Termin “adaptogeny” do niedawna znali nieliczni fascynaci zielarstwa i profilaktyki zdrowotnej, a dziś robi prawdziwą karierę. Czym są, gdzie ich szukać oraz jak i komu mogą pomóc. Najprościej rzecz ujmując, adaptogeny to substancje, które poprawiają zdolność adaptowania się organizmu do zmieniających się, trudnych warunków otoczenia. Działają wszechstronnie i na wiele układów oraz organów na raz - wzmacniają ogólne siły organizmu, poprawiając jego wytrzymałość i odporność na warunki zewnętrzne i czynniki powodujące choroby. Poprawiają też ogólną zdolność do wysiłku fizycznego i wpływają korzystnie na kondycję umysłową oraz psychiczną. Normalizują też odpowiedź ustroju na bodźce stresowe.
Mechanizm działania adaptogenów nie jest dobrze poznany, ale wiadomo, że najsilniejsze pola ich działania to:
Poza tym adaptogeny wykazują najróżniejsze prozdrowotne właściwości. Wzmacniają organy, przyczyniając się do ich szybszej regeneracji, włosowate naczynia krwionośne, mają właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwrzodowe, poprawiają funkcjonowanie układu hormonalnego i wątroby, regulują poziom cholesterolu, działają moczopędnie, a nawet pomagają usunąć nadmiar śluzu z organizmu w przypadku schorzeń dróg oddechowych.
Korzystanie z adaptogenów jest bezpieczne. Rośliny adaptogenne nie są toksyczne, w większości nie wchodzą w interakcje z lekami, trudno je przedawkować i można je stosować przez długi czas. Działają łagodnie i nie dają negatywnych skutków ubocznych.
Ważne jest, by podkreślić, że adaptoegny wyrównują kondycję organizmu i normalizują pracę jego układów, ale nie stymulują zachodzącym w nich procesów, jeśli funkcjonuje prawidłowo. Pomagają mu powrócić do stanu równowagi (homeostazy) w niesprzyjających warunkach fizycznych i emocjonalnych, nie są jednak stymulantami.
Adaptoegny wykazują szczególnie korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego człowieka. Podtrzymują procesy walki ze stresem i zwiększają odporność na stresory, mają działanie uspokajające, zmniejszają uczucie przemęczenia i chronią neurony przed degeneracją. Mają też właściwości antydepresyjne.
Istnieje wiele różnych rodzajów adaptogenów, ale określeniem tym przyjęło się nazywać rośliny słynące z wszechstronnego, dobroczynnego wpływu na organizm.
Oto lista 8 najpopularniejszych adaptogenów:
Przyczynia się do poprawy funkcjonowania komórek nerwowych, zatem korzystnie wpływa na poprawę pamięci, procesów poznawczych i nastroju. Poprawia też kondycję skóry, funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego oraz wątroby. Pomaga też przy nadciśnieniu.
Żeń-szeń jest najsłynniejszą roślliną adaptogenną. Działa wybitnie wielokierunkowo, szczególnie korzystnie wpływając na pracę mózgu. Poprawia pamięć, zdolność koncentracji, kojarzenia i uczenia się. Wykazuje silne działanie antyoksydacyjne i wzmacniające odporność. Wzmacnia też układ sercowo-naczyniowy i podnosi libido.
Ashwagandha, znana też pod nazwą witania ospała, jest popularna niemal tak jak żeń-szeń. Spektrum jej działania jest bardzo szerokie: wspiera układ odpornościowy, oddechowy, krwionośny, wykazuje działanie przeciwcukrzycowe, neuroprotekcyjne i uspokajające, reguluje wydzielanie kortyzolu czy przeciwdziała skutkom stresu. Wspiera też zdrowy sen i ułatwia zasypianie.
Lukrecja gładka (łac. Glycyrrhiza glabra) i lukrecja chińska (łac. Glycyrrhiza uralensis)
zawierają glicyryzynę, substancję o budowie podobnej do kortyzolu, której przyjmowanie pomaga zwiększyć odporność na stres. Korzeń lukrecji zwiększa też zdolności regeneracyjne wątroby, ma działania przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwirusowe oraz przeciwutleniające.
Kłącze różeńca górskiego stymuluje procesy anaboliczne, dzięki czemu zwiększa wytrzymałość organizmu podczas wysiłku fizycznego. Poprawia też pracę układów krwionośnego, odpornościowego i nerwowego. Poprawia odporność na stres, przeciwdziała uczuciu zmęczenia, pogorszeniu nastroju, koncentracji i pamięci, a także zmniejsza bóle migrenowe. Wspomaga organizm w regulacji gospodarki glikemicznej, pracy wątroby i żołądka.
Cytryniec chiński jest silnym antyoksydantem. Działa też przeciwmiażdżycowo i przeciwstarzeniowo, wykazuje pozytywny wpływ na organizm w przypadku anemii czy stanów depresyjnych, wyczerpaniu fizycznym i psychicznym. Poprawia też funkcjonowanie płuc.
Pochodząca z Peru maca to silny antyoksydant o działaniu wspierającym układ nerwowy i kostny. Podnosi też libido, łagodzi przykry przybieg miesiączek i menopauzy, działa korzystnie przy stanach depresyjnych i ogólnym osłabieniu.
Traganek błoniasty działa przeciwutleniająco i przeciwzapalnie, obniża ciśnienie krwi, wspiera regenerację wątroby i wzmacnia układ odpornościowy. Wspiera też walkę ze stresem.
Adaptogeny są dostępne w bardzo różnej formie, mają one postać sproszkowaną, tabletek lub płynnych ekstraktów. Dawkowanie adaptogenów jest kwestią indywidualną i przed rozpoczęciem kuracji należy poradzić się lekarza lub farmaceuty oraz stosować zalecenia producenta. Po kilkutygodniowej kuracji (w przypadku większości adaptogenów trwającej nie dłużej niż sześć tygodni) zwykle zaleca się kilkutygodniową przerwę. Adaptogeny działające lekko pobudzająco (jak np. różeniec górski) zaleca się przyjmować w pierwszej części dnia.
Adaptogeny mogą stosować prawie wszyscy, jednak przed rozpoczęciem kuracji zawsze należy zasięgnąć porady lekarza. Przeciwwskazaniami dla adaptogenów są:
Co ważne, stosowanie adaptogenów u dzieci należy skonsultować z pediatrą.
Zgodę lekarza na stosowanie adaptogenów powinny również uzyskać osoby przyjmujące:
Niektórych adaptogenów nie mogą przyjmować również pacjenci zażywający leki na nadciśnienie (np. żeń-szenia) lub hormonalne.
Podsumowując, należy pamiętać, że adaptogeny zwiększają odporność organizmu na niekorzystne czynniki otoczenia - zewnętrzne i wewnętrzne, np.
Wspierają organizm, działając wielokierunkowo na wiele jego układów jednocześnie. Adaptogeny poprawiają funkcjonowanie układów nerwowego, krwionośnego i immunologicznego oraz wątroby. Działają immunostymulująco, antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie. Nie wykazują działań niepożądanych i można przyjmować je dość długo, jednak ich stosowanie powinno być poprzedzone konsultacją z lekarzem.
