie wszystkich układów naszego organizmu.
W całej grupie związków mogących powodować alergię wyróżniamy:
Należy podkreślić, że alergię mogą wyzwalać też czynniki, które trudno umieścić w powyższej klasyfikacji. Należą do nich np. ekspozycja na słońce czy wysiłek fizyczny.
Alergeny pokarmowe to składniki znajdujące się w pożywieniu, które po rozpoznaniu przez komórki układu immunologicznego, mogą wyzwolić reakcję alergiczną.
Najczęściej występujące alergeny pokarmowe to:
Zazwyczaj w danym produkcie znaleźć można nie jeden, a całą grupę alergenów. Przykładem może być jajo kurze, w którym znajduje się:
U jednego pacjenta alergia na jaja może być spowodowana tylko jednym z tych białek, natomiast u innych osób do manifestacji objawów alergii na jajka może dojść w wyniku działania wszystkich wymienionych alergenów.
Niestety w przypadku wielu produktów obróbka termiczna, a nawet hydroliza enzymatyczna nie znoszą właściwości alergizujących.
Ogólne statystyki informują o istnieniu alergii pokarmowej wśród dorosłych na poziomie 1-5%, jednak dane te mogą być niedoszacowane ze względu na brak prawidłowej diagnozy u wielu osób.
W latach 2005-2009 podjęto próbę uporządkowania wiedzy na temat występowania alergii w populacji europejskiej. W tym celu stworzono międzynarodowy projekt EuroPrevall (The Prevalence, Cost and Basis of Food Allergy Across Europe), który finansowano w ramach 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej. Wnikliwej analizie poddano wszystkie grupy wiekowe: od niemowląt po osoby dorosłe.
W efekcie przeprowadzonych prac ustalono, że częstość występowania alergii pokarmowej nieustannie wzrasta, a najczęściej uczulające pokarmy wśród przebadanych osób we wszystkich grupach wiekowych (dzieci i dorośli) to między innymi:
Szczegółowe opracowania dotyczące przebiegu i rezultatów programu Europrevall można znaleźć w ogólnodostępnych bazach publikacji.
Uczulenie na orzechy laskowe
Do niedawna alergia na białka orzeszków ziemnych była diagnozowana głównie w Stanach Zjednoczonych, ale aktualnie stanowi ona poważny problem wśród pacjentów na całym świecie, w tym w populacji europejskiej.
Orzeszki ziemne, zwane arachidowymi, zawierają cały szereg uczulających białek, do których zaliczamy:
Manifestacja alergii na białka orzeszków ziemnych obejmuje głównie: zespół alergii jamy ustnej (OAS), zaczerwienienie i świąd skóry, nudności i wymioty, biegunkę, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli i obrzęk krtani oraz spadek ciśnienia tętniczego. U części pacjentów obserwowany jest wstrząs anafilaktyczny.
Uczulenie na orzechy ziemne
Nieprawidłowe reakcje na białka orzechów laskowych stają się jednym z najczęściej zgłaszanych przypadków alergii pokarmowej w populacji dorosłych osób w Europie. U pacjentów z reguły obserwowane są objawy ze strony układu oddechowego, choć możliwe jest także występowanie dysfunkcji w obrębie układu pokarmowego czy skóry.
Dominującym alergenem w orzechach laskowych jest białko Cor a 1 z rodziny PR-10. Oprócz tego za alergię pokarmową odpowiedzialne są:
Należy podkreślić, że u wielu pacjentów występuje tzw. alergia krzyżowa na orzechy laskowe i pyłek brzozy. Jest to spowodowane wysokim podobieństwem alergenów znajdujących się w obu gatunkach.
Alergia na białka mleka krowiego dotyczy przede wszystkim dzieci, jednak z problemem boryka się także coraz większa liczba dorosłych pacjentów. Należy podkreślić, że alergii pokarmowej nie wolno mylić z nietolerancją laktozy, gdyż schorzenie to jest spowodowane defektem metabolicznym (brak enzymu laktazy), a nie mechanizmem immunologicznym.
Mleko krowie zawiera około 30 różnych białek, z których reakcje alergiczne wywołują najczęściej:
Alergia na białka mleka krowiego zazwyczaj oparta jest na mechanizmie IgE-zależnym, który powoduje nieprawidłowe reakcje skórne oraz dysfunkcje ze strony układu oddechowego i pokarmowego.
Ze względu na możliwość wystąpienia reakcji krzyżowych, osoby z alergią na białka mleka krowiego nie powinny spożywać mleka pochodzącego innych gatunków (np. mleko kozie).
Manifestacja objawów alergii pokarmowej po spożyciu jajek jest zazwyczaj podobna, jak w przypadku mleka krowiego. Dochodzi do pojawienia się zmian skórnych oraz nieprawidłowych reakcji w obrębie układu pokarmowego i oddechowego.
Do alergizujących białek jaja kurzego zaliczamy:
Alergia na białka ryb oparta jest zazwyczaj na mechanizmie IgE-zależnym. Najczęściej opisywanym alergenem znajdującym się w rybach jest parwalbumina (Gad c 1).
Choć białko to jest obecne w mięśniach dorsza bałtyckiego, alergicy z powodu ryzyka reakcji krzyżowych nie powinni spożywać także innych gatunków ryb, takich jak:
Należy podkreślić, że alergia na białka ryb może mieć postać pokarmową, ale też wziewną. Osoby nadwrażliwe często skarżą się na dokuczliwe objawy nawet po wdychaniu oparów powstających przy przygotowaniu potraw lub podczas pracy w przetwórstwie ryb.
Wśród wszystkich owoców morza, najczęściej alergię pokarmową powodują krewetki. Zawarta w ich mięsie tropomiozyna powoduje szereg nieprawidłowych reakcji skórnych oraz objawów ze strony układu pokarmowego. Ciekawostką jest fakt, że u osób z alergią na białka skorupiaków możliwe jest występowanie reakcji krzyżowych z roztoczami.
Pszenica zawiera cały szereg alergenów, z których największe znaczenie ma białko Tri a 14, które określane jest panalergenem.
Panalergeny należy rozumieć jako alergeny o zbliżonej budowie i występujące w wielu niezależnych źródłach. Są one decydująca przczyną tzw. reakcji krzyżowych.
Alergia na białka pszenicy może mieć postać:
Alergeny zawarte w kiwi charakteryzują się wysoką homologią z alergenami traw i brzozy, co jest przyczyną częstych reakcji krzyżowych.
Do uczulających białek zawartych w kiwi zaliczamy:
Warto zaznaczyć, że w populacji osób dorosłych zamieszkujących wschodnią część Europy, do manifestacji alergii pokarmowej po spożyciu kiwi dochodzi przede wszystkim w wyniku działania białka Act d 8 (PR-10).
Do alergenów zawartych w selerze zaliczamy:
Po zjedzeniu selera często obserwowane są reakcje krzyżowe z alergenami pyłku brzozy, marchwi a także z niektórymi przyprawami. W efekcie dochodzi do manifestacji objawów w postaci zespołu alergii jamy ustnej (OAS), ale możliwy jest także wstrząs anafilaktyczny.
Codziennie spożywane produkty są źródłem nie tylko cennych składników budulcowych i odżywczych, ale też substancji wywołujących reakcje alergiczne. Okazuje się, że powszechnie stosowane składniki diety mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Pyszny posiłek zawierający owoce, warzywa, ryby i owoce morza, zboża czy jaja kurze może być przyczyną reakcji alergicznej, której skutki często trudno przewidzieć. Problem alergii pokarmowej wciąż narasta. Mimo licznych badań, część mechanizmów pozostaje nie w pełni wyjaśniona. Pewne jest natomiast, że alergicy odczuwają ogromny dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu, a manifestacja objawów alergicznych wiąże się często z obniżeniem jakości życia.
