Zaparcia mogą dotyczyć każdego. Kto z nas nie słyszał o zaparciach lub chociaż raz w swoim życiu nie cierpiał z powodu tej wstydliwej dolegliwości? Jednak warto określić czym są zaparcia? Jak sobie z nimi radzić? Czy każdy problem z wypróżnieniem to zaparcie? Przeczytaj i sprawdź jak sobie radzić z zaparciami.
Zaparcia mogą występować we wszystkich grupach wiekowych, a w szczególności u osób starszych. Zaparcie oznacza zbyt małą częstotliwość wypróżnień to znaczy 2 lub mniej na tydzień, a także sytuację, gdy stolce są twarde, oddawane z wysiłkiem, a także z wrażeniem niepełnego wypróżnienia. Można wyróżnić także zaparcia ciężkie, czyli takie, gdy częstotliwość wypróżnień wynosi 2 lub mniej na miesiąc.
Oprócz charakterystycznych problemów z wypróżnianiem, zaparciom mogą towarzyszyć również:
Nierzadko osoby cierpiące z powodu zaparć są drażliwe i mają zmniejszony apetyt.
Przyczyny problemów z wypróżnianiem mogą być różne, a zdarza się, że do takiego stanu może prowadzić kilka sytuacji, do których bardzo często przyczyniamy się my sami.
Do częstych przyczyn zaparć należą:
Często pomijaną przyczyną zaparć są przyjmowane leki, a jest ich naprawdę sporo! Najczęściej zaparcia wywoływane są przez:
Lista leków sprzyjających zaparciom jest zdecydowanie dłuższa. Jeśli dany lek był przepisany na receptę i może być on powodem zaparć warto porozmawiać z lekarzem o innych możliwościach terapii. Zdarza się także, że niektóre leki stosujemy na własną rękę, nie zdając sobie sprawy, że wybrany przez nas preparat może przyczyniać się do zaparć. Jest tak przykładowo z syropami przeciwkaszlowymi na bazie kodeiny czy połączeniem paracetamolu z kodeiną w lekach przeciwbólowych.
Należy również pamiętać, że zaparcia mogą być spowodowane nadużywaniem środków przeczyszczających. Wiele z nich “rozleniwia” jelita, które tracą zdolność pracy “na własną rękę”. W ten sposób koło się zamyka, a pacjent ciągle stosuje leki przeczyszczające na nawracające zaparcia.
Podczas poszukiwania przyczyny problemów z wypróżnianiem należy również wykluczyć choroby towarzyszące zaparciom, a należą do nich:
Jeśli dojdzie do potwierdzenia danej jednostki chorobowej należy leczyć przede wszystkim chorobę podstawową, ponieważ zaparcie jest po prostu jej objawem.
W większości przypadków wprowadzenie tylko drobnych zmian w naszym stylu życia może zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować problem z zaparciami. Jakie są więc domowe sposoby na zaparcia? Podejmij z nami wyzwanie 5 kroków!
Zadbaj o odpowiednią ilość błonnika w diecie!
Wprowadzenie błonnika do diety jest szczególnie ważne w przypadku nawracających zaparć. Błonnik wspomaga pracę przewodu pokarmowego poprzez zwiększanie objętości stolca oraz drażnienie ścian jelita, pobudzając ruch perystaltyczny. Dzięki temu przyspiesza wydalanie i zapobiega zaparciom.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca przyjmowanie około 25 gram błonnika dziennie. Ten związek znajduje się pełnoziarnistych produktach zbożowych takich jak pieczywo razowe, otręby, płatki owsiane, a także w warzywach i owocach. W aptece dostępne są także takie produkty jak len mielony, babka jajowata czy babka płesznik, które dzięki zawartości nie tylko błonnika, ale także substancji śluzowych doskonale wspomagają pracę jelit.
Dzień warto zacząć zatem od płatków owsianych z mlekiem lub jogurtem z dodatkiem jabłek czy bananów. Można do niej dodać także miarkę nasion babki jajowatej czy lnu, pamiętając o odpowiednim nawodnieniu!
Pij wodę!
Dbanie o odpowiednią ilość błonnika w diecie jest bardzo ważne, ale koniecznie musi iść w parze z właściwym nawadnianiem. W przeciwnym razie może dojść do odwrotnego efektu, a więc zaparć, ponieważ błonnik przy niedostatecznej ilości wody nie będzie miał tak naprawdę możliwości pęcznienia. W różnych źródłach możemy wyczytać, że powinno się przyjmować od 1,5 do aż 3 litrów wody dziennie. Warto w tym przypadku zastosować zasadę spożywania przynajmniej 30 ml wody na kilogram masy ciała, przy czym w przypadku występowania zaparć 2 litry wody to absolutne minimum.
Dbaj o aktywność fizyczną!
Nasze jelita lubią ruch! Dzięki aktywności fizycznej zachęcamy nasze jelita do pracy, a więc ruchów perystaltycznych prowadzących do usunięcia mas kałowych z organizmu.
W 2020 roku opublikowano rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące aktywności fizycznej. WHO zaleca 150-300 minut ćwiczeń o umiarkowanej intensywności tygodniowo dla dorosłych lub 75-150 minut aktywności o wysokiej intensywności. Dzieci i młodzież powinna prowadzić umiarkowaną aktywność fizyczną przez 60 minut dziennie. Należy również wzmacniać mięśnie w każdej grupie wiekowej.
Należy także pamiętać, że każda aktywność fizyczna jest lepsza niż żadna. Nie oznacza to, że powinniśmy od teraz zakupić karnet na siłownię. Do wysiłku fizycznego możemy zaliczyć także spacer czy wykonywanie codziennych obowiązków domowych związanych z ruchem.
Te zalecenia są szczególnie ważne, ponieważ obecnie większość osób prowadzi siedzący tryb życia. Wielu z nas posiada pracę zdalną lub pracuje przy komputerach w biurach. Pandemia COVID-19 niestety przyczyniła się do zmniejszenia naszej codziennej aktywności, a wiele osób zapomniało jak ważna jest ona dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia.
Zadbaj o regularność wypróżnień!
Dla jelit bardzo ważny jest odpowiedni rytm wypróżnień i regularność. Na toaletę należy zawsze zarezerwować czas najlepiej po śniadaniu. Stres i pośpiech sprzyjają zaparciom, natomiast wstrzymywanie oddawania stolca jest również niekorzystnym nawykiem. Dochodzi wówczas do wchłaniania wody przez okrężnicę i zmianę konsystencji stolca, który jest trudniejszy do wydalenia. Właśnie dlatego tak ważna jest wizyta w toalecie tak szybko jak tylko poczujemy potrzebę wypróżnienia.
Jeśli problemem jest sam moment wypróżnienia pomimo odczuwanego parcia na stolec warto wyposażyć się w podnóżek toaletowy. Zazwyczaj w toalecie przyjmujemy pozycję siedzącą pod kątem 90°. Ta pozycja jest jednak nienaturalna i niewłaściwa. Powoduje osłabienie mięśni dna miednicy, sprzyja nietrzymaniu moczu, zaparciom i hemoroidom. Po zastosowaniu podnóżka toaletowego przyjmujemy kąt około 35° (tak zwana pozycja kuczna), która ułatwia defekację, zapobiega zaparciom i hemoroidom. Tak naprawdę każdy z nas nawet bez problemów z wypróżnianiem powinien posiadać podnóżek toaletowy, ponieważ ta naturalna pozycja znana jest od tysięcy lat!
Ogranicz wysokoprzetworzoną żywność!
Do wysokoprzetworzonej żywności zaliczamy wszelkie słone i słodkie przekąski, produkty typu fast food czy napoje gazowane. Pomijając fakt, że taka dieta jest po prostu dla nas niezdrowa, w większości przypadków zawiera śladowe ilości błonnika, który w przypadku zaparć powinien być koniecznym składnikiem naszej diety.
Na rynku dostępnych jest wiele leków bez recepty, które skutecznie pomagają pozbyć się zaparcia, jeśli metody niefarmakologiczne zawiodą. Oczywiście oprócz wymienionych poniżej leków dalej powinniśmy stosować się także do zasady 5 kroków w walce z zaparciami.
Osmotyczne środki przeczyszczające
Jako pierwsze w walce z zaparciami powinny być wybierane osmotyczne środki przeczyszczające, czyli na przykład makrogole. Powodują one zatrzymywanie wody w jelitach, zmiękczenie mas kałowych, pobudzając tym samym perystaltykę i ułatwiając wypróżnianie. Makrogole występują zazwyczaj w postaci proszku do sporządzania roztworu doustnego dla dorosłych i dla dzieci. Lek zaczynać działać przeważnie po 24-48 godzinach.
Innym środkiem osmotycznie czynnym jest laktuloza występująca pod postacią gotowych roztworów doustnych lub syropów. Laktuloza również zatrzymuje wodę w jelicie grubym, upłynniając masy kałowe i ułatwiający tym samym wypróżnianie. Jej działanie rozpoczyna się zazwyczaj po upływie doby lub dwóch. Może być stosowana zarówno u dorosłych jak i u dzieci, a nawet u niemowląt. Podczas stosowania laktulozy należy szczególnie pamiętać o przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów w ciągu dnia.
Zarówno laktuloza jak i makrogole mogą być polecane na zaparcia w ciąży.
Środki drażniące ściany jelit
Do środków zwiększających motorykę jelita grubego możemy zaliczyć bisakodyl, który występuje pod postacią tabletek lub czopków. Nasila on skurcz jelit, pobudza ruchy perystaltyczne, a także zwiększa ilość wody w jelicie grubym. Bisakodyl dostępny jest jako lek w postaci tabletek dojelitowych dla dorosłych i dzieci powyżej 12. roku życia oraz jako czopki dla dorosłych i dzieci powyżej 10 lat. Działanie przeczyszczające w przypadku tabletek występuje zazwyczaj po 6-12 godzinach, a pod postacią czopków nawet po 20 minutach.
Do środków silnie drażniących ściany jelit należy także między innymi liść senesu. Z tym środkiem należy jednak działać bardzo ostrożnie. Liść senesu znany jest pewnie jeszcze naszym babciom, które stosowały go jako cudowny lek na zaparcia. I miały rację! Senes ma rzeczywiście potwierdzone w badaniach działanie przeczyszczające. Ma jednak zasadniczą wadę: rozleniwia nasze jelita, a po jego odstawieniu mogą one nie działać właściwie. Poza tym długotrwałe stosowanie senesu prowadzi także do hipokaliemii. Senes występuje pod postacią ziół do zaparzania, a także tabletek doustnych.
Do innych ziół o podobnym mechanizmie działania możemy zaliczyć korzeń rzewienia, korę kruszyny czy sok z liści aloesu.
Innym związkiem o podobnym działaniu do bisakodylu jest pikosiarczan sodu. Na polskim rynku dostępny jest pod postacią tabletek i kropli, które mogą być stosowane u dzieci powyżej 4. roku życia.
Ze środków działających miejscowo warto także wymienić znane od lat czopki glicerolowe. Wykazują one bardzo szybkie działanie nawet w ciągu 15 – 30 minut. Występują jako 2-gramowe czopki dla dorosłych i 1-gramowe czopki glicerolowe dla dzieci.
Istnieją również objawy towarzyszące zaparciom obok których nie można przejść obojętnie. Do objawów alarmujących, z którymi należy udać się po poradę lekarską należą:
Pacjent powinien zasięgnąć porady lekarskiej również, gdy problemy z zaparciami trwają przez dłuższy czas (dłużej niż 14 dni bez ustalonej przyczyny), w rodzinie występowały przypadki raka jelita grubego lub pacjent jest w wieku powyżej 40 lat.
