W bieżącym okresie jesienno-zimowym odnotowywany jest ogromny wzrost infekcji RSV oraz zachorowań na grypę, a z każdym tygodniem pacjentów przybywa. Sytuację pogarsza fakt, że nadal nie poradziliśmy sobie z COVID-19, co sprawia, że aktualny stan określany jest mianem “tridemii”. Niepokojące wydają się też doniesienia dotyczące coraz większej liczby dzieci zakażonych paciorkowcem grupy A, u których zaobserwowano objawy zagrażające życiu i zdrowiu.
Właściwie każdego dnia możemy przeczytać o ciężkim przebiegu choroby spowodowanej paciorkowcami grupy A (iGAS, inwazyjne zakażenie paciorkowcem grupy A) u dzieci, dlatego warto dowiedzieć się czym są te niebezpieczne bakterie. Jak możemy uchronić się przed zakażeniem? Czy istnieją szczepienia ochronne? Na jakie objawy powinniśmy zwrócić uwagę? Oto porcja wiedzy dotycząca paciorkowców!
Paciorkowce (Streptococcus) to kuliste bakterie Gram-dodatnie, które cechuje duża inwazyjność. Stanowią one niejednorodną grupę mikroorganizmów, różniących się między innymi rodzajem hemolizy oraz typem polisacharydu występującego na ich powierzchni.
Wśród paciorkowców wyróżniamy wiele gatunków bakterii chorobotwórczych, do których należą np. dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) lub paciorkowiec bezmleczności (Streptococcus agalactiae).
Przeważająca liczba osób w populacji jest nosicielem paciorkowców grupy A (GAS), które bytują w gardle i na skórze, powodując niekiedy łagodne infekcje.
Istnieje jednak pewna grupa pacjentów, która obarczona jest ryzykiem poważnych konsekwencji obecności GAS w organizmie.
Największe ryzyko wystąpienia ciężkiego przebiegu choroby dotyczy:
Do najczęstyszych objawów zakażenia Streptococcus należą:
Większość przypadków ma charakter bezobjawowy albo występują objawy o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu.
Skutkiem zakażenia paciorkowcami grupy A mogą być między innymi:
Najcięższa postać infekcji określana jest jako inwazyjna choroba paciorkowcowa grupy A (iGAS), podczas której cechą charakterystyczną jest omijanie przez bakterie naturalnych mechanizmów immunologicznych organizmu. Może to prowadzić do pojawienie się u pacjenta:
Z reguły obecność paciorkowców grupy A w organizmie jest niezauważalna, co jest związane z wysokim procentem nosicielstwa w całej populacji. Pamiętajmy jednak, że w niektórych przypadkach GAS mogą powodować choroby o zróżnicowanym przebiegu - od łagodnej infekcji skóry lub gardła, aż po paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego.
Warto podkreślić, że w bieżącym sezonie jesienno-zimowym paciorkowce grupy A powodują zauważalnie więcej infekcji u dzieci niż w poprzednich latach. Bakteria stanowi prawdziwe zagrożenie w wielu krajach europejskich, takich jak:
Problem wydaje się narastać i niestety do chwili obecnej w Wielkiej Brytanii co najmniej kilkanaście dzieci poniżej 15 roku życia straciło życie w wyniku infekcji spowodowanej przez GAS. Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) apeluje o czujność i szybkie wprowadzenie leczenia w przypadku potwierdzenia zakażenia, ale jednocześnie ocenia, że ryzyko infekcji iGAS dla populacji ogólnej jest obecnie niskie.
W Polsce nie potwierdzono dotychczas przypadku inwazyjnej infekcji paciorkowcami grupy A, natomiast niepokojaco rośnie liczba zachorowań na szkarlatynę, którą wywołują głównie paciorkowce z gatunku Streptococcus pyogenes. Szkarlatyna jest szczególnie często diagnozowana u dzieci uczęszczających do żłobków, przedszkoli i szkół, co wskazuje, że zakażenia paciorkowcami stanowią poważny problem społeczny i zdrowotny również w naszym kraju.
Aktualnie w Europie nie wprowadzono żadnych restrykcji w związku z przypadkami zakażenia paciorkowcami grupy A, natomiast zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zalecane jest:
Wymienione wyżej stany zagrażają życiu pacjenta, dlatego wymagana jest natychmiastowa pomoc lekarza. Alarmującymi objawami są bezdechy lub trudności w oddychaniu, sinoniebieskie zabarwienie skóry, języka lub ust dziecka, brak oddawania moczu w ciągu ostatnich 12 godzin, zapadnięte oczy, silne rozdrażnienie oraz wysoka gorączka.
Podstawą diagnostyki powinno być badanie podmiotowe i przedmiotowe, a dodatkowo możliwe jest jest wykonanie badania mikrobiologicznego (posiewu) materiału pobranego od pacjenta. Ze względu na długi czas oczekiwania, w niektórych przypadkach konieczne może być zastosowanie leczenia farmakologicznego jeszcze przed otrzymaniem wyniku badań laboratoryjnych.
Leczenie zakażenia paciorkowcami polega na podawaniu antybiotyków (np. amoksycyliny), środków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych oraz dbanie o prawidłową gospodarkę wodno-elektrolitową pacjenta. W niektórych przypadkach konieczna może być hospitalizacja.
Należy podkreślić, że paciorkowce grupy A wykazują wrażliwość na penicylinę, co daje dobre rokowania i możliwość stosowania skutecznej farmakoterapii.
Ze względu na rozpowszechnienie paciorkowców w populacji trudno jest całkowicie wyeliminować ryzyko zakażenia, natomiast możemy je zminimalizować poprzez działania profilaktyczne, które obejmują między innymi:
Do chwili obecnej nie udało się wyprodukować skutecznej szczepionki przeciwko GAS, choć trwają intensywne badania laboratoryjne w tym kierunku. Być może w przyszłości będziemy mogli stosować preparaty ochronne, jednak aktualnie pozostaje nam profilaktyka oraz podnoszenie świadomości społecznej. W razie potwierdzonej infekcji GAS możliwe jest zastosowanie odpowiedniej antybiotykoterapii i monitorowanie stanu zdrowia pacjenta.
