Próchnica zębów a dieta. Sprawdź jakie produkty powodują próchnicę!

Próchnica to plaga naszych czasów. W Polsce cierpi na nią nawet 90% dorosłych i podobna liczba dzieci. Powszechnie wiadomo, że jednym z czynników jej powstawania jest cukier. Jednak nie tylko słodycze są w tym kontekście groźne. Jakie produkty jeszcze powodują próchnicę i jaka dieta pomaga jej zapobiegać?

Próchnicę powodują bakterie. Czy wiesz ile gatunków żyje w naszej buzi? W jamie ustnej bytuje około 300 gatunków bakterii! Część z nich tworzy na zębach płytkę nazębną, powoduje fermentację węglowodanów i powstałe na jej drodze kwasy, które uszkadzają szkliwo i są przyczyną demineralizacji zębów, ponieważ wypłukują z nich wapń, fluor i fosfor. Sytuację ratuje do pewnego stopnia ślina, która je neutralizuje, a także wpływa na zwiększenie ilości składników mineralnych, odwracających procesy demineralizacji zębów. Niestety, na niekorzyść tego procesu działa kwaśne środowisko w jamie ustnej. Nasza dieta ma więc duże znaczenie! Z jednej strony nie powinna dostarczać w nadmiarze składników wspierających szkodliwe w kontekście próchnicy bakterie, a z drugiej - powinna zmniejszać kwaśność środowiska w jamie ustnej oraz zawierać dostatek minerałów potrzebnych do odbudowy zębów.

Bakterie potrzebują cukru. Cukry proste, takie jak sacharoza, glukoza, fruktoza czy maltoza stanowią ich ulubioną pożywkę. Po cukier, słodycze, batoniki, ciasta i słodkie napoje powinniśmy sięgać jak najrzadziej - nie tylko zresztą ze względu na stan naszego uzębienia.

Uważajmy też szczególnie na produkty słodkie i lepkie. Żelki, gumy rozpuszczalne, krówki, karmel czy dżemy albo słodkie desery mleczne (ale także zawierające cukry słone przekąski, takie jak chipsy), przyklejają się do powierzchni zębów i są trudne do wypłukania przez ślinę, co daje bakteriom dłuższy czas na wytężoną, niszczącą pracę.

Bakterie lubią też skrobię. Pieczywo (zwłaszcza jasne), produkty mączne, ziemniaki i ryż także przyczyniać się mogą do powstawania próchnicy. Produktami kariogennymi, czyli powodującymi próchnicę, są także suszone owoce, suche ziarna zbóż i owoce oraz miód.

Próchnicę powodują nie tylko cukier i słodycze. Pośrednio przyczyniają się do jej powstawania także kwasy ze słodkich napojów gazowanych, soków owocowych i kwaśnych owoców. Szklanka wody na czczo? Tak, ale lepiej bez cytryny! Uważajmy też herbatę z jej dodatkiem.

Wbrew powszechnym mitom, laktoza nie jest taka zła! Bez obaw sięgajmy po nabiał. Cukrem, który ma mniejszy wpływ na powstawanie próchnicy, jest laktoza (podobnie za mniej kariogenną uważa się galaktozę). Mleko i produkty mleczne zawierają jednak dodatkowo wzmacniający zęby wapń. Dlatego nie należy odstawiać nabiału.

Dieta nakierowana na zdrowie zębów powinna opierać się w jak największym stopniu na produktach kariostatycznych, które zapobiegają próchnicy lub nie przyczyniają się do jej powstawania. Należą do nich: niesłodzone produkty mleczne, ryby, jaja, masło, mięso i drób, świeże warzywa, kakao i gorzka czekolada (w umiarkowanych ilościach!) oraz zielona herbata. Działanie kariostatyczne ma też woda, która ułatwia pozbywanie się resztek pokarmów z jamy ustnej oraz od której zależy wytwarzanie odpowiednich ilości śliny.

Nie zapomnijmy też w swoim menu o minerałach szczególnie ważnych dla zębów. Należą do nich:

Wapń - jego źródłem są mleko i produkty mleczne, a także ciemnozielone warzywa, takie jak brokuły, kapusta czy szpinak, oraz pełnoziarniste produkty zbożowe, choć wapń pochodzący z roślin jest gorzej przyswajalny. Codziennie zjadajmy dwie porcje: mleka, jogurtu, kefiru, maślanki, białego lub żółtego sera, i sięgajmy regularnie po ryby, zwłaszcza ościste, np. sardynki. Źródłem wapnia mogą być też wody wysokozmineralizowane.

Fluor - znajdziemy go w produktach zbożowych i rybach morskich.

Fosfor - o jego niedobór nie musimy się martwić, ponieważ zawiera go bardzo wiele produktów. Znajduje się np. w produktach nabiałowych, mięsie, jajkach oraz pełnoziarnistych produktach zbożowych.

Ważna jest też podaż wzmacniającej zęby witaminy D. W żywności występuje ona w niewielkich ilościach (np. w rybach morskich, oleju rybnym czy maśle), należy więc ją suplementować oraz korzystać z umiarem ze słońca.

Warto też wspomnieć, że… próchnica nie lubi gryzienia! Im twardsze pokarmy spożywamy, tym więcej śliny wydzielamy.

Do listy prozdrowotnych zasług zielonej herbaty doliczyć można jej dobroczynny wpływ na zapobieganie próchnicy. Zawiera ona katechiny, które przeciwdziałają przyleganiu bakterii do ścian zębów, a także polifenole, ograniczające powstawanie płytki nazębnej. Herbata zawiera też fluor, zwiększający mineralizację zębów i wzmacniający szkliwo oraz ograniczający namnażanie się bakterii próchnicotwórczych.

W profilaktyce próchnicy ważne są też pewne zasady związane z jedzeniem.

1. Unikajmy produktów lepkich, które przylegają do zębów i pozostają w szczelinach międzyzębowych. Trudno je usunąć, a bakterie mają więcej czasu, by przetwarzać węglowodany w niszczące kwasy.
2. Nie jedzmy zbyt często i nie podjadajmy pomiędzy posiłkami. Zbyt krótkie przerwy między posiłkami powodują, że do jamy ustnej częściej trafiają węglowodany, rozpoczynające procesy próchniczotwórcze - nim ślina zdąży zneutralizować niebezpieczne dla zębów kwasy. Po posiłku węglowodanowym kwaśne środowisko w jamie ustnej utrzymuje się około godziny: po spożyciu sacharozy około 40 minut, ale po posiłku z sacharozą i skrobią nawet dwie godziny. Częste sięganie po cukry ma większy wpływ na powstawanie próchnicy niż ich ilość.
3. Z tego samego powodu nie jedzmy produktów sprzyjających próchnicy na noc - to zaproszenie bakterii do długiej, wytężonej pracy.
4. Znaczenie ma też kolejność jedzenia produktów w posiłku. Warto zaczynać go od produktów kariogennych, a kończyć tymi kariostatycznymi.
5. Po posiłku zawierającym kwasy najlepiej wypłukać jamę ustną wodą lub płynem do płukania, a zęby umyć dopiero po jakimś czasie, ponieważ szczotkowanie zębów w chwili, gdy działają na nie kwasy, może uszkadza szkliwo.
6. Jeśli nie mamy możliwości umycia zębów po posiłku, przez kilka minut warto żuć gumę bez cukru. Pomoże ona oczyścić zęby z resztek pokarmu i zwiększy wydzielanie śliny.

Myśląc o diecie w kontekście próchnicy, zachowajmy rozsądek. W naszym menu nie może zabraknąć wielu potrzebnych organizmowi, choć kariogennych produktów. Węglowodany złożone, takie jak nieoczyszczone produkty zbożowe (np. pieczywo, płatki, kasze), a także owoce, również suszone, czy ziemniaki stanowią cenne źródło energii i składników odżywczych, więc pojawiać się w diecie powinny regularnie. Nie jedzmy ich pomiędzy posiłkami i zachowajmy higienę - w trosce o zęby