Za oknem słońce, przyroda budzi się do życia, nastała wiosna. Wiele osób czeka aż zakwitną pierwsze kwiaty, a na drzewach pojawią się liście. Niestety tak piękna pogoda nie cieszy wszystkich. Wokół widzimy osoby pociągające nosem, załzawione i kichające. To właśnie alergicy, którzy reagują na pyłki roślin i zarodniki grzybów przykrymi objawami. Co zatem uczula alergików wiosną i latem?
Alergia jest przesadną, nadmierną reakcją układu odpornościowego na substancje (tak zwane alergeny) znajdujące się w środowisku. Należą do nich:
Alergie można podzielić w zależności od szybkości wystąpienia objawów, ale także biorąc pod uwagę rodzaj alergenu, który wywołał reakcję. Najczęściej wymienia się zatem alergie:
Alergia sezonowa jest alergią wziewną, ponieważ reakcja organizmu następuje po przedostaniu się alergenu drogami oddechowymi do organizmu. Szczególnym przypadkiem jest tak zwana alergia kontaktowa, która polega na wywołaniu specyficznej reakcji, na przykład w postaci wysypki po zetknięciu z detergentem. Jednak alergen pokarmowy również może wywołać alergię kontaktową. Niektórzy posiadają tak silną alergię na orzeszki, że nawet po ich dotknięciu może u nich wystąpić wstrząs anafilaktyczny, który może skończyć się śmiercią.
Nasz układ immunologiczny broni nas przed drobnoustrojami i innymi szkodliwymi substancjami, produkując odpowiednie na taką okazję komórki odpornościowe. Jednak czasami zdarza się, że działa on zbyt nadopiekuńczo i reaguje na całkiem nieszkodliwe substancje, wywołując reakcję uczuleniową.
W przebieg tego procesu zaangażowanych jest wiele komórek odpornościowych. W uproszczeniu komórki dendrytyczne rozpoznają intruza i prezentują go limfocytom T, które następnie pobudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał. Dochodzi do wytwarzania immunoglobulin E (IgE), które łączą się z komórkami tucznymi. Następnie napływają komórki zapalne, mające zwalczyć niepowołany atak.
Komórki tuczne uwalniają między innymi histaminę i rozpoczyna się wczesna faza reakcji zapalnej. Pod wpływem histaminy rozszerzają się naczynia krwionośne i zwiększa ich przepuszczalność, co skutkuje spadkiem ciśnienia krwi oraz łzawieniem, katarem i wysypką. Poprzez drażnienie zakończeń nerwowych dochodzi do swędzenia i kichania.
Zdarza się, że w wyniku napływu komórek zapalnych może rozwinąć się późna faza reakcji alergicznej, która nasila się po 6-8 godzinach od kontaktu z alergenem i ustępuje po 12-24 godzinach. Wówczas dochodzi do obrzęku skóry, błony śluzowej nosa oraz duszności.
W zależności od tego z jakim typem alergii mamy do czynienia, możemy cierpieć z powodu rozmaitych objawów. Najczęściej jednak występują:
Objawy mogą być łagodne, uciążliwe, a czasami wręcz zagrażają życiu. Mogą pojawiać się od razu po kontakcie z alergenem lub po kilku godzinach, a nawet dniach. Najgroźniejszą reakcją nadwrażliwości jest tak zwany wstrząs anafilaktyczny. U pacjenta dochodzi wówczas do silnego spadku ciśnienia tętniczego i niedotlenienia narządów, co prowadzi do zagrożenia życia.
Alergia sezonowa zwana jest także katarem siennym lub alergicznym nieżytem nosa (ANN). Wywoływana jest przez alergeny wziewne, czyli pyłki roślin oraz zarodniki grzybów. Ma charakter sezonowy to znaczy, że występuje co roku w określonym czasie, gdy pyli roślina, na którą jesteśmy uczuleni.
Mimo określenia “alergiczny nieżyt nosa”, katar nie jest jedynym objawem alergii sezonowej. W przypadku alergii na pyłki roślin i zarodniki grzybów, występuje najczęściej:
Ze względu na mało specyficzne objawy, alergiczny nieżyt nosa bywa często mylony z infekcją wirusową. Ważna jest zatem odpowiednia obserwacja objawów, uwzględniając pylenie określonych roślin w miejscu, w którym aktualnie się znajdujemy.
Kalendarz pylenia to narzędzie, które pozwala alergikom sprawdzić, które rośliny rozpoczynają swój proces pylenia w danym miesiącu. Posiada on także informacje na temat stopnia pylenia drzew, traw, chwastów i grzybów. Oprócz tych ważnych informacji należy również uwzględnić fakt, że pylenie konkretnej rośliny oraz nasilenie tego procesu może zmieniać się w zależności od regionu. Polska jest podzielona na 4 regiony ze względu na czas pylenia:
Osoby cierpiące z powodu alergii na pyłki mają szczególnie utrudnione zadanie wiosną i latem. Zazwyczaj jest to czas, kiedy planujemy urlopy w pracy i podróże. Alergicy muszą jednak także w swoich planach uwzględniać informacje na temat wzmożonego pylenia roślin na danym terenie. Czasami wręcz unikają miejsc, w których występują drzewa czy trawy, na których pyłki są szczególnie podatni, a na swoje docelowe miejsca urlopowe wybierają tereny, gdzie w danym okresie stężenie pyłków jest najniższe.
Biorąc pod uwagę kalendarz pyleń w Polsce i poszczególne miesiące wiosny i lata możemy wymienić następujące rośliny pylące w tym okresie najmocniej:
|
Marzec |
Kwiecień |
Maj |
|
leszczyna olsza topola |
brzoza topola jesion dąb grzyby z rodziny Cladosporium |
trawy brzoza dąb szczaw pokrzywa grzyby z rodziny Cladosporium i Alternaria |
|
Czerwiec |
Lipiec |
Sierpień |
|
trawy szczaw grzyby z rodziny Cladosporium i Alternaria |
trawy bylica szczaw komosa grzyby z rodziny Cladosporium i Alternaria |
trawy bylica komosa ambrozja grzyby z rodziny Cladosporium i Alternaria |
Praktycznie przez całą wiosnę i lato alergicy są szczególnie narażeni na pyłki traw oraz zarodniki grzybów, które mogą uczulać prawie przez cały rok. Należy również pamiętać, że ze względu na zmiany klimatu, okresy pyleń poszczególnych roślin mogą zmieniać się nieznacznie co roku.
Jest to oczywiście tylko niewielki fragment kalendarza pyleń, z którym powinna być zaznajomiona każda osoba cierpiąca na alergiczny nieżyt nosa. Warto także te informacje rozszerzać, biorąc pod uwagę podział Polski na regiony oraz dodatkowe informacje podawane przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych (OBAS). Jednostka przeprowadza pomiary stężenia alergenów na terenie Polski za pomocą specjalnej aparatury.
Statystyki podają, że w 2025 roku w Europie będzie więcej alergików niż osób, których nie dotyka ten problem. Pacjenci, chorujący z powodu alergii trafiają także na szpitalne oddziały ze względu na nasilone reakcje alergiczne. Pamiętajmy, że objawy alergii to nie tylko wodnisty katar i kichanie jak zazwyczaj w przypadku alergii sezonowych, ale w niektórych przypadkach także wstrząs anafilaktyczny, który może zagrażać życiu człowieka.
