Choroby weneryczne rozprzestrzeniały się wśród ludzi już w czasach starożytności i często były uważane za karę boską. W średniowieczu opisywano kłykciny kończyste, nadżerki czy upławy oraz ich leczenie. W tamtych czasach choroby przenoszone drogą płciową szerzyły się przez prostytucję czy łaźnie komunalne. Obecnie dysponujemy jednak znacznie lepszymi metodami diagnostyki i leczenia chorób wenerycznych.
Według Światowej Organizacji Zdrowia codziennie dochodzi do około miliona infekcji przenoszonych drogą płciową, które często ze względu na swój bezobjawowy charakter mogą przechodzić w choroby weneryczne. Występowanie niektórych chorób, takich jak rzeżączka czy kiła, może zwiększać ryzyko zarażenia wirusem HIV, a infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego może prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy u kobiet. Właśnie dlatego tak ważna jest odpowiednia edukacja, właściwa diagnostyka i wczesne leczenie oraz w niektórych przypadkach profilaktyka chorób wenerycznych, taka jak szczepienia.
Choroby przenoszone drogą płciową (STD), popularnie zwane chorobami wenerycznymi to grupa chorób przenoszonych podczas kontaktu płciowego, głównie seksu waginalnego, a także analnego i oralnego. Wywoływane są przez ponad 30 różnych bakterii, wirusów i pasożytów, a do najczęstszych należą:
uleczalne:
nieuleczane:
Co więcej niektóre choroby weneryczne mogą być przenoszone przez matkę na dziecko w trakcie ciąży, porodu i karmienia piersią. Może to skutkować urodzeniem martwego płodu, śmiercią noworodka oraz deformacjami u dziecka.
Do chorób wenerycznych przenoszonych przez bakterie należą:
Choroby przenoszone drogą płciową wywoływane przez wirusy to:
Do chorób wenerycznych wywołanych przez grzyby należą:
Choroby weneryczne wywoływana przez pasożyty:
Grupa chorób przenoszonych drogą płciową liczy zdecydowanie więcej przykładów. Powyższe to tylko niektóre, najpopularniejsze z nich.
Bardzo często infekcje związane z chorobami wenerycznymi są skąpoobjawowe lub całkowicie bezobjawowe. W takich przypadkach trudniej jest wykryć zakażenie, dlatego nieświadomy nosiciel może zarażać innych. Jest to jedna z przyczyn tak dużego rozpowszechnienia chorób wenerycznych.
Umiejscowienie zakażenia i związane z nim charakterystyczne objawy zależą przede wszystkim od typu choroby wenerycznej, jednak najogólniej należy podejrzewać chorobę weneryczną, gdy wystąpią:
Czasami mogą występować także niecharakterystyczne objawy takie jak gorączka, bóle głowy, mięśni i ogólne rozbicie, które mogą pojawić się na przykład podczas zarażenia kiłą.
Obecnie dysponujemy różnymi testami, które pozwalają na szybkie wykrycie choroby, dzięki czemu możliwe jest odpowiednie leczenie pacjenta. Szeroko stosowana diagnostyka jest standardem w krajach wysoko rozwiniętych.
Kiła
Kiła wywoływana jest przez bakterię o nazwie krętek blady. Wykrywanie zarażenia przeprowadza się najczęściej, stosując testy serologiczne, czyli z krwi. Takie testy można zakupić także w aptece i przeprowadzić w domu. Wykrywają one przeciwciała przeciwko krętkowi blademu i można wykonać je z krwi z nakłutego palca już po 2 tygodniach od potencjalnego zarażenia. Na wynik zazwyczaj czeka się krótko - około 10 minut. Badanie w kierunku kiły wykonuje się także standardowo u kobiet w ciąży.
Rzeżączka
Testy na rzeżączkę wykrywają obecność bakterii Neisseria gonorrhoeae, która jest przyczyną występowania tej choroby. Próbki pobierane są z miejsca zakażenia, a więc z szyjki macicy, gardła, penisa, pochwy, odbytu czy cewki moczowej. Są to tak zwane wymazy, które następnie przenoszone są na odpowiednią pożywkę i wykonywany jest posiew bakterii. Lekarz może również zlecić oddanie próbki moczu do badań. Testów na rzeżączkę nie wykonuje się w domu.
Chlamydioza
Wykrywanie bakterii wywołującej chlamydiozę polega najczęściej na zbadaniu próbki moczu u mężczyzn lub wymazu z przedsionka pochwy lub kanału szyjki macicy u kobiet. Wymazy pobierane są czasami z gardła, odbytu, cewki moczowej czy worka spojówkowego w zależności od umiejscowienia zakażenia. W razie braku możliwości wykonania testu identyfikującego materiał genetyczny bakterii, można wykonać testy serologiczne na obecność przeciwciał klasy IgM.
HIV
Nieleczone zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności może prowadzić do rozwoju AIDS. Badanie na HIV polega na wykrywaniu odpowiednich przeciwciał z nawet niewielkiej próbki krwi. Zazwyczaj test powinno się wykonać nie wcześniej niż 3 miesiące od potencjalnego zarażenia, np. ryzykownej aktywności seksualnej. Czas oczekiwania na wynik wynosi zazwyczaj 24 godziny do maksymalnie kilku dni. Badania na HIV wykonywane są bezpłatnie i anonimowo w punktach konsultacyjno-diagnostycznych. Od pewnego czasu dostępne są także testy na HIV do przeprowadzenia w domu.
HPV
Test na zakażenie wirusem HPV, czyli wirusem brodawczaka ludzkiego pozwala określić nie tylko obecność wirusa w organizmie, ale także typ wirusa – wysoko lub niskoonkogenny. Próbki pobierane są u kobiet z szyjki macicy, a u mężczyzn z cewki moczowej lub prącia. Próbkę można również pobrać samodzielnie w domu, a wymaz dostarczyć do laboratorium.
HBV
Test na wirusowe zapalenie wątroby typu B wykonuje się z krwi żylnej. Wykrywany jest antygen HBs, który znajduje się na powierzchni wirusa. Testy na WZW B przeprowadzane są w laboratoriach medycznych. Największe stężenie antygenu HBs występuje w okresie 1-3 miesięcy od zakażenia, dlatego najlepiej jest wykonać test mniej więcej w tym okresie. Na wynik czeka się zazwyczaj 1 dzień.
Zaawansowane metody diagnostyki są powszechnym standardem w krajach wysokorozwiniętych, jednak w najuboższych regionach świata nadal brakuje odpowiednich testów, które pozwoliłyby wykryć obecność infekcji przenoszonej drogą płciową. Z tego powodu nieleczone infekcje szybciej przechodzą w choroby weneryczne, a nieświadome zarażenia osoby przenoszą drobnoustroje na swoich partnerów. Właśnie dlatego tak ważna jest odpowiednia profilaktyka i edukacja.
Do najskuteczniejszych metod zapobiegania chorobom wenerycznym należy stosowanie prezerwatyw. Nie chronią one w 100%, ale zdecydowanie zmniejszają ryzyko zarażenia. Szczepienia należą również do profilaktyki chorób wenerycznych. Nadal trwają badania nad szczepionką przeciwko HIV i HSV (wirusem opryszczki), ale z powodzeniem stosowane są powszechnie szczepienia przeciwko HPV oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
Należy również pamiętać, że w niektórych przypadkach zarazić możemy się nie tylko na drodze kontaktów seksualnych, ale także poprzez niestosowanie się do zasad higieny na przykład w saunie, na basenie czy w publicznych toaletach. W ten sposób często dochodzi do przenoszenia na przykład rzęsistka.
Właściwa edukacja seksualna polega zatem na rozpowszechnianiu informacji na temat dostępnych szczepień, prawidłowego stosowania prezerwatyw oraz powstrzymywania się od ryzykownych stosunków seksualnych. Osoby aktywne seksualnie powinny zdawać sobie sprawę z występowania chorób przenoszonych drogą płciową oraz z ich częstego, bezobjawowego charakteru. Powinny również znać dostępność testów na choroby weneryczne.
Odpowiednia diagnostyka chorób wenerycznych, czyli wykrywanie chorób przenoszonych drogą płciową jest szczególnie ważna w krajach słabo rozwiniętych, gdzie dostęp do lekarza jest często utrudniony, a testy bardzo drogie.
