Ministerstwo Zdrowia opracowało wytyczne działania na wypadek awarii elektrowni jądrowej i przedostania się do atmosfery radioaktywnego jodu (Jod-131). Co w takiej sytuacji należy zrobić? Jak przyjmować jod? Należy przestrzegać zalecanych dawek dla danej grupy wiekowej. Jak dawkować jod? Czy można go kupić bez recepty? Kiedy i w jakich przypadkach jest wskazane przyjmowanie jodu? Czy można go brać na własną rękę? Poznaj fakty i mity dotyczące jodu!
Jod (jodek potasu) jest bezpieczny dla naszego organizmu, o ile nie mamy jego nadmiaru. Niebezpieczny jest dla nas nie tyle sam jod, co jod radioaktywny (Jod-131). Od najmłodszych lat słyszeliśmy, że dobrze jest jeździć nad morze, aby nawdychać się jodu. To prawda. Jod to pierwiastek potrzebny do prawidłowego funkcjonowania naszej tarczycy, czyli produkcji hormonów tarczycowych:
Hormony T4 i T3 są niezbędne do pracy wszelkich komórek naszego organizmu.
Niedobór jodu może skutkować pojawieniem się wola tarczycy, czyli najczęściej jej powiększenia lub powstania guzków. Niedobory jodu zwiększają również wrażliwość tarczycy na skutki promieniowania radioaktywnego. W takim przypadku nienasycona jodem tarczyca wychwytuje jod radioaktywny z atmosfery. Do innych skutków zbyt niskiej podaży tego pierwiastka można zaliczyć:
W Polsce jak i w innych krajach rozwiniętych, od wielu lat nie mamy już problemu z licznymi przypadkami niedoboru jodu. Przełomowym momentem była decyzja o wprowadzeniu narodowego programu eliminacji niedoboru jodu w 1999 roku. Mniej więcej w tym czasie, ogłoszono powszechny obowiązek jodowania soli kuchennej. Czy to oznacza, że powinniśmy spożywać więcej soli na co dzień? Zdecydowanie nie! Sól przyczynia się również do chorób układu krążenia i według WHO nie powinniśmy spożywać więcej niż 5 gramów soli dziennie (odpowiada to niecałej łyżeczce). Weźmy również pod uwagę, że sól jest wszędzie! Nawet w naszych ulubionych, słodkich ciastkach. Jednak najlepszym pomysłem uzupełnienia dziennego zapotrzebowania na jod jest wzbogacenie naszej diety w ryby morskie takie jak:
Ryby oraz owoce morza to także wspaniałe źródła kwasów omega-3! Jeśli jednak nie lubisz ryb i owoców morza, a masz problemy z niedoborem jodu, możesz zadbać o odpowiednią suplementację jodu.
W przypadku skażenia radioaktywnego mówimy jednak o zupełnie innych dawkach tego pierwiastka. Jod na potrzeby skażenia radioaktywnego nie jest jeszcze wydawany według wskazań obywatelom, ponieważ nie jest to konieczne. Przygotowano natomiast wytyczne w formie broszury informacyjnej, dotyczące dawkowania jodu (jodku potasu) podczas skażenia radioaktywnego, dla poszczególnych grup wiekowych :
Nie należy stosować ani dawek mniejszych, ani większych niż zalecane, ponieważ zagraża to naszemu zdrowiu. Jest to bezwzględnie najważniejsza informacja. Bezwzględnie, nie należy zmieniać dawkowania w oparciu o jakiekolwiek niepotwierdzone informacje szerzone w massmediach, między innymi w internecie. Tym bardziej, nie narażajmy się na przyjmowanie jodu z niepewnych źródeł, na przykład zakupionego w internecie.
Nieuzasadnione przyjęcie dużych dawek jodu może skutkować poważnymi powikłaniami takimi jak:
Po ogłoszeniu komunikatu o wystąpieniu skażenia promieniotwórczego od odpowiednich służb, należy przyjąć niezwłocznie zalecaną dawkę jodu. Przyjęcie dużych dawek jodu “na zapas”, czyli znacznie wcześniej, nie wiedząc nawet czy skażenie radioaktywne nastąpi, nie ma najmniejszego sensu.
Przyjęcie stabilnego jodu podczas skażenia radioaktywnego nasyca naszą tarczycę tym pierwiastkiem, blokując w ten sposób wchłanianie przez ten organ jodu promieniotwórczego. Dzięki temu nie dochodzi do jego gromadzenia w naszej tarczycy. Jest to tak zwany efekt Wolffa-Chaikoffa.
Tabletkę z jodem można połknąć w całości lub w razie problemów rozgryźć. W przypadku niemowląt lub małych dzieci, tabletka powinna zostać przełamana zgodnie z linią podziału, aby uzyskać właściwą dawkę. Dzieci karmione piersią mogą otrzymać odpowiednią dawkę po uprzednim rozkruszeniu i rozpuszczeniu tabletki. Tabletki można rozpuścić dziecku w wodzie, syropie lub innym płynie.
Niestety jak każdy lek, również jod nie może być stosowany przez każdego. Jodu nie można stosować:
Jeśli nie mamy pewności czy możemy przyjmować jod, powinniśmy skontaktować się ze swoim lekarzem prowadzącym.
Należy zwrócić się po poradę do lekarza przed przyjęciem leku również, gdy:
Konsultacji lekarskiej wymaga także sytuacja po podaniu leku noworodkowi w celu sprawdzenia czynności tarczycy.
Przed przyjęciem jodu należy skontaktować się z lekarzem w przypadku występowania:
W razie występowania jednej lub więcej z powyższych, należy zachować szczególną ostrożność.
W obecnej sytuacji, w ramach zarządzania kryzysowego i działań prewencyjnych, tabletki z jodkiem potasu są rozwożone do gmin za pośrednictwem jednostek Straży Pożarnej. Następnie, w razie skażenia radioaktywnego będą one przekazywane obywatelom bezpłatnie w wyznaczonych punktach:
Musimy zatem czekać na dalsze informacje podawane do opinii publicznej i nie szukać tabletek z niepewnych źródeł, na własną rękę.
Płyn Lugola czyli, wodny roztwór jodu w jodku potasu znany jest zapewne naszym rodzicom czy dziadkom. Był on podawany w 1986 roku podczas katastrofy reaktora jądrowego w Czarnobylu, w celu niedopuszczenia do gromadzenia reaktywnego jodu w tarczycy i zminimalizowania ryzyka raka tarczycy. Obecnie płyn Lugola dostępny w aptekach w postaci gotowego preparatu, to jednak roztwór przeznaczyny do dezynfekcji ran, i co ważne nieprzeznaczony do stosowania wewnętrznego. Zdarza się również, że jest on wykonywany w aptece, jako lek recepturowy do płukania gardła, ale tylko do krótkotrwałego stosowania. Nie wolno jednak stosować płynu Lugola doustnie, na własną rękę, ponieważ w ten sposób możemy doprowadzić do zaburzeń pracy tarczycy.
Najważniejsze jest, aby mimo niestabilnej sytuacji zachować spokój. Podejmowane w razie skażenia radioaktywnego działania są prewencyjne i mają na celu zabezpieczenie obywateli na wypadek sytuacji kryzysowej. Monitorowaniem aktualnego skażenia radioaktywnego zajmuje się Polska Agencja Atomistyki. Nie szukajmy tabletek z jodkiem potasu ani płynu Lugola po okolicznych aptekach. Należy czekać na oficjalną dystrybucję tabletek z jodkiem potasu i nie przyjmować go profilaktycznie przed otrzymaniem odpowiedniego komunikatu, ponieważ niesie to ze sobą ryzyko pogorszenia naszego zdrowia. Unikajmy również przyjmowania tego pierwiastka z niepewnych źródeł.
