Meningokoki to bakterie wywołujące inwazyjną chorobę meningokokową, która obarczona jest dużym ryzykiem zgonu pacjenta. Choć choroba ta uważana jest za rzadką w Europie, każdego roku w Polsce rejestrowanych jest nawet do 200 przypadków. Jakie są przyczyny i objawy choroby meningokokowej? Kto jest najbardziej narażony na zakażenie meningokokami? Czy istnieje skuteczna szczepionka przeciwko meningokokom? Jak leczyć inwazyjną chorobę meningokową?
Meningokokami, zwanymi też dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, określamy Gram-ujemne bakterie z gatunku Neisseria meningitidis.
Na podstawie analizy polisacharydu otoczkowego patogenu, zidentyfikowano 12 grup serologicznych meningokoków, a ich występowanie uzależnione jest od obszaru geograficznego.
W skali globalnej najbardziej niebezpieczne są warianty A, B, C, W-135 oraz Y:
W Polsce za większość zdiagnozowanych przypadków choroby meningokokowej odpowiadają:
Ustalono, że nawet od 10 do 25% zdrowych osób w społeczeństwie może być nosicielami bakterii Neisseria meningitidis. W tym przypadku obecność meningokoków w jamie nosowo-gardłowej ma charakter bezobjawowy i nie powoduje skutków zdrowotnych.
Niestety istnieje kilka grup, u których zakażenie bakterią ma poważne konsekwencje w postaci inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM), która może mieć charakter:
Pozostałe konsekwencje zakażenia meningokokami (tzw. zakażenia nieinwazyjne) mogą obejmować między innymi:
Na szczęście inwazyjna choroba meningokokowa w Europie występuje dość rzadko, na co z pewnością wpływa możliwość stosowania szczepień ochronnych.
Jedynym rezerwuarem bakterii z gatunku Neisseria meningitidisjest człowiek.
Istnieją dwie główne możliwości przeniesienia meningokoków na inne osoby:
Okres inkubacji choroby może trwać od 2 do 10 dni, zazwyczaj jednak wynosi on 3-4 doby.
Pamiętajmy, że ryzyko zakażenia rośnie jeśli przebywamy w miejscach zatłoczonych, słabo wentylowanych lub w przypadku niewystarczającego dbania o higienę. Świadomość ryzyka zakażenia meningokokami powinny też mieć osoby wybierające się na tereny endemicznego i epidemicznego występowania bakterii Neisseria meningitidis.
Do zakażenia meningokokami może dojść na każdym etapie życia, jednak największe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby występuje:
Inwazyjna choroba meningokokowa jest corocznie diagnozowana u ponad miliona ludzi na całym świecie. Natomiast w Polsce, według dostępnych statystyk, każdego roku jest rozpoznawana u 150 - 200 pacjentów. Dane te pozwalają na stwierdzenie, że zapadalność na IChM w naszym kraju występuje na niskim poziomie w skali całej Europy, na terenie której corocznie odnotowuje się blisko 3,5 tysiąca przypadków.
Należy podkreślić, że w Polsce istnieje obowiązek rejestracji wszystkich przypadków zakażenia meningokokami, za co odpowiedzialny jest Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN).
Do najważniejszych objawów zakażenia meningokokami należą:
Należy podkreślić, że u dzieci do 2 roku życia przebieg choroby meningokokowej może mieć inny charakter niż u osób dorosłych.
U najmłodszych pacjentów powinny nas dodatkowo zaniepokoić (oprócz wyżej wymienionych objawów):
W wielu przypadkach zakażenie meningokokami będzie skutkowało pojawieniem się wysypki. W pierwszym okresie ma ona postać drobnych, czerwonych krostek (tzw. wysypka wybroczynowa), które z czasem zlewają się w większe plamy.
Wysypka wybroczynowa wywołana meningokokami nie bledne pod naciskiem, dlatego w jej rozpoznaniu może pomóc zwykła szklanka, pod warunkiem, że jest ona przezroczysta.
Wystarczy przyłożyć naczynie do zmienionej chorobowo skóry i jeśli nie zauważymy blednięcia krostek, powinniśmy jak najszybciej udać się do lekarza.
Wykonanie tej prostej czynności, które nazwane jest testem szklanki, może ułatwić szybkie rozpoznanie zakażenia meningokokami i w efekcie uratować zdrowie, a nawet życie pacjenta.
Rozpoznanie choroby powinno być oparta na:
Inwazyjna choroba meningokokowa to niebezpieczna choroba zakaźna, często o gwałtownym i poważnym przebiegu. Pacjent musi być bezwzględnie oddany pod opiekę specjalistów, którzy zalecą odpowiednie leczenie.
Rokowania niestety nie są niestety zbyt optymistyczne. Ryzyko śmierci na skutek choroby meningokokowej jest szacowane na około 10%, natomiast przy wystąpieniu sepsy wskaźnik ten wynosi aż 70%.
U chorego konieczna jest pilna hospitalizacja i dożylne podanie antybiotyków:
Nawet po wyleczeniu inwazyjnej choroby meningokokowej, pacjenci mogą jeszcze długo odczuwać jej skutki.
Po przechorowaniu zakażenia meningokokami istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań, w postaci:
Zakażenie meningokokami może być katastrofalne w skutkach, dlatego warto skorzystać ze szczepienia ochronnego, które wprawdzie w naszym kraju nie jest obowiązkowe, ale zalecane przez Ministerstwo Zdrowia. Za szczepienie przeciwko meningokokom musimy zapłacić z własnej kieszeni, ale warto potraktować ten wydatek jako inwestycję we własne zdrowie.
Obecnie dostępne są następujące szczepionki na meningokoki:
Należy mieć świadomość, że dana szczepionka chroni tylko przed tą grupą serologiczną meningokoków, przeciwko którym jest skierowana.
Szczepienia ochronne przeciwko meningokokom są szczególnie zalecane:
Ochrona przed chorobą meningokokową obejmuje także tzw. chemioprofilaktykę, która polega na podaniu antybiotyku osobom, które miały bezpośredni kontakt z chorymi zakażonymi bakteriami Neisseria meningitidis.
W takim przypadku możliwe jest zalecenie zastosowania:
Pamiętajmy, że w przypadku podejrzenia zakażenia meningokokami należy niezwłocznie skorzystać z pomocy lekarskiej, gdyż przebieg choroby może mieć charakter gwałtowny oraz stanowi poważne zagrożenie zdrowia i życia pacjenta. Konieczna jest hospitalizacja i jak najszybsze wdrożenie antybiotykoterapii.
