Czy można sprawdzić niedobór witamin i minerałów? Jak wykonać badanie poziomu witamin i minerałów?

Każdy z nas raz na jakiś czas powinien wykonać rutynowe, kontrolne badania, żeby sprawdzić czy z z naszym organizmem jest wszystko w porządku. Warto zmierzyć ciśnienie, wykonać badanie ogólne moczu czy badanie krwi. Jednak jakie badanie krwi wykonać? Które badania informują nas o poziomie witamin czy minerałów? Dlaczego badanie poziomu witamin i minerałów jest ważne?  Jakie badania wykonać? Kiedy szczególnie należy sprawdzić poziom witamin i minerałów?

Badanie krwi na poziom witamin i minerałów warto wykonać profilaktycznie - raz do roku. Jednak są osoby, które szczególnie powinny zwrócić uwagę na to, czy nie brakuje im witamin i minerałów. Są to osoby, które:

• stosują dietę ubogą w witaminy i minerały,
• spożywają żywność przetworzoną,
• chorują przewlekle na nerki lub wątrobę,
• cierpią na choroby, w przebiegu których obserwuje się zaburzenia wchłaniania (celiakia, mukowiscydoza, nieswoiste zapalenia jelit),
• cierpią na zaburzenia odżywiania,
• stosują używki,
• bardzo intensywnie trenują,
• prowadzą nieregularny tryb życia (praca zmianowa, brak odpowiedniej ilości snu),
• stosują źle skomponowaną dietę wegetariańską lub wegańską,
• kobiety ciężarne i w trakcie laktacji.

1. Witamina D₃ - jest wytwarzana w naszym organizmie pod wpływem promieniowania słonecznego. Jej prawidłowy poziom jest ważny ze względu na nasz układ kostny oraz układ odpornościowy. Szacuje się, że na niedobór witaminy D cierpi nawet około 90% Polaków. Niestety witaminy D nie możemy dostarczyć w diecie (niektóre produkty spożywcze są wzbogacane o witaminę D, ale nie w takiej ilości, aby była wystarczająca na pokrycie dziennego zapotrzebowania). Dlatego jej poziom powinien być regularnie sprawdzany.
2. Witamina B₁₂ - ma duże znaczenie dla układu krwiotwórczego oraz nerwowego. Osobami narażonymi na jej niedobory są wegetarianie i weganie. Dlaczego?  Doskonałym źródłem witaminy B₁₂ są produkty pochodzenia zwierzęcego. Ponadto na niedobór witaminy B₁₂ narażone są osoby cierpiące na zaburzenia wchłaniania, a także nadużywające alkoholu.
3. Witamina B₉ - czyli kwas foliowy, to witamina szczególnie ważna dla pań starających się o dziecko oraz będących w ciąży, ponieważ jej odpowiedni poziom zapobiega wadom cewy nerwowej u dziecka. Kwas foliowy jest potrzebny do produkcji DNA, do rozwoju czerwonych krwinek oraz do zapobiegania anemii (razem z witaminą B₁₂ i żelazem).
4. Pozostałe witaminy z grupy B – witaminy te wspomagają pracę układu nerwowego i krwiotwórczego, są potrzebne m.in. do właściwego przewodzenia impulsów nerwowych, utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego oraz do prawidłowego przebiegu wielu procesów biochemicznych w naszym organizmie; szczególnie łatwo o niedobory tych witamin w przypadku diety monotonnej i ubogiej w produkty pochodzenia zwierzęcego.
5. Witamina C – inaczej kwas askorbinowy, to witamina, która wspomaga gojenie się ran, jest silnym przeciwutleniaczem, pomaga utrzymać właściwe ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, ułatwia przyswajanie żelaza oraz uszczelnia naczynia krwionośne. Niestety sporo osób nie dostarcza jej do organizmu wystarczająco dużo wraz z pożywieniem. U mężczyzn odpowiada za ochronę DNA plemników oraz za ich niezlepianie.
6. Witamina E – jest silnym antyoksydantem, ma duże znaczenie dla układu rozrodczego kobiety oraz przebiegu ciąży. Ponadto wpływa na układ odpornościowy i procesy metaboliczne (ogranicza gromadzenie się tłuszczów). U mężczyzn bierze udział w produkcji nasienia oraz wpływa na prawidłowe krążenie krwi, zatem ma duże znaczenie dla płodności.
7. Witamina A – jest niezwykle ważna dla naszego układu odpornościowego, chroni układ oddechowy przed drobnoustrojami, pomaga unikać zakażeń, bierze udział w zwalczaniu wirusów i bakterii, uczestniczy w prawidłowym funkcjonowaniu błon komórkowych, a także wpływa pozytywnie na włosy, skórę i paznokcie. Ponadto bierze udział w odnowie komórek, w produkowaniu kortyzolu, estrogenów, a także bardzo ruchliwych plemników oraz korzystnie wpływa na wzrok.

1. Żelazo – to pierwiastek, na którego niedobór narażone są szczególnie kobiety miesiączkujące bądź ciężarne; wchodzi w skład czerwonych krwinek i pełni istotną rolę przy transporcie tlenu w tkankach mięśniowych; przy jego niedoborze możemy czuć znaczne osłabienie, bóle i zawroty głowy oraz pogorszenie koncentracji; w razie wystąpienia anemii koniecznie należy suplementować żelazo, aby uzupełnić jego niedobór.
2. Wapń – jego odpowiednia ilość w naszym organizmie potrzebna jest do tego, aby zachować zdrowe kości; dla kobiet w okresie menopauzy jest to kluczowy składnik, ponieważ wtedy panie narażone są na wystąpienie osteoporozy (utratę gęstości kości); istotne jest to, że jego niedoboru w zasadzie nie odczuwamy, dlatego w razie wystąpienia wątpliwości co do jego poziomu, warto wykonać badanie krwi, aby upewnić się, że nasze kości nie są narażone na złamanie.
3. Magnez – niedobory tego pierwiastka są dość powszechne, więc pewnie większość z nas kojarzy towarzyszące temu objawy, takie jak drżenie powieki, skurcze mięśni, zmęczenie czy spadek nastroju; jeśli nie jesteśmy w stanie zapewnić sobie odpowiedniej podaży tego minerału w diecie, to warto sięgnąć po dobry suplement.
4. Sód i potas – to elektrolity, które mają duże znaczenie dla prawidłowej kurczliwości mięśni oraz odpowiedniego przewodnictwa nerwowego; przy niewłaściwym poziomie tych pierwiastków może dojść do osłabienia, zawrotów głowy, kołatania serca czy obrzęku kończyn.
5. Jod – to pierwiastek niezbędny do produkowania hormonów tarczycy, które wpływają m.in. na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, przysadki mózgowej, serca, mięśni i nerek oraz potrzebne są do utrzymania prawidłowej temperatury ciała; niedobór jodu jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży, ponieważ może powodować nieodwracalne zmiany w rozwijającym się mózgu płodu.
6. Selen – jest silnym antyoksydantem, zatem chroni nasz organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników; u mężczyzn bierze udział w wytwarzaniu plemników oraz poprawia jakość nasienia.

Co do zasady na badanie krwi najlepiej jest pójść rano (między 7.00 a 10.00), najlepiej na czczo. Ważne, aby przed badaniem krwi nie palić papierosów. Ponadto warto pamiętać o kilku zasadach:

• przed pobraniem krwi odpocznij około 10-15 minut w pozycji siedzącej,
• jeśli zażywasz jakieś leki, należy to zgłosić przed badaniem krwi, jeśli to możliwe, nie zażywaj leków przed pobraniem krwi,
• zgłoś pielęgniarce, jeśli coś zjadłeś coś lub wypiłeś, przed badaniem krwi,
• jeśli widok krwi powoduje u ciebie zasłabnięcie, poinformuj o tym osobę pobierającą krew.

Jeśli chodzi o szczególne wytyczne przed badaniem krwi pod kątem witamin i minerałów, to większość minerałów lepiej jest badać na czczo, ale co do witamin, to nie ma konieczności, aby powstrzymywać się od jedzenia przed badaniem krwi.

Badanie poziomu witamin i minerałów warto wykonać badanie krwi zanim zaczniemy zażywać suplementy, ponieważ objawy mogą być niejednoznaczne lub wskazywać na zupełnie inny problem niż niedobór witamin czy minerałów. Ponadto trzeba pamiętać, że nadmiar witamin i minerałów może być tak samo szkodliwy jak ich niedobór. Zatem, jeśli podejrzewamy, że brakuje nam jakichś składników, udajmy się do lekarza po skierowanie na badanie krwi, a później skonsultujmy wyniki, aby mieć pewność, których suplementów potrzebujemy.

• https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C399291%2Cekspert-ponad-90-proc-polakow-ma-niedobory-witaminy-d.html
• Małgorzata Sznitowska, Roman Kaliszan, Biofarmacja. 2013r.
• Jan Gawęcki, Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. 2010r