Toczeń to choroba autoimmunologiczna podczas której organizm atakuje własne, prawidłowo działające komórki.
Wiele osób kojarzy tę chorobę z serialu “Dr House” lub za sprawą Seleny Gomez chorującej na tocznia. Jak zatem rozpoznać tocznia? Jakie są przyczyny i objawy tocznia? Jak leczyć toczeń? Czy od tocznia się puchnie?
Toczeń jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, w której nasz własny organizm zaczyna atakować sam siebie.
Toczeń rozwija się nawet 6–10-krotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn i charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji, czyli cofania objawów choroby. Toczeń może wyniszczać organizm, stopniowo pogarszając jakość życia i prowadząc do niepełnosprawności i przedwczesnej śmierci.
Pierwsze wzmianki na temat tej choroby pojawiły się już w XIII wieku i ze względu na objawy skórne były określane mianem “ugryzienia wilka”. Przez wiele lat toczeń był traktowany wyłącznie jako problem dermatologiczny ze względu na charakterystyczny rumień twarzy. Około 1875 roku na tocznia spojrzano z innej perspektywy ze względu na nowe objawy i zaczęto postrzegać jako chorobę wieloukładową. Jednak dopiero w połowie XX wieku zaczęto podejrzewać udział układu immunologicznego w patogenezie choroby. Diagnostyka tocznia pozwoliła na odkrywanie kolejnych autoprzeciwciał we krwi chorych. Pomimo długiej historii badań nad toczniem, nadal nie potrafimy ostatecznie sklasyfikować tej choroby, a jej przyczyny pozostają dalej zagadką.
Choroby autoimmunologiczne, do których należy między innymi toczeń polegają na nieprawidłowym działaniu układu odpornościowego. Właściwie działający układ immunologiczny atakuje na przykład drobnoustroje chorobotwórcze, tworząc z nimi połączenia antygen-przeciwciało. Nasz układ odpornościowy jest w tym zakresie zazwyczaj bardzo dokładny i skuteczny, jednak zdarzają się sytuacje, w których nawet on zawodzi i atakuje sam siebie. Wówczas odczytuje on własne zdrowe komórki, tkanki i narządy jako obce i zwalcza je.
Przyczyny rozwoju chorób autoimmunologicznych nie zostały jak dotąd jednoznacznie określone. Uważa się, że do ich powstania mogą przyczyniać się zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe.
Do chorób autoimmunologicznych należą na przykład:
Możemy wyróżnić 3 główne rodzaje tej choroby:
Na początku należy podkreślić, że toczeń daje bardzo niespecyficzne objawy, które łatwo pomylić z wieloma innymi chorobami. Odznacza się bardzo szerokim spektrum objawów klinicznych od łagodnych, które ustępują same po ciężkie i zagrażające życiu i obejmujące różne narządy.
Pierwszym objawem tocznia, z którym zgłasza się większość chorych jest uczucie rozbicia i zmęczenia. Jak wiemy jest to jednak mało charakterystyczny objaw, który może być także objawem grypy, przeziębienia czy zwykłego przesilenia. Do innych objawów tocznia pojawiających się w przebiegu choroby należą:
Toczeń występuje często u kobiet w wieku rozrodczym. Niestety wywiera on także wpływ na przebieg ciąży. Zdarzają się poronienia, martwe urodzenia, przedwczesne porody czy choroby płodu. Ciąża w przebiegu tocznia jest także ryzykiem dla matki, dlatego powinna być prowadzona pod okiem specjalisty, a kobieta nie powinna na własną rękę odstawiać leków w obawie przed wpływem na nienarodzone dziecko.
Ze względu na mało specyficzne objawy tocznia, które utrudniają postawienie prawidłowej diagnozy, lekarze zlecają badania serologiczne krwi na obecność przeciwciał skierowanych w stronę naszych prawidłowych komórek i tkanek. Należy jednak pamiętać, że obecność autoprzeciwciał nie daje podstaw do jednoznacznej diagnozy, a lekarz bierze pod uwagę także objawy pacjenta, choć często mało specyficzne i zleca dodatkowe badania.
Badania laboratoryjne krwi mogą być również dobrą wskazówką w diagnostyce tocznia. W przebiegu tej choroby badania krwi mogą wykazać:
Jednak takie wyniki również nie dają nam ostatecznej odpowiedzi i diagnozy. Muszą zostać przeanalizowane przez lekarza, który bierze pod uwagę cały obraz kliniczny pacjenta i wyniki badań.
Leczenie ma na celu osiągnięcie remisji choroby, zmniejszenie objawów i zapobieganie uszkodzeniu narządów. Nie ma jednego wzoru leczenia w przebiegu tocznia, a lekarz dostosuje terapię indywidualnie do pacjenta. Podstawową zasadą jest jednak ograniczenie ekspozycji na światło słoneczne i stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, a także unikanie stresu i odpowiednie wsparcie psychologa.
W przypadku zmian skórnych stosowane są najczęściej miejscowe glikokortykosterydy.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne pozwalają złagodzić objawy zapalenia stawów oraz bóle mięśni. Często wprowadzane są także doustne sterydy.
Hydroksychlorochina jest lekiem przeciwmalarycznym stosowanym w wielu postaciach tocznia w tym w toczniu rumieniowatym układowym, krążkowym czy skórnym. Zmniejsza ryzyko zaostrzeń choroby i toczniowego zapalenia nerek i naczyń.
Leki immunosupresyjne takie jak metotreksat, azatiopryna czy mykofenolan mofetylu są również powszechnie stosowane w terapii. Wprowadzane są między innymi u pacjentów z częstymi nawrotami choroby, a także w przypadku braku poprawy po hydroksychlorochinie.
Wymienione leki to jedynie kropla w morzu możliwości terapii tocznia i to na barkach lekarza spoczywa dobranie odpowiedniego leczenia.
