Alergia pokarmowa stanowi rosnący problem na całym świecie. Każdego roku przybywa pacjentów z nadwrażliwością pokarmową, która skutecznie obniża jakość życia i prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Według danych statystycznych na alergię pokarmowę cierpi nawet do 13% dzieci w Polsce. Głównymi alergenami wyzwalającym niepożądane reakcje w wieku dziecięcym są białka mleka krowiego oraz jaja kurzego. W przypadku podejrzenia alergii u dziecka ważne jest przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki oraz wdrożenie leczenia.
Alergią pokarmową nazywamy nieprawidłową reakcję organizmu na pokarm, który w tej samej dawce u osób zdrowych nie powoduje żadnych objawów. U podłoża alergii pokarmowej leżą procesy immunologiczne, które mogą być IgE-zależne lub IgE-niezależne.
Proces alergiczny związany jest z dwoma etapami:
Jest to pierwszy kontakt z alergenem, który przebiega bezobjawowo, ale zostaje zapisany w pamięci immunologicznej.
Jest to etap wyzwolenia reakcji alergicznej (po powtórnym kontakcie z antygenami) u uczulonej wcześniej osoby. Konsekwencją mogą być zaburzenia w funkcjonowaniu układu lub narządu, w obrębie którego występuje manifestacja choroby.
Większość alergizujących pokarmów została ujęta w tzw. Wielkiej Ósemce Alergenów, w której umieszczono: mleko krowie, jaja, zboża, soję, ryby, mięczaki i skorupiaki, orzechy oraz orzeszki arachidowe. Należy jednak pamiętać, że problem alergii jest bardziej złożony i za nadwrażliwość pokarmową może być odpowiedzialnych nawet do 160 różnych produktów spożywczych.
Alergia pokarmowa dotyczy nawet od 8 do 13% populacji dzieci, przy czym największy odsetek przypadków odnotowywanych jest w grupie wiekowej do 3. roku życia. Po tym czasie spory odsetek (do 85%) małych pacjentów nabywa tolerancję i objawy alergii pokarmowej przestają być dokuczliwe.
Należy jednak pamiętać, że alergia pokarmowa może ujawnić się w każdym wieku, więc nie należy tracić czujności i uważnie obserwować reakcje organizmu na różne grupy pokarmu.
Do głównych przyczyn występowania alergii pokarmowej u dzieci należy zaliczyć:
U najmłodszych pacjentów występuje dodatkowy szereg czynników, które zwiększają ryzyko manifestacji objawów alergicznych. Należą do nich:
U niemowląt i najmłodszych dzieci najczęściej występuje alergia na białka mleka krowiego oraz jaja kurze, natomiast u starszych dzieci do listy alergizujących pokarmów należy dołączyć między innymi:
Spożycie alergenów pokarmowych może wywoływać objawy ze strony wszystkich układów i narządów organizmu.
Alergia pokarmowa u dzieci może być manifestowana w następujący sposób:
W przypadku zaobserwowania niepokojących symptomów należy dokładnie przyjrzeć się diecie dziecka, uwzględniając pokarmy przyjęte nie tylko w krótkim czasie od wystąpienia objawów, ale też od kilku dni do około tygodnia wstecz.
Diagnostyka alergii pokarmowej jest zazwyczaj procesem kilkuetapowym i złożonym. Spory problem w rozpoznaniu alergii stanowi różna reakcja na ten sam alergen. Przykładem mogą być
alergeny jaja kurzego, które u części pacjentów mogą powodować wysypkę, u innych zaostrzenie astmy, a jeszcze w innej grupie zaburzenia ze strony układu pokarmowego.
Odpowiednio dobrane narzędzia diagnostyczne i sumienna współpraca rodziców z lekarzem prowadzącym z pewnością przekładają się na szybkość uzyskania diagnozy i możliwość wdrożenia leczenia.
Pierwszy etap powinien obejmować badanie fizykalne oraz wnikliwie przeprowadzony wywiad z rodzicami/opiekunami pacjenta.
Na podstawie uzyskanych informacji lekarz może zalecić zastosowanie różnych badań laboratoryjnych:
Najlepszym sposobem wyciszenia reakcji alergicznej jest wyłączenie szkodliwych pokarmów z diety poprzez zastosowanie diety eliminacyjnej. Niestety takie działanie sprzyja powstawaniu niedoborów (np. niektórych witamin, wapnia), dlatego stosowanie diety eliminacyjnej powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą dietetyka, który pomoże wprowadzić do codziennego jadłospisu odpowiednie zamienniki lub suplementy.
W niektórych przypadkach lekarz może zalecić przyjmowanie glikokortykosteroidów (np. flutikazon, budezonid) oraz leków przeciwalergicznych, które występują pod postacią blokerów receptorów histaminy (np. klemastyna, desloratadyna, cetyryzyna, loratadyna). Możliwe jest także zastosowanie immunoterapii z wykorzystaniem alergenów rekombinowanych.
Pamiętajmy, że alergia pokarmowa może ujawnić się w każdym wieku. Predyspozycje genetyczne powiązane z ekspozycją na szkodliwe czynniki środowiska stanowią poważne ryzyko wystąpienia objawów alergicznych, które mogą być nie tylko groźne dla naszego zdrowia, ale także wpływają negatywnie na jakość życia. Szczególną uwagę powinniśmy zwrócić na niepokojące objawy u niemowląt i dzieci, wśród których z każdym rokiem alergia pokarmowa staje się coraz bardziej poważnym problemem. W przypadku manifestacji objawów alergii u dzieci powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który zaleci odpowiednią diagnostykę i leczenie.
