Oddawanie trzech lub więcej luźnych stolców na dobę nazywamy biegunką. Jej przyczyny mogą być różne, a przebieg jest zazwyczaj wyniszczający dla naszego organizmu. Jakie są objawy biegunki? Jakie są najczęstsze przyczyny biegunki? Dlaczego odwodnienie w trakcie biegunki może być niebezpieczne dla zdrowia i życia?
Biegunka jest terminem często nadużywanym, ponieważ nie wszystkie luźne stolce możemy nazwać w ten sposób. Biegunka to stan, w którym pacjent oddaje stolce o nadmiernie luźnej konsystencji to znaczy płynne lub półpłynne, w zwiększonej ilości (powyżej 200g na dobę) oraz z większą częstotliwością (3 lub więcej na dobę). Możemy wyróżnić biegunkę ostrą trwającą do 14 dni oraz przewlekłą, którą utrzymuje się powyżej 4 tygodni.
Przy biegunce, oprócz charakterystycznych objawów, mogą także wystąpić:
Należy pamiętać, że biegunka jest objawem i należy zawsze szukać przyczyny jej wystąpienia.
Większość biegunek ma podłoże infekcyjne i ustępuje nawet pomimo braku wdrożonego leczenia. Do najczęstszych przyczyn biegunek infekcyjnych zaliczamy:
Biegunki infekcyjne mogą być jednak mylone z takimi chorobami jak:
Częstym przykładem biegunki polekowej jest biegunka poantybiotykowa. W celu zabezpieczenia się przed jej wystąpieniem warto sięgnąć po probiotyki podczas stosowania antybiotykoterapii.
Biegunki bakteryjne związane są najczęściej z przyjęciem zakażonego pokarmu. Mogą być skutkiem spożycia:
Biegunką możemy zarazić się także nie przestrzegając wystarczającej higieny, drogą fekalno-oralną lub poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną, zwierzęciem czy materiałem zakaźnym.
Jeśli spotka nas ta nieprzyjemność i wystąpi u nas biegunka nie powinniśmy od razu sięgać po leki przeciwbiegunkowe. Oczywiście jest to najprostsze rozwiązanie, ale nie zawsze skuteczne. Podstawową metodą leczenia objawowego biegunki jest odpowiednie nawadnianie! Warto również zdiagnozować przyczynę biegunki. Inaczej leczona jest biegunka poantybiotykowa, a inaczej biegunka podróżnych.
Nawodnienie
Doustne nawadnianie podczas biegunki jest leczeniem pierwszego rzutu, które należy rozpocząć jak najszybciej, aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu.
Ważne w tym przypadku jest przyjmowanie nie samej wody, a doustnych preparatów nawadniających, ponieważ posiadają one w składzie odpowiednie elektrolity, które tracimy podczas biegunki. Bezwzględnie nie stosujemy słodzonych napojów, które mogą nasilać objawy biegunki. Nawadnianie możemy podzielić na 2 etapy:
Pamiętajmy, aby podczas nawadniania przyjmować płyny małymi łykami. Na rynku znajdziemy preparaty smakowe jak i bezsmakowe. Mają one postać saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie lub gotowych do spożycia doustnych płynów nawadniających. Sugeruje się, aby w celu lepszej tolerancji produktu podawać DPN w postaci schłodzonej na przykład z lodówki.
Szerokim łukiem omijajmy słodzone soki i colę, ponieważ ze względu na obecność sacharozy i innych cukrów mogą one nasilać objawy biegunki.
Leki zwalniające perystaltykę jelit
Do leków, które zwalniają perystaltykę jelit, a tym samym zmniejszają częstotliwość oddawania stolca należy popularny loperamid. Jest on jednym z najczęściej sprzedawanych leków w aptekach, ale często bywa nadużywany. Loperamid nie powinien być stosowany w biegunkach przebiegających z wysoką gorączką, domieszką krwi w kale i przy silnym bólu brzucha.
Lek może być stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 6 lat. U dorosłych dawka początkowa to 4 mg, a następnie 2 mg po każdym luźnym stolcu przy zachowaniu maksymalnej dawki dobowej wynoszącej 16 mg. U dzieci dawka powinna być dostosowana do masy ciała dziecka.
Należy pamiętać, że leczenie loperamidem jest tylko objawowe i nie zwalcza przyczyny biegunki. Przy infekcji bakteryjnej loperamid jest wręcz przeciwwskazany, ponieważ blokując usuwanie szkodliwych substancji podczas wypróżniania, wydłużamy czas trwania choroby. Stosując loperamid należy również zwrócić uwagę na przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, a najlepiej wyposażyć się w doustne preparaty nawadniające (DPN).
Diosmektyt
Diosmektyt, czyli bardzo popularny w Polsce lek w saszetkach to naturalna glinka o działaniu przeciwbiegunkowym. Wiąże ona cząsteczki szkodliwych substancji w organizmie, a więc działa na przyczynę biegunki. Poza tym wykazano, że diosmektyt hamuje namnażanie rotawirusów, które są częstą przyczyną biegunek, zapobiega niszczeniu śluzu na nabłonku jelit oraz wykazuje działanie przeciwzapalne.
Diosmektyt skraca czas trwania biegunki nawet o około 15 godzin. Jest szczególnie chętnie stosowany wśród dzieci i zdecydowanie bardziej polecany niż loperamid. Co więcej zalecany jest do stosowania u dzieci w Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci.
Diosmektyt występuje najczęściej pod postacią proszku do rozpuszczania w wodzie, ale także od niedawna jako gotowa zawiesina w jednorazowych saszetkach.
Probiotyki
Probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które są z powodzeniem stosowane w przebiegu różnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Nie inaczej powinno być także w przypadku biegunki, która wyjaławia jelita, a więc pozbawia je także dobroczynnych bakterii.
Wykazano, że suplementacja niektórych szczepów bakterii u dzieci skraca biegunkę o 1 dzień, a także łagodzi jej objawy. Do takich szczepów należą:
Podawanie probiotyków, które zawierają powyższe szczepy jest szczególnie rekomendowane dzieciom w ostrej biegunce przez Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Korzystne wyniki dotyczyły przede wszystkim biegunek rotawirusowych, a w mniejszym stopniu bakteryjnych. Przyjmowanie ich przez dorosłych przynosi również udowodnione korzyści, ale częściej w przypadku biegunek poantybiotykowych.
Równoległe przyjmowanie probiotyków podczas antybiotykoterapii zmniejsza ryzyko biegunki poantybiotykowej, co zostało potwierdzone w badaniach. Największą skuteczność wykazały szczepy Sacharomyces boulardi.
Probiotyki dostępne są na rynku pod rozmaitymi postaciami począwszy od saszetek z proszkiem do przygotowania zawiesiny doustnej, poprzez kapsułki, krople doustne a nawet misio-tabletki dla dzieci. Pamiętajmy, że probiotyki są bardzo nietrwałe i jeśli chcemy by zachowały swoje właściwości przestrzegajmy zaleceń producenta znajdujących się na opakowaniu. Niektóre probiotyki powinniśmy na przykład przechowywać w lodówce, a poza lodówką mogą znajdować się tylko przez kilka dni.
Do innych leków stosowanych w przebiegu biegunki należą:
Niestety brak jest twardych dowodów w działaniu powyższych substancji, a w niektórych źródłach są one wręcz niezalecane.
Wiemy już, że biegunkę mogą wywołać niektóre leki na przykład antybiotyki. Biegunka podróżnych jednak jest przypadkiem, w którym stosowanie antybiotyków może ją zahamować. Dzieje się tak dlatego, że częstą przyczyną biegunek podróżnych są właśnie bakterie, z którymi mają styczność wyjeżdżający szczególnie do krajów o niskich standardach epidemiologicznych i sanitarnych.
Biegunka podróżnych może zdecydowanie uprzykrzyć życie urlopowiczom. Jej objawy pojawiają się zwykle w pierwszych dniach pobytu i trwają około 4 dni. Jej powodem są najczęściej takie bakterie jak:
W niektórych przypadkach biegunka podróżnych może być wywołana przez wirusy (zazwyczaj rotawirusy) lub pierwotniaki.
Przed urlopem warto więc wyposażyć się w probiotyki i zacząć je przyjmować na kilka dni przed wyjazdem oraz podczas pobytu. Szczególnie polecane są probiotyki zawierające następujące szczepy:
W podróż warto zabrać ze sobą także loperamid, który jest szczególnie polecany w biegunce podróżnych. Podstawą jest jednak oczywiście odpowiednie nawadnianie. Co więcej, antybiotyki w tym przypadku mogą okazać się bardzo pomocne, jeśli doszło do zakażenia bakteryjnego. Zdarza się, że lekarz zapisuje odpowiedni antybiotyk przed wyjazdem na wypadek wystąpienia biegunki. Uwzględnia on wówczas oporność bakterii w konketnym kraju.
Pamiętajmy o przestrzeganiu następujących zasad, przebywając w innym kraju, aby zminimalizować ryzyko biegunki:
Czasami mogą kusić nas produkty od ulicznych sprzedawców, lody lokalnej produkcji czy niepasteryzowane produkty mleczne. Niestety one również mogą być dla nas źródłem zakażenia choć czasami ciężko jest nam sobie ich odmówić. Jeśli mamy jednak jakiekolwiek wątpliwości, co do jakości produktu, nie narażajmy się na przechorowanie kilku dni w pokoju hotelowym.
W przypadku ciężkiego odwodnienia, czyli ubytku masy ciała o 10% lub więcej, a także w razie wystąpienia objawów wstrząsu lub niedrożności przewodu pokarmowego należy udać się niezwłocznie do szpitala! Zaalarmować mogą nas takie objawy jak:
Biegunka może zagrażać naszemu życiu, a w szczególnie niebezpiecznej sytuacji są zazwyczaj małe dzieci. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci badania lekarskiego wymagają dzieci do 3. roku życia w następujących sytuacjach:
Wizyty lekarskiej wymagają także bezwzględnie dzieci do ukończenia 2. miesiąca życia.
Jeśli zaniepokoi nas jakakolwiek sytuacja czy dodatkowy objaw nie należy zastanawiać się, a szukać pilnej pomocy lekarskiej. Tylko lekarz może dokonać racjonalnej oceny stopnia odwodnienia dziecka i zalecić dalsze działanie.
Pamiętajmy, że w przypadku biegunki zarówno u dorosłych jak i dzieci naszą pierwszą reakcją powinno być odpowiednie nawadnianie, a nie sięganie po leki przeciwbiegunkowe. Oczywiście w wielu sytuacjach stosowanie leków zwalniających perystaltykę jelit jest udowodnione, ale nie zawsze skuteczne, ponieważ nie zwalczamy w ten sposób przyczyny choroby. Szczególnie narażone na odwodnienie podczas ostrej biegunki są małe dzieci, dlatego w razie jakichkolwiek wątpliwości co do stanu dziecka, powinniśmy pilnie skontaktować się z lekarzem.
