Żeń-szeń (Panax, ginseng) to roślina, która działa na organizm bardzo wszechstronnie - poprawia jego ogólną kondycję, pamięć i koncentrację, zwiększa witalność, a nawet pomaga uporać się ze stresem. Zalecany jest profilaktycznie i przy wielu schorzeniach. Są jednak grupy osób, które nie powinny go przyjmować - jego wszechstronne działanie powoduje, że ma bardzo wiele przeciwwskazań. Jakich?
Żeń-szeń, znany od dawna tradycyjnej medycynie chińskiej, dotarł do Europy na początku XVIII wieku. Dziś uprawiany jest w wielu krajach, m. in. Korei Południowej, Chinach, Japonii, Rosji i Ameryce Północnej. Rośnie powoli, bo nawet do ośmiu lat. Surowcem jest korzeń, który suszy się na słońcu lub w temperaturze 100-200 stopni. Najwięcej ginsenozydów, czyli prozdrowotnych substancji czynnych żeń-szenia, zawierają drobne korzenie roślin.
Dzięki zawartości ginsenozydów wyciąg z korzenia lub sproszkowany korzeń żeń-szenia oddaje zdrowiu bardzo wiele zasług. Najważniejsze właściwości żeń-szenia to:
Żeń-szeń najbardziej znany jest ze swoich właściwości neuroprotekcyjnych - wzmacnia pamięć i zdolność koncentracji. Stosuje się go profilaktycznie, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych, np. choroby Alzheimera, a także w czasie jej trwania, aby spowolnić jej rozwój.
Żeń-szeń wykorzystuje się też niekiedy wspomagająco w leczeniu impotencji, ponieważ wspiera leczenie zaburzeń erekcji.
Żeń-szeń wszechstronnie wspiera zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Reguluje poziom cholesterolu, obniżając stężenie frakcji LDL i podwyższając stężenie frakcji HDL. Osobom z niskim ciśnieniem krwi pomaga, podwyższając ciśnienie i zapobiegając niedotlenieniu organizmu. Ma też działanie przeciwzakrzepowe.
Żeń-szeń wspomaga pracę układu pokarmowego. Działa odtruwająco oraz regenerująco na wątrobę, dlatego zalecany jest po obciążających ją posiłkach, także zakrapianych alkoholem. Działa też przeciwwrzodowo oraz ułatwia wchłanianie składników w jelitach.
Żeń-szeń ma też działanie przeciwdepresyjne. Nie powinien być jednak stosowany jednocześnie z lekami przeciwdepresyjnymi, ponieważ wchodzi z nimi w interakcję, o czym poniżej.
Duże zasługi oddaje żeń-szeń osobom borykającym się z problemami z prawidłową glikemią oraz cukrzykom - obniża wchłaniania glukozy i zwiększa insulinowrażliwość komórek. Zawarte w nim ginsenozydy regulują stężenie glukozy we krwi m. in. przez hamowanie gromadzenia lipidów w adipocytach.
Żeń-szeń przydaje się także sportowcom - opóźnia gromadzenie kwasu mlekowego we krwi, zwiększając efekty treningów, a zmniejszając bolesność zakwasów.
Żeń-szeń przyjmuje się w różnych formach, jest też składnikiem wielu złożonych suplementów diety. Profilaktyczna dzienna dawka żeń-szenia dla dorosłych wynosi 200-400 mg, ale zależna jest od rodzaju preparatu. Aby ją ustalić, warto sugerować się zaleceniami jego producenta oraz skonsultować się z lekarzem, farmaceutą lub fitoterapeutą.
Nie jest on wskazany do stosowania u dzieci. Należy również pamiętać, aby zwrócić uwagę na jego zawartość w preparatach złożonych, którą doliczamy do dobowej dawki żeń-szenia.
Żeń-szeń nie daje zwykle żadnych efektów ubocznych. Ponieważ ma działanie pobudzające, przyjmowany wieczorem lub w zbyt dużej ilości może wywoływać problemy z zasypianiem. Sporadycznie zdarzają się też nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego. Mimo to, bez konsultacji z lekarzem żeń-szenia nie należy stosować dłużej niż trzy miesiące.
Wszechstronny żeń-szeń działa na tak wiele funkcji ludzkiego organizmu, że istnieje też wiele przeciwwskazań dla jego stosowania. Przede wszystkim dlatego, że wchodzi w interakcje z wieloma lekami - nie należy przyjmować go bez konsultacji z lekarzem! Kiedy należy zachować szczególną ostrożność?
Żeń-szenia nie należy stosować go przed zabiegami chirurgicznymi, ponieważ może powodować krwawienia. Wykazuje też działanie przeciwzakrzepowe, może więc osłabiać działanie warfaryny, leku zmniejszającego krzepliwość krwi.
Żeń-szeń wchodzi też w reakcje z lekami przeciwdepresyjnymi, zwiększając stymulację psychoaktywną. Jednoczesne ich przyjmowanie nie tylko osłabia działanie tych leków, ale może doprowadzić do tachykardii, zaburzeń rytmu serca lub bólu w klatce piersiowej.
Żeń-szeń nie jest wskazany dla osób z wysokim ciśnieniem, ponieważ osłabia działanie leków je obniżających.
Żeń-szeń może powodować także hipoglikemię, zwiększając ich działanie obniżające stężenie glukozy we krwi. Dlatego osoby przyjmujące leki stosowane w cukrzycy powinny koniecznie skonsultować się z lekarzem, niż wdrożą suplementację żeń-szeniem.
Żeń-szeń może też zaszkodzić chorującym na choroby autoimmunizacyjne, np. reumatoidalne zapalenie stawów lub stwardnienie rozsiane, ponieważ zwiększa aktywność układu immunologicznego.
Warto też wiedzieć, że żeń-szeń może powodować hepatotoksyczność przyjmowanych leków, ponieważ hamuje aktywność enzymu odpowiedzialnego za metabolizowanie niektórych z nich.
Przejmowania żeń-szenia nie zaleca się także kobietom w ciąży ani karmiącym, a także dzieciom oraz osobom z astmą, cierpiącym na bezsenność oraz w trakcie hormonoterapii.
Żeń-szeń jest dobrym przykładem, jak bardzo wszechstronne i skuteczne - ale i potencjalnie niebezpieczne - mogą być środki roślinne w profilaktyce zdrowia. Nigdy nie należy rozpoczynać nimi kuracji bez konsultacji z lekarzem, fitoterapeutą lub zielarzem albo dietetykiem - zwłaszcza, jeśli cierpimy na jakiekolwiek dolegliwości zdrowotne.
