Żywienie osób starszych. Sprawdź jak skomponować dietę dla seniora!

Od dawna wiadomo, że prawidłowo zbilansowana dieta osób starszych to jeden z czynników, które warunkują zachowanie zdrowia oraz dobrego samopoczucia. Prawidłowo skomponowana dieta dla seniora to taka, która w naturalny sposób zmniejszy ryzyko powstawania chorób cywilizacyjnych. Z jakich produktów korzystać podczas komponowania jadłospisu dla osoby starszej? Których produktów należy unikać?
Według Światowej Organizacji Zdrowia WHO nasze zdrowie zależy aż w 50% od stylu życia, w tym głównie dieta i aktywność fizyczna. W przypadku osób starszych pojawiają się problemy z łaknieniem oraz komponowaniem pełnowartościowych posiłków. Jak w takim razie komponować dietę dla seniora? Jak w naturalny sposób poprawić stan zdrowia osób starszych?

Prawidłowe odżywianie osób starszych stanowi prewencję oraz profilaktykę występowania chorób cywilizacyjnych u seniorów, do których zaliczamy m.in.:

• choroby układu krążenia,
• otyłość,
• cukrzycę typu 2,
• hiperlipidemię,
• nadciśnienie tętnicze.

Dużą rolę w prewencji odgrywa zmiana stylu życia, a w szczególności zmiana sposobu odżywiania seniorów. Odpowiednio skomponowany jadłospis dla seniora może wiązać się z:

• poprawą wyników badań,
• lepszym samopoczuciem,
• zwiększoną ilością energii.

Będzie również zapobiegać występowaniu niedoborów składników mineralnych. Podczas komponowania posiłków dla seniora należy pamiętać, aby były one proste w przygotowaniu, smaczne oraz łatwe do spożycia. Należy również wziąć pod uwagę, że w przypadku osób starszych mogą pojawiać się trudności z trawieniem czy wchłanianiem składników odżywczych, dlatego dużą uwagę należy poświęcić na dostosowaniu techniki kulinarnej wykorzystywanej do obróbki posiłków.

Głównym celem żywienia osób starszych jest pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze i mineralne. Należy zadbać w szczególności o urozmaicenie żywienia, tak aby uniknąć monotonii oraz zmniejszyć ryzyko powstawania niedoborów składników odżywczych i mineralnych. Zapotrzebowanie na energię w wieku starszym zmniejsza się, natomiast zapotrzebowanie na składniki odżywcze często rośnie.

Podczas komponowania jadłospisu dla osoby starszej należy zwrócić szczególną uwagę na jej stan zdrowia, występujące choroby, tolerancję na poszczególne produkty oraz preferencje smakowe.

Komponując jadłospis dla osób starszych należy pamiętać o poniższych zaleceniach:

1. Zapotrzebowanie energetyczne należy wyliczyć uwzględniając: wiek, wagę, wzrost oraz aktywność fizyczną seniora.
2. Głównym źródłem energii powinny być produkty zbożowe oraz warzywa i owoce. Powinny stanowić około 50% dziennego zapotrzebowania. Zaleca się spożywanie pieczywa pełnoziarnistego, ryżu, kaszy gryczanej.
3. W diecie seniora powinny znajdować się 3 porcje warzyw i 2 porcje owoców. Zawierają one dużą ilość antyoksydantów, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego, który wspomaga perystaltykę jelit.
4. Źródłem tłuszczu w diecie osoby starszej powinny być ryby morskie, oleje roślinne, orzechy, nasiona, pestki. Ich udział powinien mieścić się w przedziale 20-35% dziennego zapotrzebowania. Należy spożywać głównie NNKT (Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe): omega-3 oraz omega-6.
5. Udział spożywanego białka powinien wynosić około 15%, którego głównym źródłem powinny być: chude mięsa, rośliny strączkowe, ryby, jaja przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia mięsa czerwonego.
6. Dostarczanie w diecie około 1000mg wapnia, co zapewni spożywanie 2-3 porcji produktów mlecznych. Osoby, które mają nietolerancję laktozy powinny spożywać produkty mleczne bezlaktozowe oraz dostarczać wapń do diety z innych źródeł.
7. Spożywanie około 2l wody dziennie zapewni odpowiednie nawodnienie oraz będzie wspomagać organizm w oczyszczaniu z toksyn.
8. Ograniczenie spożycia soli kuchennej w diecie do 5g dziennie. Nadmierna ilość soli może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka powstania chorób układu krążenia.
9. Dostarczanie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego, którego ilość powinna wynosić od 20 g do 40 g na dzień.
10. Ograniczenie spożycia napojów słodzonych, słodyczy na korzyść świeżych owoców i orzechów.
11. Należy zwrócić uwagę na zmniejszenie wchłaniania składników pokarmowych wywołanych przyjmowaniem leków:

• Leki przeciwpadaczkowe – kwas foliowy, witamina B6,D oraz K.
• Niektóre antybiotyki – kwas foliowy, witamina B6.
• Kortykosteroidy – kwas foliowy, witamina B6.
• Leki przeciwnowotworowe – kwas foliowy, wapń, witamina B6.
• Metformina – witamina B12.
• Niektóre leki moczopędna – kwas foliowy, witamina B6.

12. Posiłki powinny być prawidłowo zbilansowane, zawierać: białko, tłuszcze, węglowodany.
    A dodatkowo należy zadbać o ich różnorodność.
13. W przypadku seniorów zaleca się spożywanie mniejszych posiłków co 2-3 godziny.
14. Wskazana jest suplementacja diety witaminą D3.

U większości osób starszych występują problemy z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego, dlatego zaleca się, aby spożywane posiłki były łatwostrawne. Należy ograniczyć spożywanie:

• posiłków mocno smażonych,
• tłustych dań,
• pokarmów wysoko przetworzonych.

Niewskazane jest również spożywanie:

• słodyczy,
• słodkich przekąsek,
• alkoholu,
• innych używek.

Śniadanie

Kanapki z chleba graham z dodatkiem polędwicy z indyka, pomidorem i sałatą.

Kawa zbożowa z mlekiem.

Drugie śniadanie

Kefir z dodatkiem owoców jagodowych oraz płatków owsianych i orzechów.

Obiad

Krupnik z marchewką i pietruszką.

Puree ziemniaczane z oliwą, udo z kurczaka w ziołach, surówka z czerwonej kapusty.

Kompot jabłkowy.

Podwieczorek

Kasza manna gotowana na mleku z malinami.

Kolacja

Warzywa i ryba z dodatkiem ziół i oliwy pieczone w piekarniku: brukselka, bataty, papryka, dorsz.

Słaba herbata.

Osoby w wieku starszym często narażone są na niedożywienie, które wynika ze zmniejszonego apetytu bądź towarzyszących chorób, które uniemożliwiają funkcjonowanie. Należy pamiętać, że dietę dla seniora powinno się dostosować do jego aktywności fizycznej, preferencji smakowych oraz funkcjonowania przewodu pokarmowego. Prawidłowo zbilansowana dieta pozwoli uniknąć niedoborów składników mineralnych oraz może poprawić jakość życia seniorów.

• Roszkowski W., Żywienie osób starszych. [W]: Grzymisławski M., Gawęcki J. (red), Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Tom 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

• Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

• Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym (pzh.gov.pl)

• R. White, A. Ashworth, How drug therapy can affect, threatenand compromise nutritional status, J Hum NutrDietet 2000, 13:119-129.