Trądzik młodzieńczy, różowaty, piorunujący, hormonalny... Odmian trądziku jest naprawdę wiele i wbrew pozorom nie dotyczy on tylko młodych osób. Coraz częściej dermatolodzy diagnozują trądzik u osób dorosłych. Do tego rodzaju chorób skóry występujących także w starszym wieku należy trądzik hormonalny.
Trądzik jest jedną z najczęściej występujących dermatoz, czyli chorób skóry. Przyczyny jego występowania mogą być rozmaite i złożone, a gdy za zmiany skórne odpowiedzialne są głównie wahania hormonów mówimy o trądziku hormonalnym.
Trądzik zwyczajny zwany także pospolitym lub młodzieńczym występuje zazwyczaj u nastolatków, natomiast z powodu trądziku hormonalnego mogą cierpieć także osoby starsze. Dermatolodzy informują, że wśród pacjentów z tym schorzeniem skóry znajdują się także osoby po 25. czy 30. roku życia. Stwierdzono także, że u kobiet częściej niż u mężczyzn występuje trądzik hormonalny, a dodatkowo może utrzymywać się nawet po ukończeniu 50. roku życia.
Trądzik hormonalny wymaga podejścia holistycznego, czyli nie tylko redukcji objawów, ale także odpowiedniej pielęgnacji i leczenia choroby podstawowej.
Za pojawienie się trądziku hormonalnego odpowiedzialne są przede wszystkim hormony, a dokładniej androgeny, czyli grupa hormonów płciowych. Z tego też powodu trądzik hormonalny bywa określany też jako trądzik androgenny lub androgenowy.
Za głównego winowajcę trądziku hormonalnego uznaje się wysoki poziom męskich hormonów płciowych, a przed wszystkim pochodnej testosteronu – DHT. Skrót DHT oznacza 5α-dihydrotestosteron, który powstaje w wyniku licznych przekształceń biochemicznych. DHT jest od 5 do 10 razy silniejszy niż testosteron, z którego powstaje!
Produkcja łoju warunkowana jest połączeniem hormonu z odpowiednim receptorem androgenowym, znajdującym się w pobliżu jednostek włosowo-łojowych. Po aktywacji receptora dochodzi do wzmożonej produkcji łoju, przerostu gruczołów łojowych, a także rozwinięcia stanu zapalnego. W terapii trądziku hormonalnego ważne jest zatem leczenie przyczynowe, czyli choroby podstawowej.
Zmiany trądzikowe pojawiają się głównie w dolnej części twarzy, a więc w okolicy żuchwy, ust, szyi i podbródka. Mogą występować:
Niestety skóra osób dorosłych może wykazywać większą wrażliwość niż u nastolatków i być mniej tolerancyjna na stosowane leki miejscowe.
Jednym z najszerzej stosowanych terapii jest leczenie miejscowe, którego wyniki często są zadowalające dla pacjenta.
Do najczęściej stosowanych leków w terapii miejscowej należą:
Czym są retinoidy?
Retinoidy to pochodne witaminy A, do których należy adapalen i tretynoina. Znaczna redukcja zmian zapalnych i niezapalnych wystąpiła u badanych pacjentek już po 12 tygodniach stosowania adapalenu. Do najczęstszych działań niepożądanych można zaliczyć suchość skóry.
Jak działają miejscowe antybiotyki na cerę trądzikową?
Antybiotyki stosowane miejscowo wykazują oprócz działania przeciwbakteryjnego także właściwości przeciwzapalne. Wykorzystywane są w tym celu erytromycyna lub klindamycyna, ale zawsze w skojarzeniu z innym lekiem. Stosowane w monoterapii mogą doprowadzić do rozwinięcia lekoooporności bakterii.
Nadtlenek benzoilu
Nadtlenek benzoilu to jedna z częściej stosowanych substancji w leczeniu trądziku. Bardzo często łączona jest także z innymi preparatami miejscowymi jak retinoidy czy leki przeciwbakteryjne. Należy jednak pamiętać, że nadtlenek benzoilu może prowadzić do bielenia odzieży lub pościeli. Może również wywoływać pieczenie, podrażniać i nadmiernie wysuszać skórę.
Kwas azelainowy
Bardzo dobre efekty w leczeniu trądziku daje kwas azelainowy stosowany dwa razy dziennie. Oprócz redukcji zmian trądzikowych zmniejsza on także przebarwienia. Może być z powodzeniem stosowany zarówno w monoterapii jak i w skojarzeniu z retinoidami. Jak większość leków przeciwtrądzikowych do stosowania miejscowego może wysuszać i podrażniać skórę. Kwas azelainowy jest także dobrą alternatywą dla kobiet w ciąży, ponieważ istnieje niskie ryzyko wystąpienia ogólnoustrojowych działań niepożądanych.
Inną linią obrony w walce z trądzikiem hormonalnym jest leczenie ogólne z zastosowaniem leków doustnych, do których należą:
Antybiotyki doustne na trądzik hormonalny
Leki przeciwbakteryjne przyjmowane doustnie dają zazwyczaj dobre rezultaty w leczeniu trądziku, jednak nawroty po przerwaniu terapii nie należą w tym przypadku do rzadkości. Zaleca się łączenie antybiotyków doustnych z substancjami stosowanymi miejscowo, na przykład z nadtlenkiem benzoilu. Takie połączenie odznacza się skutecznością w redukcji zmian trądzikowych oraz zmniejsza ryzyko rozwoju oporności bakterii i skraca okres leczenia. Do antybiotyków stosowanych doustnie zalicza się tetracyliny oraz erytromycynę.
Hormony a trądzik hormonalny
Wprowadzenie leków hormonalnych do leczenia trądziku zazwyczaj daje bardzo dobre efekty. Mogą być skuteczną alternatywą dla antybiotyków przyjmowanych doustnie ze względu na brak możliwości wywołania oporności bakterii. U dorosłych kobiet zaleca się stosowanie leków hormonalnych zwłaszcza w przypadku:
W terapii hormonalnej stosuje się:
Retinoidy
Do retinoidów stosowanych doustnie należy izotretynoina. Stosowana jest zazwyczaj w ciężkich przypadkach trądziku, a także gdy standardowa terapia nie odniesie sukcesów w redukcji zmian skórnych. Izotretynoina wykazuje działanie teratogenne, czyli toksyczne na płód, dlatego jej przyjmowanie u kobiet w wieku rozrodczym powinno być rozważone z łącznym stosowaniem skutecznej antykoncepcji.
Niestety stosowanie izotretynoiny doustnej jest obarczone ryzykiem wystąpienia wielu działań niepożądanych. Należą do nich przykładowo:
Oprócz wprowadzenia odpowiedniego leczenia lekarz może zadecydować o wykonaniu dodatkowych badań pod kątem zaburzeń hormonalnych. Najczęściej zleca się badania w celu ustalenia poziomu testosteronu, prolaktyny, hormonów tarczycy, FSH (folikulotropina) i LH (hormon luteinizujący).
Trądzik hormonalny bywa kapryśny i niestety wykazuje tendencję do nawrotów, dlatego tak ważne jest leczenie podtrzymujące, zmiana stylu życia i odpowiednia pielęgnacja, co minimalizuje ryzyko ponownego pojawienia się zmian.
Odpowiednia pielęgnacja
Większość preparatów stosowanych miejscowo i doustnie w terapii trądziku hormonalnego może prowadzić do nadmiernego wysuszenia i podrażnienia skóry. Właśnie dlatego tak istotna jest pielęgnacja skóry, czyli stosowanie środków nawilżających, które zapobiegają uszkodzeniu bariery naskórkowej i nadmiernej utracie wody.
Warto także zadbać o oczyszczanie skóry łagodnymi preparatami bez alkoholu i o odpowiednim pH. Nie należy zbyt agresywnie oczyszczać twarzy, a stosować raczej delikatny masaż. Wprowadzenie kremu z filtrem przeciwsłonecznym należy natomiast do podstawowych kroków właściwej pielęgnacji. Chroni skórę przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym i powstawaniem przebarwień.
Ebede T.L., Arch E.L., Berson D., Hormonal treatment of acne in women, J Clin Aesthet Dermatol., 2009.
Bagatin E., Freitas T.H.P., Rivitti-Machado M.C., Machado M.C.R., Ribeiro B.M., Nunes S., Rocha M.A.D.D., Adult female acne: a guide to clinical practice, An Bras Dermatol., 2019.
