*Produkty na liście rezerwacji leków na receptę:
Przejdź do rezerwacji
Mężczyzna trzyma awokado

Alergia pokarmowa u dorosłych. Jakie są przyczyny i objawy alergii pokarmowej u dorosłych?

Alergia pokarmowa staje się coraz poważniejszym problemem na całym świecie. Do manifestacji objawów może dojść nawet w dojrzałym wieku, mimo braku wcześniejszych symptomów w czasie dzieciństwa. Według dostępnych statystyk aż od 1 do 5% dorosłych w społeczeństwie cierpi z powodu alergii. Pokarmami najczęściej uczulającymi osoby dojrzałe są między innymi orzechy, ryby i owoce morza, jaja, pomidory, seler i niektóre przyprawy.

Czym jest alergia pokarmowa u dorosłych?

Alergia pokarmowa wpisuje się w problem nadwrażliwości pokarmowej, którą należy rozumieć jako zespół potwierdzonych i powtarzalnych objawów wywołanych spożyciem składników pokarmowych, które w tej samej dawce nie wywołują dolegliwości u osób zdrowych.

W przypadku alergii dochodzi do uruchomienia procesów związanych z układem immunologicznym oraz aktywacji tzw. szlaku Th2, który jest związany z funkcjonowaniem określonej grupy limfocytów (Th2). W mechanizmie reakcji alergicznej ogromną rolę spełniają także przeciwciała, kompleksy immunologiczne oraz substancje odpowiedzialne za indukcję stanu zapalnego, zwane mediatorami prozapalnymi.

Alergia pokarmowa może obejmować następujące mechanizmy:

  • IgE-niezależny, uruchamiany zazwyczaj od kilku godzin do kilku dni po spożyciu alergizującego pokarmu. Ten typ alergii nie jest związany z produkcją przeciwciał klasy IgE.
  • IgE-zależny, który zwykle pojawia się szybko po spożyciu alergenów. Jest to zespół reakcji związany z produkcją immunoglobulin klasy IgE. Powstają kompleksy immunologiczne (antygen-przeciwciało), które przyłączają się do mastocytów, zwanych inaczej komórkami tucznymi. W konsekwencji powoduje to syntezę związków takich jak histamina, czy leukotrieny, które są odpowiedzialne za indukcję stanu zapalnego w organizmie.

Czynniki wywołujące alergię

Obecnie wiadomo, że największe znaczenie w rozwoju alergii mają następujące czynniki:

1. Czynniki genetyczne:

Okazuje się, że każdy z nas jest objęty ryzykiem wystąpienia alergii na poziomie 5-15%. Sprawa ta diametralnie się zmienia, jeśli jesteśmy obciążeni pozytywnym wywiadem alergicznym w rodzinie. W takiej sytuacji, jeśli jeden z rodziców cierpi na alergię, to ryzyko wystąpienia alergii u dziecka wynosi od 40 do 60%, natomiast jeśli oboje rodzice są alergikami, istnieje nawet 80% ryzyka, że alergia stanie się i naszym problemem.

Wraz z postępem badań naukowych, udało się wyodrębnić kilka genów, które z dużym prawdopodobieństwem odpowiedzialne są za rozwój alergii pokarmowej. Należą do nich:

  • geny czynnika transkrypcyjnego FOXP3 (ang. forkhead box P3), które są zlokalizowane w chromosomie X p11
    Nieprawidłowości w obrębie tego genu mogą wpływać na zaburzenia ze strony układu immunologicznego, wewnątrzwydzielniczego i pokarmowego oraz sprzyjać występowaniu atopowego zapalenia skóry, co zostało sklasyfikowane jako wrodzony sprzężony z chromosomem X zespół dysregulacji immunologicznej, poliendokrynopatii i enteropatii (IPEX, ang. ang. immunodysregulation polyendocrinopathy enteropathy X-linked syndrome).

  • geny kodujące STAT6, umiejscowione na chromosomie 12q
    Czynnik STAT6 (ang. signal transducer and activator of transcription 6) jest odpowiedzialny za przekazywanie sygnałów z receptorów błonowych do jądra komórkowego oraz za aktywację transkrypcji interleukiny-4 i interleukiny-13. Polimorfizm genów czynnika STAT6 może być przyczyną nieprawidłowości ze strony układu immunologicznego, przez co staje się ważnym czynnikiem w etiopatogenezie alergii.

  • geny kodujące białko SPINK5 (chromosom 5q33.1)
    Białko SPINK5 (ang. serine peptidase inhibitor kazal type 5) jest inhibitorem proteaz serynowych, które występuje w nabłonku wielowarstwowym. Mutacje w genie SPINK5 korelowane są z poważnymi problemami skórnymi (np. wrodzoną rybią łuską) oraz alergią i astmą. Mechanizm jest prawdopodonie związany z uszkodzeniem nabłonków, co z kolei powoduje nadreaktywność szlaku Th2 oraz  eozynofilowe nacieki w obrębie  przewodu pokarmowego.

  • geny kodujące filagrynę, które są umiejscowione w chromosomie 1q21Filagryna należy do białek odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie naskórka, natomiast mutacje w obrębie genu filagryny mogą wpływać na zwiększoną przenikalność alergenów wziewnych i pokarmowych.

2. Czynniki środowiskowe:

W przypadku poszukiwania przyczyn alergii u dorosłych coraz częściej analizowane są czynniki środowiskowe, zwane też epigenetycznymi. Miejsce zamieszkania, styl życia, sposób przygotowywania posiłków, a nawet intensywność podróżowania i poznawanie kuchni odległych kultur są ważnymi aspektami związanymi z manifestacją objawów nadwrażliwości pokarmowej.

Do czynników wpływających na rozwój alergii lub zaostrzenie objawów uczulenia u dorosłych zaliczamy między innymi:

  • zanieczyszczenia środowiskowe,
  • dym tytoniowy,
  • alergie krzyżowe,
  • zakażenia bakteryjne i nieprawidłową mikrobiotę,
  • nieprawidłową dietę, bogatą w żywność przetworzoną i zawierającą liczne dodatki (np. barwniki, konserwanty, czy środki zagęszczające),
  • czynniki klimatyczne i stopień uprzemysłowienia,
  • stres,
  • nieprawidłowy styl życia,
  • nadmierną sterylność otoczenia,
  • nadużywanie detergentów i kosmetyków,
  • niedobór witaminy D3,
  • globalizację diety, która sprawia, że niedostępne dotychczas uczulające pokarmy, nagle stają się częstym elementem naszej diety.

Produkty na alergię

Przyczyny występowania alergii pokarmowej u osób dorosłych

Powszechnie przyjęto, że alergia pokarmowa dotyczy przede wszystkim dzieci. Jednak liczne badania naukowe, analiza objawów klinicznych oraz ostatnie dziesięciolecia poświęcone obserwacji pacjentów pokazały, że problem dotyczy coraz większej liczby osób dorosłych. Alergia pokarmowa może zatem pojawić się w każdym wieku, nawet u osób, które wcześniej nie miały problemu z występowaniem nadwrażliwości i nie są obciążone pozytywnym wywiadem rodzinnym. 

Alergia u dorosłych - czy stanowi poważny problem? Sprawdź statystyki!

Oszacowano, że problem alergii pokarmowej w populacji osób dorosłych sięga od 1 do 5%, a z każdym rokiem statystyki stają się coraz bardziej niepokojące.

Szybki wzrost diagnozowanych przypadków spowodował, że możliwe jest już mówienie o prawdziwej „epidemii alergii”, natomiast przyczyny pojawienia się alergii pokarmowej w wieku dojrzałym pozostają wciąż przedmiotem wielu dyskusji.

Za monitorowanie i odpowiednią klasyfikację chorób alergicznych na naszym kontynencie odpowiedzialna jest Europejska Akademia Alergii i Immunologii Klinicznej (EAACI, ang. European Academy of Allergy and Clinical Immunology), która jest organizacją zrzeszającą naukowców, lekarzy i innych pracowników branży medycznej, będących specjalistami w obszarze alergii i immunologii. 

Alergia a nietolerancja pokarmowa - jaka jest różnica?

Należy podkreślić, że alergia pokarmowa jest często mylona z nietolerancją pokarmową, której podłoże nie jest związane z mechanizmami immunologicznymi. Nietolerancja pokarmowa jest najczęściej związana z dysfunkcjami metaboliczno-biochemicznymi, których przykładem jest nietolerancja laktozy (tzw. cukru mlecznego), wynikająca z braku lub niskiej aktywności laktazy w organizmie.

Jakie są skutki i objawy alergii pokarmowej u dorosłych?

Po spożyciu alergizującego pokarmu może dojść do wytworzenia kompleksów immunologicznych (antygen-przeciwciało) i uwolnienia markerów stanu zapalnego. Ponadto uruchomiona jest produkcja cytokin, zwiększenie wydzielania śluzu  oraz wzrost przepuszczalności i wzmożonej perystaltyki jelit. Wszystkie te procesy doprowadzają następnie do manifestacji objawów alergicznych, które mogą być dotkliwe i niebezpieczne dla pacjenta.

Warto podkreślić, że kompleksy immunologiczne są transportowane wraz z krwią do różnych części ciała. W efekcie tego spożycie alergenów może powodować nie tylko dolegliwości ze strony układu pokarmowego, ale obejmować także objawy w każdym innym narządzie. Przykładem może być na pojawienie się opuchlizny, swędzącej wysypki, czy też rumienia na skórze po zjedzeniu uczulającego posiłku.

Objawem alergii pokarmowej u dorosłych może być między innymi:

  • ból brzucha,
  • wzdęcia,
  • biegunka,
  • obrzęk (np. w okolicy jamy ustnej),
  • swędzenie skóry,
  • atopowe zapalenie skóry,
  • duszności,
  • katar (alergiczny nieżyt nosa),
  • astma,
  • kaszel,
  • alergiczny nieżyt spojówek,
  • nieprawidłowości ze strony układu nerwowego,
  • nieprawidłowości ze strony układu moczowego.

Manifestacja objawów alergicznych u dorosłych związanych z układem pokarmowym, może być sklasyfikowana jako:

    • zespół alergii jamy ustnej (wraz z występowaniem tzw. reakcji krzyżowych),
    • anafilaktyczna reakcja żołądkowo-jelitowa,
    • alergiczne eozynofilowe zapalenie przełyku,
    • alergiczne eozynofilowe zapalenie żołądka i jelit,
    • zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy.

Alergia pokarmowa a wstrząs anafilatyczny - jakie jest ryzyko?

Alergia pokarmowa może być przyczyną wstrząsu anafilaktycznego, który jest zagrożeniem życia. Proces jest gwałtowny i w większości przypadków następuje bezpośrednio po spożyciu posiłku zawierającego alergeny.

Na wstrząs anafilaktyczny szczególnie narażone są osoby, które chorują na astmę. Ciekawy jest fakt, że część przypadków wstrząsu anafilaktycznego może być także wyzwolona poprzez wzmożony wysiłek fizyczny, który ma miejsce od 2 do 4 godzin po spożyciu alergizującego pokarmu. Intensywny trening stanowi więc potencjalny  czynnik wyzwalający nasilenie reakcji alergicznej, która bez aktywności fizycznej nie zostałaby zainicjowana.

Diagnostyka i leczenie alergii pokarmoweju dorosłych

Diagnostyka alergii jest procesem trudnym i dość żmudnym. W pierwszej kolejności należy przeprowadzić szczegółowe badanie lekarskie i prawidłowo zebrać wywiad u pacjenta.

W dalszej kolejności należy wykorzystać dostępne metody diagnostyczne:

  • w warunkach in vitro:
  •  oznaczenie całkowitego stężenia IgE,
  •  oznaczenie swoistych IgE,
  •  test aktywacji bazofilów (BAT, ang. basophil activation test),
  •  testy mikrooznaczeń, np. ISAC (ang. immuno-solid phase allergen chip).
  • w warunkach in vivo:
  •  punktowe testy skórne,
  • próba prowokacyjna, czyli podwójnie ślepa próba kontrolowana placebo (DBPCFC, ang. double-blind, placebo-controlled, food challenge). Metoda ta stanowi tzw. złoty standard w rozpoznawaniu alergii pokarmowej. Badanie musi być przeprowadzone pod ścisłym nadzorem lekarskim. Należy podkreślić, że próba ta nie może być wykonywana u pacjentów z potwierdzonym epizodem anafilaksji, w trakcie trwania infekcji lub podczas manifestacji objawów alergii wziewnej w sezonie pylenia alergenu.

W przypadku potwierdzenia alergii pokarmowej u dorosłych należy zastosować przede wszystkim dietę eliminacyjną, która polega na unikaniu pokarmów wywołujących nieprawidłowe reakcje immunologiczne (uczuleniowe). Pacjentowi można też zaproponować immunoterapię, związaną z odczulaniem i nabyciem tolerancji na określony pokarm. W łagodzeniu skutków alergii u dorosłych często pomocne są leki przeciwhistaminowe.

Alergia pokarmowa u dorosłych dotyczy co najmniej kilkaset milionów ludzi na świecie. Wiele osób skarży się na obniżenie jakości życia z powodu manifestacji dokuczliwych objawów alergicznych. Pamiętajmy, że za rozwój alergii pokarmowej odpowiedzialne są nie tylko czynniki genetyczne, ale też środowiskowe. Pozwala to w pewnym stopniu podjąć działanie prewencyjne, aby uniknąć ryzyka pojawienia się alergii pokarmowej w najmniej oczekiwanym etapie życia.

Bibliografia

  • Bartuzi, Z. (2009). Alergia na pokarmy u dorosłych w praktyce lekarskiej. Post Dermatol Alergol, 26, 385-387.
  • Bartuzi Z. (2017). Diagnostyka molekularna w alergii na pokarmy. Alergia, 3; 13-17.
  • Moneret-Vautrin, D. A., & Morisset, M. (2005). Adult food allergy. Current allergy and asthma reports, 5(1), 80-85.
  • Pałgan, K., & Bartuzi, Z. (2012). Czynniki genetyczne i środowiskowe w rozwoju alergii na pokarmy. Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej, 66: 385-391.
  • Witek, L., & Szalonka, K. (2016). Alergie pokarmowe i ich wpływ na rozwój rynku żywności funkcjonalnej i ekologicznej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 16, 65, 128-140.
  • https://pulsmedycyny.pl/diagnostyka-alergii-pokarmowej-882318 (data dostępu: 18.01.2022)
Udostępnij:

Autor Ewa Fiedorowicz Zobacz profil
Doktor nauk biologicznych w specjalności biochemia, biolog molekularny, aktywny nauczyciel akademicki i promotorka wielu prac dyplomowych, popularyzatorka nauki. Autorka i współautorka licznych prac naukowych publikowanych w międzynarodowych czasopismach. Przedmiotem jej zainteresowań są zagadnienia z zakresu biochemii medycznej, w tym nadwrażliwości pokarmowej. Pasjonatka wykorzystywania technik immunoenzymatycznych i hodowli komórek in vitro w badaniach naukowych.
Farmaceuta
Potrzebujesz darmowej porady? Zapytaj farmaceutę
Następna porada
Podagra (artretyzm) - dieta w dnie moczanowej. Co jeść a czego unikać chorując na dnę moczanową? Sprawdź jakie pokarmy ogranicza dna moczanowa! Czytaj więcej