Alergię na lateks większość osób kojarzy z uczuleniem na prezerwatywy. Jednak to nie tylko problem użytkowników tej mechanicznej metody antykoncepcji, ale także lekarzy czy pielęgniarek. Tak! A to właśnie lateks jest jednym z najczęściej używanych materiałów w szpitalach i innych placówkach ochrony zdrowia. Czy uczulenie na lateks jest groźne dla zdrowia i życia? Co wybierać zamiast lateksowych prezerwatyw?
Naturalny lateks jest substancją otrzymywaną z roślin kauczukodajnych, głównie z drzewa Hevea brasiliensis, czyli kauczukowca brazylijskiego. Ze względu na właściwości elastyczne wykorzystywany jest do produkcji wyrobów medycznych takich jak rękawice ochronne, cewniki, wenflony, plastry, zgłębniki jelitowe, sprzęt do hemodializy, ale także prezerwatywy.
Lateks jest mieszaniną różnych substancji takich jak lipidy, węglowodany i białka. To właśnie te ostatnie odpowiedzialne są za alergie zazwyczaj w postaci pokrzywki kontaktowej u osób stykających się z tym materiałem na co dzień. Wbrew przekonaniom, że najczęściej z uczuleniem na lateks spotykamy się stosując prezerwatywy, uczulone osoby to głównie pracownicy służby zdrowia, którzy używają wyrobów wykonanych z lateksu w codziennej pracy.
Wśród pracowników służby zdrowia uczulonych na lateks występuje najczęściej:
Czasami reakcje uczuleniowe są tak silne, że mogą zakończyć się wstrząsem anafilaktycznym i śmiercią. Niestety do takich przypadków dochodzi także na salach operacyjnych, gdy personel medyczny nie jest poinformowany o alergii pacjenta.
Uczulenie na prezerwatywy wykonane z lateksu może prowadzić do następujących objawów występujących na narządach płciowych:
Uczulenie na prezerwatywy lateksowe może występować zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
Do grup ryzyka należą przede wszystkim pracownicy służby zdrowia. Wykazano, że u osób, które mają częsty i intensywny kontakt z tą substancją, ryzyko rozwinięcia alergii jest po prostu wyższe. Należą więc do nich głównie lekarze, pielęgniarki i dentyści, ale także pracownicy restauracji, osoby sprzątające czy budowlańcy. Co więcej pacjenci, którzy w swojej historii medycznej posiadają więcej niż 5 operacji również są bardziej podatni na rozwój tej alergii. Podobnie jak użytkownicy lateksowych prezerwatyw.
W przypadku alergii na lateks najlepsze efekty w redukcji objawów daje unikanie kontaktu z alergenem. Nie jest to może typowa metoda leczenia, ale profilaktyka nadal pozostaje złotym standardem w przypadku uczulenia na lateks. Osoby, które borykają się z tym problemem tylko w kontekście wyboru prezerwatyw, mogą używać środków antykoncepcyjnych wykonanych z innych materiałów.
Jednak pracownicy służby zdrowia stykają się z tą substancją codziennie w szpitalach czy innych placówkach ochrony zdrowia. Rękawiczki lateksowe i inne wyroby medyczne wykonane z lateksu to standard w ich pracy, a cząsteczki alergenów unoszą się nawet w pomieszczeniach. W przypadku pracowników służby zdrowia, którzy mają ciągły kontakt z tym materiałem najlepszym rozwiązaniem byłaby immunoterapia, czyli odczulanie. Niestety zarówno immunoterapia podskórna jak i podjęzykowa jest w ciągłej fazie badań bezpieczeństwa.
Ponadto osoby uczulone na lateks powinny mieć przy sobie zawsze taką informację, aby w razie nagłej hospitalizacji pracownicy służby zdrowia wiedzieli, że nie mogą używać wyrobów lateksowych. Bezpiecznym rozwiązaniem jest także posiadanie przy sobie wstrzykiwacza z adrenaliną w razie wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
Niestety uczulenie na lateks nie mija tak po prostu, a objawy alergii mogą latami nasilać się lub osłabiać. Najlepsze rezultaty można osiągnąć unikając kontaktu z alergenem. Wówczas po pewnym czasie i ponownym kontakcie z tym materiałem, objawy mogą się znacznie osłabić.
W jednym z niemieckich badań potwierdzono, że zaprzestanie używania pudrowych rękawiczek lateksowych wyraźnie zmniejszyło objawy uczulenia. Po roku około 25% uczulonych pracowników służby zdrowia, którzy unikali lateksu w miejscu pracy i życiu prywatnym utraciło oznaki alergii na lateks.
Są to obiecujące wyniki, które jednak nie potwierdzają całkowitego wyleczenia. Alergia u tych osób niestety może powrócić, jeśli wprowadzą one ponownie lateks do codziennego użytku. Warto więc zaznajomić się z zamiennikami, które można z powodzeniem stosować zamiast tego materiału.
Czasami zdarza się, że po zastosowaniu lateksowej prezerwatywy partnerka lub partner skarży się na uczulenie w postaci wysypki na narządach płciowych. Takiej sytuacji może też towarzyszyć uporczywy świąd i zaczerwienienie. Wówczas nie warto rezygnować całkowicie z zabezpieczenia, a po prostu zamienić prezerwatywę lateksową na nielateksową. Do takich należą prezerwatywy poliuretanowe lub obecnie częściej produkowane – prezerwatywy poliizoprenowe. Te ostatnie są szczególnie delikatne i przypominające w dotyku skórę. Polecane są przede wszystkim alergikom, nawet jeśli nie zaobserwowali oni przykrych objawów po zetknięciu akurat z lateksem. Niestety są oni bardziej podatni na rozwój także innych alergii.
Ponadto prezerwatywy poliizoprenowe nie posiadają nieprzyjemnego zapachu gumy jak te wykonane z lateksu. Mogą występować w różnych rozmiarach, kształtach, posiadać wypustki, prążki, a także często są pokrywane środkami nawilżającymi. Jak każda inna prezerwatywa, również nielateksowa, zakończona jest zbiorniczkiem.
Pamiętajmy, że uczulenie na lateks nie oznacza od razu rezygnacji z seksu lub zabezpieczenia. Prezerwatywy nadal pozostają najlepszym środkiem zabezpieczającym przed chorobami wenerycznymi. Ich prawidłowe stosowanie zapewnia prawie całkowitą ochronę przed zakażeniem wirusem HIV. W dobie nowoczesnych prezerwatyw uczulenie na lateks również nie powinno stać się wymówką przed intymnym zbliżeniem.
Jednak lateks to nie tylko prezerwatywy. Uczulenie na lateks może być szczególnie uciążliwe u osób pracujących w służbie zdrowia, ponieważ nie mogą one używać chociażby rękawiczek lateksowych! Najbardziej uczulające są te pokryte pudrem. Dlaczego? Ponieważ cząsteczki pudru łatwo unoszą się w powietrzu i rozprzestrzeniają przyklejone do nich cząsteczki lateksu. Wówczas alergeny dostają się do dróg oddechowych alergików i wzmagają objawy uczulenia. Na szczęście rękawiczki będące przedmiotem ochrony osobistej wykonywane są także z innych materiałów i alergicy mogą z powodzeniem używać rękawiczek winylowych czy nitrylowych.
Jednym z ciekawszych zagadnień dotyczących uczulenia nie tylko na lateks jest tak zwana alergia krzyżowa. Okazuje się, że osoby u których występuje alergia na lateks mogą być także wrażliwe na pyłki niektórych roślin lub pokarmy. Do roślin reagujących krzyżowo z lateksem należy na przykład figowiec benjamina, zwany pospolicie fikusem. Grupa pokarmów, które może dawać krzyżowe reakcje z lateksem jest znacznie większa. Należy więc uważać na następujące produkty:
Nie oznacza to oczywiście, że kontakt z tymi produktami zawsze wywoła niepożądaną reakcję. Warto jednak zwrócić uwagę, jeśli po ich spożyciu pojawi się u alergika charakterystyczna reakcja uczuleniowa.
Szacuje się, że tylko 1% populacji ogólnej ma alergię na lateks. Na szczęście wiele produktów wykonanych z tego materiału można zastąpić innymi. Dotyczy to między innymi prezerwatyw lateksowych, które można z powodzeniem wymienić na poliuretanowe lub poliizoprenowe. Nie rezygnujemy zatem z bezpiecznego seksu, zwłaszcza że prezerwatywa to obecnie najskuteczniejsza ochrona przed chorobami wenerycznymi, a zwłaszcza wirusem HIV.
