*Produkty na liście rezerwacji leków na receptę:
Przejdź do rezerwacji
Kobieta z bólem pleców

Kwas moczowy poza normą? Poznaj przyczyny i objawy podwyższonego kwasu moczowego i sprawdź jak leczyć hiperurykemię!

Hiperurykemia odznacza się zwiększonym poziomem kwasu moczowego w organizmie. Jego wyższy poziom utrzymujący się przez dłuższy czas może skutkować powstawaniem kryształów moczanu sodu i rozwojem takich chorób jak dna moczanowa, kamica nerkowa czy schorzeń układu sercowo-naczyniowego w tym nadciśnienia tętniczego. Czy hiperurykemię można zatem leczyć?

Co to jest hiperurykemia?

Hiperurykemia to stan, w którym występuje zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi, gdzie za górną granicę normy podaje się odpowiednio:

  • 6,0 mg/dl (360 µmol/l) dla kobiet,
  • 7,0 mg/dl (415 µmol/l) dla mężczyzn (czasami podaje się wynik 6,8 mg/dl, czyli 404 µmol/l),
  • 5,5 mg/dl (330 µmol/l) dla dzieci i młodzieży.

Wzrost stężenia kwasu moczowego przez dłuższy czas skutkuje odkładaniem soli tego kwasu, czyli kryształów moczanu sodu, które szczególnie chętnie gromadzą się w stawach i nerkach. Takie wytrącanie tych substancji może prowadzić do dny moczanowej (artretyzmu, podagry), kamicy nerkowej, a nawet upośledzenia funkcji nerek.

Hiperurykemia na świecie - epidemiologia

Badania epidemiologiczne wykazały, że częstość występowania hiperurykemii jest wyższa w krajach o wyższych dochodach niż w krajach biedniejszych. Jako winowajcę tego zamieszania można wskazać dietę zawierającą duże ilości puryn. Opiera się ona między innymi na takich produktach jak:

  • czerwone mięso,
  • ryby: sardynki, śledzie, pstrąg, dorsz,
  • owoce morza,
  • piwo.

Dodatkowo można także wymienić miód i słodkie napoje zawierające fruktozę, a zwłaszcza syrop glukozowo-fruktozowy. Jak nietrudno się domyślić takie produkty cechują raczej diety osób bardziej zamożnych.

Ryzyko rozwoju hiperurykemii rośnie wraz z wiekiem, co dotyczy głównie kobiet, które chorują zazwyczaj po menopauzie. Winne mogą być w tym przypadku estrogeny, których ilość w tym czasie ulega zmniejszeniu. Istnieje bowiem doniesienie, że te hormony działają jak leki moczopędne, usuwając nadmiar kwasu moczowego z organizmu.

Produkty przeciwbólowe

Jakie są przyczyny hiperurykemii?

Hiperurykemia może wystąpić na skutek kilku mechanizmów:

  • nadmiernej produkcji kwasu moczowego,
  • zmniejszonego wydalania kwasu moczowego przez nerki.

Zwiększona produkcja kwasu moczowego jak wcześniej wspomniano może wystąpić także w konsekwencji spożywania dużej ilości fruktozy i puryn.

Jakie są objawy hiperurykemii?

Hiperurykemię można podzielić na objawową i bezobjawową. U osób z bezobjawową hiperurykemią dochodzi oczywiście do podwyższenia stężenia kwasu moczowego, ale objawy mogą ujawnić się nawet dopiero po kilkudziesięciu latach. Według wielu dowodów naukowych nie ma potrzeby leczenia osób z bezobjawową hiperurykemią, jednak ostateczną decyzję podejmuje w tym przypadku lekarz.

Ryzyko rozwoju postaci objawowej zależy natomiast od nasilenia samej hiperurykemii, a także wzrasta wraz z wiekiem. Hiperurykemia objawowa może więc doprowadzić do chorób, które manifestują się różnymi objawami związanymi z odkładaniem złogów moczanu sodu. Należy do nich:

  • kamica nerkowa,
  • dna moczanowa,
  • nadciśnienie tętnicze
  • inne choroby nerek i układu sercowo-naczyniowego.

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju hiperurykemi?

Dość dużą grupę stanowią czynniki, które mogą przyczynić się do rozwoju hiperurykemii. Należą do nich między innymi:

  • nieodpowiednia dieta,
  • nadużywanie alkoholu,
  • zespół metaboliczny, otyłość,
  • przyjmowane leki (diuretyki, kwas acetylosalicylowy),
  • płeć męska, kobiety po menopauzie, zaawansowany wiek,
  • choroby nowotworowe,
  • prowadzona chemioterapia lub radioterapia nowotworów,
  • choroby, które hamują wydalanie kwasu moczowego przez nerki,
  • czynniki genetyczne.

Hiperurykemia a dna moczanowa

Dna moczanowa to przewlekła choroba reumatyczna. Podczas napadu dny występuje silny ból pojedynczego lub wielu stawów, który najczęściej pojawia się w nocy lub z samego rana. Okolica stawu jest zaczerwieniona, obrzęknięta i gorąca, a choremu mogą towarzyszyć dreszcze, uczucie rozbicia i gorączka. Między atakami występują okresy bezobjawowe. Gdy dna moczanowa przejdzie w formę przewlekłą dochodzi do zniekształcenia stawów i ograniczenia ich ruchomości.

Zwiększony poziom kwasu moczowego w organizmie nie oznacza, że na pewno dojdzie do rozwoju dny moczanowej. Jednak ryzyko wystąpienia postaci objawowej rośnie wraz z nasileniem hiperurykemii. Leczenie dny moczanowej polega na podawaniu leków zmniejszających dokuczliwe objawy oraz takich, które obniżają stężenie kwasu moczowego w organizmie.

Hiperurykemia a nadciśnienie tętnicze

Hiperurykemia może być czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych w tym nadciśnienia tętniczego. Kwas moczowy i jego długotrwale zwiększone stężenie mogą przyczyniać się do uszkodzenia funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych. Niewydolne naczynia i ich zwiększony opór skutkują rozwojem nadciśnienia tętniczego. Z czasem może dojść do zmniejszonej reakcji organizmu na terapie obniżające stężenie kwasu moczowego. Warto podkreślić, że nadciśnienie tętnicze może występować nawet u połowy osób chorujących na dnę moczanową.

Sugeruje się, że większość przypadków nadciśnienia tętniczego u dzieci jest związanych z występowaniem hiperurykemii.

Stała kontrola poziomu kwasu moczowego we krwi jest zalecana u pacjentów z grupy ryzyka sercowo-naczyniowego, dlatego badanie stężenia tej substancji zostało włączone do rutynowych badań u tych pacjentów. Ta decyzja należy do zaleceń Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT).

Hiperurykemia a kamica nerkowa

Odkładanie kryształów moczanu sodu w układzie moczowym może przyczynić się do rozwoju kamicy nerkowej. Nawet u ¼ osób chorujących na dnę moczanową dochodzi do odkładania złogów soli kwasu moczowego w nerkach. Rozwój kamicy nerkowej i niewydolności nerek zależy od nasilenia hiperurykemii. U 40% osób objawy kamicy nerkowej mogą poprzedzać rozwój dny moczanowej. Jednak leczenie bezobjawowej hiperurykemii u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek jest ciągle poddawane dyskusji, ponieważ nie ma pewności czy jest ona niezależnym czynnikiem rozwoju chorób nerek i sercowo-naczyniowych.

Jak leczyć hiperurykemię?

Do leków zmniejszających stężenie kwasu moczowego należy allopurinol i febukstostat.

Allopurynol

Allopurynol jest inhibitorem oksydazy ksantynowej i stosowany jest w bezobjawowej hiperurykemii w celu obniżenia poziomu kwasu moczowego oraz w dnie moczanowej z towarzyszącą hiperurykemią. Zazwyczaj leczenie rozpoczyna się od mniejszych dawek, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Udowodniono także działanie ochronne allopurynolu na układ sercowo-naczyniowy poprzez obniżanie ciśnienia tętniczego i zmniejszenie śmiertelności u tych pacjentów. Jedynym ryzykiem stosowania tej substancji jest możliwość rozwinięcia ciężkiej nadwrażliwości na allopurynol, która zagraża życiu.

Febuksostat

Do inhibitorów oksydazy ksantynowej należy także febuksostat. Lek stosowany jest w przewlekłej hiperurykemii, gdy doszło już do odkładania kryształów moczanu sodu. Nie jest natomiast zatwierdzony w leczeniu bezobjawowej hiperurykemii. Przeciwwskazaniem do stosowania febuksostatu jest również choroba niedokrwienna serca i zastoinowa niewydolnościa serca. W przypadku nietolerancji allopurynolu lub jego nieskuteczności do terapii wprowadzany jest zazwyczaj febukstostat, który wykazuje mniej działań niepożądanych i jest od niego silniejszy.

Bibliografia

  • Kanecki K., Tyszko P., Bezobjawowa hiperurykemia w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej, 2015.
  • Szczęch R., Narkiewicz K., Hiperurykemia i dna moczanowa, Choroby Serca i Naczyń, 2006.
  • Pilarski Ł., Bogdański P., Pupek-Musialik D., Dna moczanowa — antyczna choroba wciąż problematyczna w XXI wieku, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2012.
  • Li L., Zhang Y., Zeng C., Update on the epidemiology, genetics, and therapeutic options of hyperuricemia, Am J Transl Res., 2020.
  • Stewart D.J., Langlois V., Noone D., Hyperuricemia and Hypertension: Links and Risks, Integr Blood Press Control., 2019.
  • Widecka K., Szymański F.M., Filipiak K.J., Imiela J., Wożakowska-Kapłon B., Kucharz E.J., Mamcarz A., Manitius J., Tykarski A., Stanowisko ekspertów dotyczące hiperurykemii i jej leczenia u pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, Arterial Hypertension, 2017
Udostępnij:

Autor Natika Karolak Zobacz profil
Absolwentka farmacji Collegium Medicum w Bydgoszczy oraz studiów podyplomowych „Marketing strategiczny na rynku farmaceutycznym” Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Aktualnie poznaje uroki berlińskiego życia oraz niemieckich aptek.
Farmaceuta
Potrzebujesz darmowej porady? Zapytaj farmaceutę
Następna porada
Koronawirus a inne choroby. Sprawdź jak COVID-19 może wpływać na zdrowie chorych przewlekle! Czytaj więcej