Choroby tarczycy - suplementy. Jakie witaminy i minerały na tarczycę stosować? Poznaj przegląd suplementów!

Tarczyca produkuje hormony niezbędne do wielu procesów zachodzących w naszym organizmie. Gdy nie pracuje ona prawidłowo, pacjenci muszą przeważnie stosować zapisane przez lekarza leki na tarczycę. Czy oprócz leków należy wprowadzić dodatkową suplementację w chorobach tarczycy? Przeczytaj!

Tarczyca to narząd znajdujący się w przednio-bocznej części szyi. Wytwarza ona hormony niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Należą do nich:

• tyroksyna (T4),
• trójjodotyronina (T3),
• kalcytonina.

Powyższe hormony tarczycy wpływają na:

• funkcjonowanie układu krążenia,
• gospodarkę wapniowo-fosforanową,
• czynność układu nerwowego,
• gospodarkę wodno-elektrolitową,
• przemiany energetyczne i metaboliczne.

Można zatem powiedzieć, że hormony tarczycy wpływają praktycznie na każdy aspekt naszego zdrowia, a ich nadmiar lub niedobór potrafi istotnie namieszać w naszym organizmie.

Kontrolą pracy tarczycy zajmuje się inny hormon – tyreotropina (TSH), produkowana przez przysadkę mózgową. Jej rolą jest pobudzanie do wytwarzania tyroksyny i trójjodotyroniny, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Jod należy do pierwiastków egzogennych, czyli takich, których nie możemy wyprodukować sami, a musimy przyjąć je z zewnątrz. Jod występuje głównie w rybach morskich, a jego największe stężenie w powietrzu występuje właśnie nad morzem. Przesuwając się w głąb lądu zawartość tego pierwiastka maleje.

Ze względu na niedobory jodu w Polsce, w 1997 roku wprowadzono w naszym kraju obowiązek jodowania soli kuchennej.

Czy powinniśmy suplementować jod?

Zarówno niedobór jak i nadmiar jodu może przyczynić się do rozwoju niedoczynności tarczycy. Czy możemy zatem na własną rękę przyjmować ten pierwiastek w suplementach diety?

Bez uprzednio wykonanych badań nie należy przyjmować suplementów diety z jodem, a zwłaszcza w dużych dawkach na własną rękę. Zarówno niedobór tego pierwiastka jak i nadmiar może wywołać zaburzenia wszelkich procesów w naszym organizmie, a nawet doprowadzić do wstrząsu i śmierci.

Wyjątek stanowią kobiety w ciąży i karmiące, u których zapotrzebowanie na jod jest większe między innymi ze względu na zwiększoną utratę tego pierwiastka przez nerki. W celu niedopuszczenia do rozwoju chorób tarczycy u dziecka, a także przedwczesnego porodu czy poronień, kobiety planujące ciążę, będące w ciąży, a także karmiące powinny suplementować jod w ilości 200 µg dziennie.

Lekarz może zapisać pacjentowi w określonych wskazaniach tabletki z jodkiem potasu w dawce 100 lub 200 µg.

Witamina D pozyskiwana jest głównie podczas syntezy skórnej pod wpływem promieniowania słonecznego. Tylko 20% zapotrzebowania na ten składnik pozyskujemy z diety, dlatego tak ważna jest odpowiednia ekspozycja na słońce w okresie letnim oraz suplementacja w pozostałe miesiące.

Okazuje się, że witamina D oprócz wpływu na odporność, kości czy nasze dobre samopoczucie odgrywa także niebagatelną rolę w autoimmunologicznych chorobach tarczycy.

Choroby autoimmunologiczne to takie, w których dochodzi do nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego, który zaczyna atakować własne komórki, tkanki i narządy, rozpoznając je jako obce. Do autoimmunizacyjnych chorób tarczycy (AITD) zaliczamy:

• chorobę Hashimoto związaną z niedoczynnością tarczycy,
• chorobę Gravesa-Basedowa związaną z nadczynnością gruczołu tarczowego.

W przebiegu tych chorób powstają w organizmie tak zwane przeciwciała przeciwtarczycowe. U pacjentów z niedoborem witaminy D wykryto zwiększony poziom przeciwciał anty-TPO, związanych z chorobą Hashimoto. Z kolei u osób, które otrzymywały suplementację witaminą D przez cztery miesiące w dawkach 1200-4000 j.m. na dobę wykazano znaczne zmniejszenie tych przeciwciał. U pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa wykryto jeszcze niższy poziom witaminy D w porównaniu do pacjentów z chorobą Hashimoto.

Ponadto wykazano, że u pacjentów z niskim poziomem witaminy D rosło ryzyko wystąpienia autoimmunologicznych chorób tarczycy, ponieważ dochodzi do wzrostu przeciwciał przeciwtarczycowych i organizm rozpoczyna walkę sam ze sobą. Suplementacja witaminą D w zapobieganiu rozwojowi chorób autoimmunologicznych została wykazana w wielu badaniach.

Suplementacja witaminą D zgodnie z wytycznymi jest zalecana i bezpieczna również dla osób z chorobami tarczycy.

Okazuje się, że także witaminy z grupy B mają wpływ na prawidłową pracę naszej tarczycy. Jedną z tych witamin jest witamina B12, czyli kobalamina. Wykazano, że u osób z niedoczynnością tarczycy występuje niedobór witaminy B12, co jest ściśle związane z podwyższeniem przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TPO. Suplementacja witaminą B12 może złagodzić objawy niedoczynności gruczołu tarczowego.

Witamina B12 znajduje się przede wszystkim w:

• podrobach,
• mięsie,
• rybach, np. tuńczyku, sardynkach, łososiu,
• owocach morza: małżach i ostrygach,
• jajach,
• nabiale – w mleku, jogurtach.

Na odpowiedni poziom witaminy B12 powinni zwrócić uwagę przede wszystkim weganie i wegetarianie, którzy bardzo często nie dostarczają odpowiedniej ilości tej witaminy ze względu na niespożywanie mięsa, które jest jej głównym źródłem.

O prawidłowy poziom witaminy B12 powinny także zadbać osoby, które chorują z powodu autoimmunologicznych chorób tarczycy, ponieważ wykazano, że u tych osób dochodzi do zaburzenia wchłaniania tej witaminy, co często skutkuje rozwojem anemii złośliwej.

Osoby z chorobami tarczycy powinny wykonywać regularne badania witaminy B12, a w razie konieczności włączyć jej suplementację. Na rynku dostępne są tabletki z witaminą B12 jako leki bez recepty lub suplementy diety, a także witamina B12 w postaci roztworu do wstrzykiwań domięśniowych, który może zostać zapisany przez lekarza na receptę w przypadku dużych niedoborów.

Kwasy omega to wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA), które obejmują przede wszystkim:

• kwasy tłuszczowe omega-3:
  • kwas dokozaheksanowy (DHA),
  • kwas eikozapentaenowy (EPA),
  • kwas α-linolenowy (ALA),
• kwasy tłuszczowe omega-6:
  • Kwas linolowy (LA).

Kwasy omega są dla nas szczególnie ważne, ponieważ:

• poprawiają naszą pamięć i koncentrację,
• zwiększają odporność,
• zmniejszają ryzyko sercowo-naczyniowe,
• poprawiają kondycję naszej skóry.

Do głównych źródeł tych kwasów zaliczamy oczywiście tłuste ryby morskie.

Niestety na co dzień spożywamy zbyt mało kwasów omega, których korzyści obejmują nie tylko wspieranie naszej odporności czy pracy serca, ale także walkę z chorobami autoimmunologicznymi. Kwasy omega-3 mogą wpłynąć bowiem na obniżenie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych, jednak ich główne źródło, którym są ryby, bywa skażone substancjami chemicznymi zaburzającymi pracę tarczycy i prowadzącymi przeważnie do jej niedoczynności.

Kwasy omega-3 możemy jednak bezpiecznie suplementować. Ich wspaniałym źródłem jest tran, czyli olej z dorsza i ryb dorszowatych. Występuje on na rynku pod postacią leków i suplementów diety w formie płynu, kapsułek czy żelek.

Błonnik odgrywa ważną rolę w diecie osób z niedoczynnością tarczycy. Zaparcia to częsty problem pacjentów z chorobami tarczycy, a zwłaszcza z chorobą Hashimoto. Błonnik:

• poprawia motorykę przewody pokarmowego,
• zwiększa objętość stolca,
• pobudza ruchy perystaltyczne jelit.

To działanie zapobiega zaparciom i poprawia jakość życia pacjentów. Pamiętajmy jednak, że błonnik spowalnia wchłanianie leków, dlatego preparaty z błonnikiem powinny być podawane przynajmniej w 2-godzinnym odstępie od leków przyjmowanych na co dzień.

Podsumowując, aby suplementacja w chorobach tarczycy była uzasadniona i bezpieczna, najlepiej jest wykonać odpowiednie badania przed jej wprowadzeniem. Bez przeszkód możemy jednak suplementować witaminę D zgodnie z wytycznymi, kwasy tłuszczowe omega-3, a także wprowadzić błonnik do naszej diety.

• Gietka-Czernel M., Profilaktyka niedoboru jodu, Postępy Nauk Medycznych, 2015.
• Karpińska J., Kryszałowicz B., Błachowicz A., Franek E., Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy, Choroby Serca i Naczyń, 2007.
• Köhrle J., Selenium, Iodine and Iron-Essential Trace Elements for Thyroid Hormone Synthesis and Metabolism, Int J Mol Sci., 2023.
• Ventura M., Melo M., Carrilho F., Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment, Int J Endocrinol., 2017.
• Rusińska A., Płudowski P., Walczak M., Borszewska-Kornacka M.K., Bossowski A. i in., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., Postępy neonatologii, 2018.
• Czarnywojtek A., Florek E., Pietrończyk K., Sawicka-Gutaj N., Ruchała .M, Ronen O., Nixon I.J., Shaha A.R., Rodrigo J.P., Tufano R.P., Zafereo M., Randolph G.W., Ferlito A., The Role of Vitamin D in Autoimmune Thyroid Diseases: A Narrative Review, J Clin Med., 2023.
• Severo J.S., Morais J.B.S., de Freitas T.E.C., Andrade A.L.P., Feitosa M.M., Fontenelle L.C., de Oliveira A.R.S., Cruz K.J.C., do Nascimento Marreiro D., The Role of Zinc in Thyroid Hormones Metabolism, Int J Vitam Nutr Res,. 2019.
• Ness-Abramof R., Nabriski D.A., Braverman L.E., Shilo L., Weiss E., Reshef T., Shapiro M.S., Shenkman L., Prevalence and evaluation of B12 deficiency in patients with autoimmune thyroid disease, Am J Med Sci., 2006.
• Charakterystyka Produktu Leczniczego Vitaminum B12 WZF.
• Materac E., Marczyński Z., Bodek K.H., Rola kwasów omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka, Bromat. Chem. Toksykol., 2013.
• Benvenga S., Famà F., Perdichizzi L.G., Antonelli A., Brenta G., Vermiglio F., Moleti M., Fish and the Thyroid: A Janus Bifrons Relationship Caused by Pollutants and the Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids, Front Endocrinol (Lausanne), 2022 May.