Zaparcia. Poznaj praktyczne wskazówki, jak sobie z nimi radzić!

Zaparcie to nie tylko problem z wypróżnianiem. To także wysiłek przy defekacji, twardy, zbity stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia i dyskomfort lub ból w jamie brzusznej. Problem jest bardzo częsty i zwykle ma charakter czynnościowy. Bywa również sygnałem choroby wymagającej rozszerzonej diagnostyki. W artykule wyjaśniamy, jak rozpoznać zaparcia, jak mądrze działać na co dzień, kiedy sięgnąć po preparaty dostępne w aptece i kiedy zgłosić się do lekarza.

Zaparcia to czynnościowe trudności z oddawaniem stolca (rzadziej niż 3 wypróżnienia tygodniowo), uczucie parcia, dyskomfort lub ból brzucha, twardy stolec oraz poczucie niepełnego wypróżnienia. Rozpoznanie zaparć opiera się na wywiadzie medycznym. Gdy dochodzi utrzymywania się niepokojących  objawów, a doraźne leczenie nie przynosi efektów konieczna jest rozszerzona diagnostyka.

Najczęściej pojawia się rzadkie wypróżnianie, wysiłek, twardy lub bryłowaty stolec, uczucie przeszkody w kanale odbytu oraz wrażenie niepełnego wypróżnienia. Mogą towarzyszyć wzdęcia, uczucie pełności, a czasem ból brzucha. Objawy utrzymujące się tygodniami, nasilające się mimo modyfikacji stylu życia lub połączone z krwią w stolcu (również utajoną), nagłą utratą masy ciała czy niedokrwistością wymagają konsultacji lekarskiej.

Najczęściej do zaparć dochodzi przez: 

• zbyt mało błonnika i płynów w diecie,
• siedzący tryb życia,
• tłuste i ciężkostrawne posiłki,
• nieregularny rytm dnia,
• nawyk wstrzymywania wypróżnienia (np. w pracy, w podróży),
• choroby zapalne jelit.

Zaparcia częściej występują w ciąży, przy otyłości brzusznej i paleniu tytoniu. U części osób dolegliwości wywołują również leki (m.in. niektóre przeciwbólowe, żelazo, wapń, preparaty złożone na przeziębienie), a także zaburzenia mięśni dna miednicy.

Mikrowlewki na zaparcia należy stosować doraźnie, gdy potrzebujesz szybkiego, miejscowego wsparcia w oddaniu twardego, zalegającego stolca, jeśli domowe metody (błonnik, płyny, ruch, stała pora toalety) nie przyniosły rezultatu. Sprawdzają się szczególnie, gdy dolegliwości koncentrują się w dolnym odcinku jelita (bolesne uczucie parcia, bryłowaty stolec), kiedy zależy Ci na przewidywalnym czasie działania (np. przed wyjściem z domu lub podróżą), po okresach unieruchomienia czy po zabiegach, gdy zaleci to lekarz. Mikrowlewki stosuje się krótkoterminowo, zgodnie z instrukcją, jako uzupełnienie zmian stylu życia. W przypadku dzieci i kobiet w ciąży decyzję należy skonsultować z lekarzem i dobrać produkt odpowiedni do wieku. Nie używaj mikrowlewek przy ostrym bólu brzucha, podejrzeniu niedrożności, niewyjaśnionym krwawieniu z odbytu lub gorączce — w takich sytuacjach konieczna jest pilna konsultacja lekarska.

Konsultacja lekarska rozpocznie się od wywiadu i badania fizykalnego (czasem z oceną per rectum). W razie alarmujących objawów lub braku poprawy mimo leczenia rozważa się badania laboratoryjne (m.in. morfologia z rozmazem, CRP, TSH, AMA, ANA, glikemia, poziom ferrytyny), badanie na krew utajoną w kale, kolonoskopię zależnie od wieku i ryzyka oraz testy czynnościowe, jeśli podejrzewa się zaburzenia dna miednicy. Dobór badań jest indywidualny i zależy od obrazu klinicznego oraz historii medycznej.

Natychmiastowej lub pilnej konsultacji wymagają takie objawy, jak:

• świeża krew w stolcu,
• smoliste stolce,
• nagłe zaparcie u osoby >50 r.ż.,
• ból brzucha z wymiotami,
• gorączka,
• nagły i nieplanowany spadek masy ciała,
• niedokrwistość,
• nocne, silne bóle brzucha,
• wywiad rodzinny raka jelita grubego,
• brak efektu samoleczenia mimo stosowania prawidłowych zaleceń.

• Wprowadź do diety błonnik ok. 25–30 g dziennie, zwiększając ilość stopniowo przez 1–2 tygodnie, aby uniknąć wzdęć. Dobre źródła to warzywa, owoce, pełnoziarniste pieczywo i kasze, płatki owsiane, siemię lniane oraz otręby.
• Nawadniaj się odpowiednio do potrzeb organizmu, bo błonnik bez płynów może nasilać zaparcia. Większości dorosłych pomaga 1,5–2 litry płynów na dobę, z przewagą wody niegazowanej. Ilość dostosuj do masy ciała, aktywności i pory roku.
• Włącz do jadłospisu praktyczne „wspomagacze z kuchni”, które zmiękczają stolec. Sprawdzi się tutaj porcja suszonych śliwek (np. 4–6 sztuk dziennie), figi (1-2 szt.),  kleik z siemienia lnianego (1–2 łyżki nasion zalane ciepłą wodą i odstawione do spęcznienia) lub jogurt naturalny z płatkami owsianymi.
• Jedz regularnie i nie pomijaj śniadania, ponieważ pierwszy posiłek nasila naturalny odruch żołądkowo-jelitowy. Staraj się, aby między posiłkami nie było bardzo długich przerw, a talerz w połowie wypełniały warzywa.
• Ruszaj się codziennie w umiarkowanym tempie, bo aktywność pobudza pasaż jelitowy. Dla większości osób realnym celem jest 30–45 minut marszu, jazdy na rowerze lub innej formy ruchu przez 5 dni w tygodniu.
• Trenuj „higienę wypróżniania” i korzystaj z toalety o stałej porze, najlepiej 15–30 minut po śniadaniu, kiedy działa fizjologiczny odruch. Nigdy nie wstrzymuj parcia, jeśli pojawia się możliwość skorzystania z toalety.
• Zadbaj o prawidłową pozycję w toalecie, bo ułatwia to wypróżnienie bez nadmiernego parcia. Usiądź prosto, rozluźnij brzuch, a stopy oprzyj na niskim stołku tak, by kolana były nieco wyżej niż biodra.
• Ogranicz produkty, które często nasilają zaparcia, i obserwuj własne „wyzwalacze”. U wielu osób problem potęguje nadmiar czerwonego mięsa, tłuste i mocno przetworzone potrawy, duże ilości sera żółtego i słodyczy.
• Wprowadzaj zmiany stopniowo i notuj efekty, bo to ułatwia dobranie skutecznej rutyny. Krótka lista dzienna z posiłkami, ilością płynów, aktywnością i regularnością wypróżnień pomaga ocenić, co rzeczywiście działa.
• Sięgnij po delikatne techniki wspierające, jeśli masz uczucie zalegania. Ciepły napój rano, łagodny automasaż brzucha zgodnie z ruchem wskazówek zegara czy kilka głębokich oddechów przeponą przed toaletą potrafią ułatwić wypróżnienie.
• Skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, jeśli przyjmujesz leki sprzyjające zaparciom i nie widzisz poprawy mimo zaleceń. Czasem drobna modyfikacja pory przyjmowania lub zamiana preparatu przynosi zauważalny efekt.
• Zachowaj elastyczność i dopasuj plan do sytuacji życiowej, bo stres, podróże i zmiana rytmu dnia często zaostrzają dolegliwości. W czasie wyjazdów postaraj się utrzymać porę śniadania, mieć przy sobie wodę i zaplanować krótkie spacery.

Zaparcia najczęściej wynikają z nieprawidłowych codziennych nawyków i wymagają spokojnej, konsekwentnej strategii - więcej błonnika i płynów, regularne posiłki, codzienny ruch oraz stała pora na toaletę. Gdy fundamenty nie wystarczają, doraźnie można rozważyć preparaty z apteki dobrane do wieku oraz problemu pacjenta – najlepiej po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Jeśli objawy utrzymują się tygodniami lub nawracają mimo zaleceń oraz pojawiają się niepokojące sygnały alarmowe (krew w stolcu, utrata masy ciała, niedokrwistość, bóle brzucha, gorączka), konieczna jest konsultacja lekarska i dalsza diagnostyka. Pamiętaj, aby zacząć od prostych zmian stylu życia, aby wrócić do komfortu i regularności.

Artykuł powstał we współpracy z marką Aboca.