Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba zapalna skóry. ObjawyAZS pojawiają się i znikają, a nawroty mogą być powodowane różnymi czynnikami - także pokarmowymi, zatem dieta może mieć dla pacjentów z AZS duże znaczenie. Jaką dietę stosować przy AZS? Co jeść a czego unikać chorując na atopowe zapalenie skóry? Które pokarmy mogą zaostrzać objawy AZS?
Objawy atopowego zapalenia skóry są bardzo różne i uciążliwe. Wykwity skórne, takie jak wypryski, grudki, nadżerki czy pęcherzyki, a także nadmierna suchość oraz swędzenie skóry oraz jej pieczenie lub pękanie nie tylko powodują dyskomfort, ale też mogą utrudniać pacjentom funkcjonowanie. Choroba może mieć różną genezę, a czynniki ją powodujące mają naturę genetyczną, fizjologiczną i środowiskową. Dieta to jeden z nich i ma znaczenie zwłaszcza w kontekście tych pokarmów, na które u pacjenta występuje alergia. Warto jednak zaznaczyć, że AZS traktuje się obecnie nie jako wynik nadmiernych reakcji układu immunologicznego, a zaburzenie budowy lub funkcjonowania bariery naskórkowej skóry.
Leczenie AZS polega na terapii farmakologicznej i wyeliminowaniu czynników zwiększających objawy choroby, w tym także czynników pokarmowych. Dieta przy atopowym zapaleniu skóry opiera się na usunięciu z menu produktów źle tolerowanych i zaostrzających chorobę.
Zalecenie dietetyczne przy AZS nie opierają się na eliminacji całych grup produktów żywnościowych. Zaleca się za to rezygnację z tych produktów, które:
Warto obserwować swoje reakcje i stosować prowokacje dietetyczne, badając, które pokarmy mają negatywny wpływ na stan skóry w chorobie AZS.
Pamiętać przy tym należy, że reakcje skóry pojawiają się na skutek odpowiedzi IgE-zależnych oraz IgE-niezależnych, co oznacza, że mogą wystąpić zarówno po kilku godzinach (a nawet minutach) po spożyciu powodującego je produktu, jak i nawet po kilku dniach. Dlatego najważniejszym zaleceniem dietetycznym jest uważna samoobserwacja.
Do grupy najczęściej zaostrzających objawy AZS produktów zaliczyć można te, które występuje alergia. W kontekście AZS należą do nich najczęściej białko jaja kurzego i mleka krowiego, mięczaki, orzechy i orzechy arachidowe, pszenica, ryby, skorupiaki i soja, a także czekolada, gorczyca, mięso, seler i sezam. Objawy mogą zaostrzać także różne dodatki do żywności, dlatego zaleca się rezygnację z żywności wysoko przetworzonej oraz typu instant i fast-food.
Podkreślić jednak trzeba, że przy AZS nie rekomenduje się restrykcyjnej diety eliminacyjnej - większości pacjentów nie przynosi ona korzyści, a nieumiejętnie stosowana może prowadzić do groźnych niedoborów.
Są też grupy produktów, które mogą przynieść pacjentom ulgę. Zaliczają się do nich te bogate w kwasy tłuszczowe z rodziny omega, zwłaszcza kwasy γ-linolenowy (GLA), dokozaheksaenowy (DHA), eikozapentaenowy (EPA), które poprawiają ogólny stan skóry, uelastyczniając ją, kojąc i pomagając zatrzymać w niej wilgoć, a także działając przeciwzapalnie i tym samym zmniejszając objawy choroby. Niektórym pacjentom pomaga także suplementacja witamin D i E.
Dobrym źródłem kwasu GLA są np. olej z wiesiołka i ogórecznika, kwasy DHA i EPA znajdziemy w tłustych rybach morskich i algach.
Warto zwiększyć też ogólną tolerancję pokarmową. Pomogą w tym produkty wspierające mikrobiotę jelitową, czyli probiotyki, takie jak kiszonki i fermentowane produkty mleczne, o ile są dobrze tolerowane, oraz prebiotyki, czyli nieprzetworzone produkty bogate w błonnik, będący pożywką dobroczynnych bakterii jelitowych. Z kolei produkty wysoko przetworzone, pozbawione włókna pokarmowego mogą powodować zubożenie naturalnej flory jelitowej.
AZS jest chorobą o podłożu genetycznym i środowiskowym, będącą wynikiem interakcji między nimi. Nie łączy się jej bezpośrednio z dietą, ale ma ona znaczenie. Jadłospis pacjenta nie powinien powodować nasilenia objawów i ich nawrotów. Nie zaleca się restrykcyjnej diety eliminacyjnej, a jedynie eliminację tych konkretnych grup produktów, które zaostrzają objawy AZS, ponieważ niewłaściwie skomponowane menu może prowadzić do niedoborów pokarmowych, a nie przynieść chorym korzyści. Do najczęściej powodujących zaostrzenie choroby produktów należą białka jaja kurzego i mleka krowiego, mięczaki, orzechy i orzechy arachidowe, pszenica, ryby, skorupiaki i soja. Nie należy eliminować ich wszystkich, a tylko te, które przynoszą niekorzystne zmiany. Warto też tak układać swój jadłospis, by zwiększał różnorodność flory bakteryjnej jelit, zwiększającą ogólną tolerancję pokarmową.
